“İNSAN ONURU” NUN İNŞÂSINDA SEÇİLMİŞ IRK, İLÂHÎ VARLIK VE ERDEMLİ BEŞER DÜŞÜNCESİNİN YANSIMALARI

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 18, 294 - 322, 28.07.2022

İsa Atcı

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1111888

Öz

İnsan onuru, modern insan hakları düşüncesinin temel dinamiklerindendir. Zira bir hakka sahip olmak, onurlu olmayı gerektirdiği gibi; onurlu bir varlığın bazı temel haklara sahip olması da zarurîdir. Bu bağlamda insan, bütün mahlûkat içerisinde özel bir konuma sahiptir. Allah insanı onurlu yaratmış, ona ruhundan üflemiş ve melekleri ona secde ettirmiştir. Allah, en yüce varlıktır. En yüce olana yakınlık ise en büyük onur vesilesidir. Dolayısıyla insan psikolojisi açısından Allah’a yakın olma düşüncesi aslında yadırganacak bir düşünce olmadığı gibi bizzat Allah’ın teşvik ettiği bir husustur. Ancak yakın olmanın şekli ve insanların Allah’ın sevgisini kazanarak yüksek seviyede bir onura sahip olma düşüncesi ilâhî dinlerde farklı formüle edilmiştir. Yahudilik ve Hıristiyanlık’ta onur sahibi olma hususunda fizikî bir yakınlıktan bahsedilirken İslam’da manevî yakınlık ön plana çıkarılmıştır. Başka bir ifadeyle İslam, Yahudilik ve Hristiyanlığın ortaya koyduğu “Allah’ın çocukları” olma düşüncesini “Allah’ın kulları olma” şeklinde tasrih etmiştir. Bu çalışmada İslam hukuku açısından “şer'u men kablenâ” kapsamında değerlendirilen Hıristiyanlık ve Yahudilik ile İslâm’ın Allah tasavvurları ve bu dinlerin insan onuru bağlamında insana Allah nezdinde atfettikleri konum tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm hukuku, insan hakları, insan onuru, Kutsal Kitap, Kur'ân

