Lisânüddîn İbnü’l-Hatîb’in Dîvânında Kur’ân İktibâsları

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 18, 518 - 532, 28.07.2022

Mahmut Üstün

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1114921

Cited By: 1

Öz

Kuzey Afrika’nın fethini tamamlayan Müslümanlar 711 yılında İber yarımadasına yönelmişler ve üç yıl süren fetih faaliyetleri neticesinde 714 yılında yarımadanın büyük bir bölümünü ele geçirmişlerdir. 1492 yılına kadar birçok farklı İslâm devletinin hüküm sürdüğü İber yarımadasında son olarak Benî Ahmer devleti söz sahibi olmuştur. Endülüs’te İslâm hâkimiyeti süresince birçok eşsiz sima yetişmiştir. Bu simalardan birisi ise Lisânüddîn İbnü’l-Hatîb’tir. Endülüs’te Benî Ahmer döneminde yetişen İbnü’l-Hatîb, dönemin meşhur hocalarından ders almış ve birçok öğrenci yetiştirmiştir. İki kez vezirlik makamında bulunan İbnü’l-Hatîb, aynı zamanda iyi bir tarihçi ve ediptir. Başta tarih ve coğrafya olmak üzere birçok alanda eşsiz eserler kaleme almıştır. Hatta Endülüs tarihi ve coğrafyasının onun eserleri sayesinde günümüze ulaştığını söylemek yanlış olmayacaktır. İbnü’l-Hatîb’in günümüze ulaşan eserlerinden birisi ise iki ciltten oluşan divanıdır. İçerisinde hemen hemen her temaya dair şiirler barındıran divanda öne çıkan edebi sanatlardan birisi ise iktibâs sanatıdır. Yapılan bu çalışmada İbnü’l-Hatîb’in yaşadığı dönem ana hatlarıyla ele alınmış, İbnü’l-Hatîb’in hayatı hakkında bilgiler verilmiş ve şiirlerinde kullanmış olduğu iktibâs örnekleri gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Endülüs, Arap Şiiri, Lisânüddîn İbnü’l-Hatîb, Belâgat, İktibâs

Kaynakça

• Bustânî, Ferîd el-. Nübzetu’l-‘Asr fî Ahbâri Mulûki Benî Nasr. Bursa‘îd: Mektebetu’s-Sekâfe ed-Dîniyye, 2002.
• ed-Devserî, Ahmed Sanî. el-Hayâtu’l-İctmâ‘iyye fî Ğırnâta fî ‘Asri Devleti Benî’l-Ahmer. Abu Dabi: el-Mecma‘u’s-Sekâfî, 2004.
• Durmuş, İsmail. “İktibas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/52. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• el-Fîrûzâbâdî, Ebû’t-Tâhir Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. el-Kâmûsu’l-Muhît. thk. Enis Muhammed eş-Şâmî ve Zekeriyyâ Câbir Ahmed. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2008.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî el-Mağribî. Târîhu İbn Haldûn. thk. ‘Âdil b. Sa‘d. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1971.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-‘Arab. thk. Ahmed Fâris. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, h. 1400.
• İbnü’l-Hatîb, Ebû Abdillâh Zü’l-vizâreteyn Lisânüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Saîd es-Selmânî el-Endelüsî. el-İhâta fî Ahbâri Ğırnâta, thk. Muhammed Abdullah ‘İnân. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu Hâncî, 2. Basım, 1973.
• el-Kazvînî, Ebû’l-Meâlî Celâluddîn el-HatÎb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer. el-Îzâh fî ‘Ulûmi’l-Belâga. thk. İbrâhîm Şemsuddîn. Beyrût: Dâru İhyâ’i’l-‘Ulûm, 1998.
• el-Kettânî, Ali Muntasır. İnbiâsu’l-İslâm fî’l-Endelus. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2005.
• el-Makkarî, Ebû’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed et-Tilimsânî el-Fâsî. Nefhu’t-Tîb min Ğusni’l-Endelusi’r-Ratîb. thk. İhsân ‘Abbâs. 8 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1968.
• Özdemir, Mehmet. Endülüs Müslümanları Kültür ve Medeniyet. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 4. Basım, 2017.
• Özdemir, Mehmet. Endülüs Müslümanları Siyasî Tarih. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Parlak, Nizamettin. Lisânüddîn İbnü’l-Hatîb’in Siyâsî Kişiliği ve Tarihçiliği. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimle Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• el-Ubûdî, Câsim-Tomar, Cengiz. “İbnü’l-Hatîb, Lisânüddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/74-76. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Üstün, Mahmut. Endülüs Edebiyatı (Benî Ahmer/Nasrîler Dönemi). İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2021.
• Yeşildağ, Abdussamed. “Arap Şiirinde Ayet İktibası”, Şarkiyat Mecmuası 27 (2015-2), 43-66.
• et-Teftâzânî , Sa‘duddîn Mes‘ûd b. Ömer. el-Mutavvel Şerhu Telhîsi Miftâhi’l-‘Ulûm. thk. Abdülhamîd Hindâvî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2007.