Kaynakça

• Abdurrahman en-Nahlâvî. Usûlü’t-terbiyyeti’l-İslâmiyye ve esâlîbihâ fi’’l-beyti ve’l-medraseti ve’l-mücteme‘. B.y.: Dâru’l-Fikr, ts. 25. Basım, 1428/2007.
• Ahmed b. Hanbel. Ebu Abdillah. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavûd, Adil Mürşid, vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Akdemir, Furat. “Allah-İnsan İletişiminin Mahiyeti Üzerine Bir Değerlendirme”, Kelâm Araştırmaları Dergisi 14/2, (2016), 509-540.
• Âlişşeyh, Muhammed b. İbrahim b. Abdüllatif. Fetâvâ ve resâil. tert. thk. Muhammed b. Abdurrahman b. Kâsım. 13 Cilt. Mekke: Matbatü’l-Hükûme, 1399/1979.
• Armağan, Servet. İslâm Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Arslan, Kahan Onur. “İnsan Onuru Kavramı ve Koruma Tedbirleri Bağlamında Temel Bir İlke Olarak İnsan Onurunun Korunması”. TBB Dergisi 120 (2015), (155-172).
• Aydın, Mahmut – Ar, Merve. “İbrahimi Geleneklerde Tevhid ve Vahdet”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41 (2016), 11.
• Aydın, Mehmet. Dinler Tarihine Giriş. Konya: Dizgi Evi, 2. Basım, 2000).
• Aynî, Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed, Bedreddîn. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/2000.
• Bor, Adil. “Kur’ân’da “Takvâ”nın Bireysel ve Toplumsal Boyutu”. Diyanet İlmî Dergi 56 (2020), 755-780.
• Ceyhan, Mehmet Akif. “Allah – İnsan İletişimi Açısından Vahiy”. Kader 16/2, (2018), 347-372.
• Cohen, Abraham. Everyman’s Talmud. Londra: The Temple Press, 5. Basım, 1949.
• Cüreyşe, Ali Muhammed - ez-Zeybek, Muhammed Şerif. Esâlîbi’l-gazve’l-fikrî li’l-âlemi’l-İslâmî. B.y.: Dâru’l-Vefâ, 3. Basım, 1399/1979.
• Duygu, Zafer. İsa’nın Yeni Ahit’te “Tanrı Oğlu” Olarak Tanımlanması Meselesi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 59/1 (2018), 155-181.
• Ebû Abdullah el-Mâlikî, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed İliş (?). Menhu’l-celîl şerh-u Muhtasari’l-Halîl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1409/1989.
• Elbânî, Ebû Abdurrahman Muhammed Nasiruddîn. Mevsûatü’l-Elbânî. Tertip: Şâdî, b. Muhammed âl-i Numân. 9 Cilt. San’a: Merkezu’n-Numân li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâtü’l-İslâmiyye, 1431/2010.
• el-Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. Dekâʾiḳu üli’n-nühâ li-Şerhi’l-Müntehâ. 3 Cilt. B.y.: Âlemü’l-Kütüb, 1414/1993.
• el-Cezerî, Abdurrahman b. Muhammed. el-Fıkh ale’l-mezâhibi’l-erba‘a. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1424/2003.
• el-Hâcce, Kevkeb Ubeyd. Fıkhu’l-ibadat ale’l-mezhebi’l-mâlikî. Dımaşk: Matbatü’l-İnşâ, 1406/1986.
• el-Hatîb, Ömer Avde. Lemehât fi’s-sekâfeti’l-İslâmiyye. B.y.: Müesseseti’r-Risâle, 15. Basım, 1425/2004.
• el-Hilâlî, Muhammed Takiyuddîn b. Abdulkadir. Ahlâku’ş-şebâbi’l-müslim (B.y.: Câmiatü’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1388/1968)
• el-Hin Mustafa – el-Buğa, Mustafa vd., el-Fıkhu’l-menhecî alâ mezhebi’l-İmami’ş-Şafiî. 8 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 4. Basım, 1413/1992.
• er-Râfiî, Abdülkerim Muhammed, el-Kazvînî. Fethu’l-azîz bi Şerhi’l-Vecîz. B.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• Eskicioğlu, Osman. Hukuk ve İnsan Hakları. İzmir: Anadolu Matbacılık, 1996.
• es-Sâvî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed el-Mâlikî el-Halvetî. Bulgatü’s-sâlik li-Akrebi’l-mesâlik. 4 Cilt. B.y.: Dâru’l-Meârif, ts.
• eş-Şuhûd, Ali b. Nâyif. Mefhûmu’l-hürriyye beyne’l-İslâmi ve’l-câhiliyye. B.y.: b.y. 1432/2011.
• et-Türkî, Abdullah b. Abdulmuhsin b. Abdurrahman. Hukûku’l-insâni fi’l-İslâm. Suûd: Vizâratu’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1419/1998.
• et-Tüveycirî, Muhammed b. İbrahim b. Abdullah. Mevsûatü fıkhi’l-kulûb. 5 Cilt. B.y.: Beytü’l-Efkâri’d-Düveliyye, ts.
• Gökmenoğlu, Hüseyin Tekin. İslâm’da Şahsiyet Hakları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2. Basım, 1997.
• Graudy, Roger. Siyonizm Dosyası. Terc. Nezih Uzel. İstanbul: Pınar Yayınları, 1983.
• Gürkan, Salime Leyla. "Rabbâniyyûn". TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 15.04.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/rabbaniyyun
• Gürkan, Salime Leyla. Yahudilik. Ankara: İsam Yayınları, 2008.
• Güven, Zeliha Zühal. “Yahudiliğin İnsana Yaklaşımı”. Konya: Selçuk Üniversitesi, Yüksek Lisans 1999.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Hazm el-Endelûsî, ez-Zâhirî. el-Muhallâ bi’l-âsâr. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts..
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ, İsmail b. Ömer b. Kesir. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Sami b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. b..y.: Dâru’t-Tayyibe li’n-Neşri ve’t-Tevzi‘, 1999/1420.
• İbn Rüşd, Ebulvelid Muhammed b. Ahmed b. Rüşd el-Kurtûbî, el-Mukaddimâtü’l-Mümehhidât. 3 Cilt. B.y.: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1408/1988.
• Kahraman, Hüseyin. “Peygamberlerin Sahip Olduğu Sıfatların Nübüvvetin Gerekliliği ve İspatı Açısından Değerlendirilmesi”. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/2, (Aralık 2021), 163-183.
• Karahan, Harun Dündar. Hıristiyanlığa Göre Vahyin Gerçekleşme Şekilleri. Kocaeli İlahiyat Dergisi 4/1, (Haziran / June 2020), 306-323.
• Karaman, Hayrettin. İslâm’da İnsan Hakları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2. Basım, 2004.
• Karaman, Hayrettin. vd. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Kur’ân-ı Kerîm Meali, haz. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2005.
• Kur’ân-ı Kerim Erişim 10.02.2022. https://kuran.diyanet.gov.tr/
• Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur, İncil. İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi-Yeni Yaşam Yayınları, 2002.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr fî fıkh-i mezhebi’l-İmâmi’ş-Şafiî. thk. Ali Muhammed Muavviz – Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud b. Mevdûd. el-İhtiyâr li ta‘lîli’l-Muhtâr. 5 Cilt. Kahire: Matb‘atü’l-Halebî, 1356/1937.
• Michel, Thomas. Hıristiyan Tanrıbilimine Giriş. İstanbul: Lütuf Yayıncılık, 1992.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât, Abdullah b. Ahmed Hâfızuddîn. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Büdeyvî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyîb, 1419/1998.
• Oymak, İskender. Hıristiyanlığın Teslis Doktrinine Kadı Abdulcabbar’ın Eleştirisi, Erciyes Akademi, (özel sayı-2021), 676-696.
• Râgıb el-Isfahânî, Ebü’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed. ez-Zerî‘a ilâ mekârimi’ş-şerî‘a. thk. Ebü’l-Yezid ebû Zeyd el-Acemî. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1428/2007.
• Râgıb el-Isfahânî. Ebü’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed. Müfredât fi Garîbi’l-Kur’an. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Beyrut: bs., 2. Basım, 1997).
• Remlî, Şemseddin Muhammed b. Ebi’l-Abbas Şihâbuddîn. Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1404/198.
• Sâbık, Seyyid. Fıkhu’s-sünne. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 3. Basım, 1397/1997.
• Şeyhzâde, Damad Efendi, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman. Mecmau’l-enhûr fî şerh-i Mülteka’l-ebhûr. 2 Cilt. B.y.: Dâr-u İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Taberî, Ebû Ca‘fer, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Wilson, Barrie. How Jesus Became Christian. United States: Random House, 2008.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuhu. 10 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, ts.