Doktor ve Hemşirelerin Osteoporoz Bilgi ve Farkındalık Düzeyi: Kesitsel Bir Çalışma

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 46 - 53, 01.01.2019

Sevtap Badıl Güloğlu

Öz

ÖZET
Amaç: Bu çalışma sağlık çalışanlarının osteoporoz bilgi ve farkındalık düzeyini değerlendirmek üzere planlandı. Materyal ve Metot: Çalışmaya Haziran–Eylül 2018 tarihleri arasında toplam 120 sağlık çalışanı (doktor ve hemşire) dahil edildi. Katılımcılar osteoporoz ile ilgili temel bilgi alanlarını kapsayan 26 sorudan oluşan
bir anketi tamamladılar. Her öğe ‘doğru’ , ‘yanlış’ ve ‘bilmiyorum’ seçeneklerini içeriyordu. Sorulara doğru cevap verme oranları değerlendirildi. Ayrıca her katılımcının yaşı, cinsiyeti, mesleği ve deneyim yılı kaydedildi. Cinsiyet, meslek ve deneyim yılı ile sorulara doğru cevap verilme oranları arasındaki ilişki araştırıldı.
Bulgular: Çalışmayı 91 sağlık çalışanı tamamladı (ort yaş 32,3±9,7; %53,8 kadın, %46,8 erkek). Katılımcıların %58,2’si doktor, %41,8’i hemşire idi. Katılımcıların %49,5’i 5 yıldan az deneyime sahip iken, %50,5’i 5 yıl ve üzeri deneyime sahipti. Katılımcıların en yüksek oranda doğru cevap verdiği konular; osteoporozun kırık riskini arttırdığı, fiziksel aktivite ve güneş ışığının osteoporozda yararlı olduğu ve kemik dansitometrisinin osteoporoz tanısındaki rolü idi. Düşük beden kitle indeksinin
(BKİ <18,5) osteoporoza zemin hazırladığı ve 75 yaş üstü frajilite kırığı olan hastanın tedavi endikasyonu en az bilinen konulardı. Osteoporoz tanımı, erken menopoz, tiroid hastalıkları ve kortikosteroid kullanımının osteoporoz riskini arttırdığı, hormon replasman tedavisinin osteoporozun önlenmesindeki rolü, direkt radyografi bulgularının geç dönemde oluştuğu ile ilgili sorulara doğru cevap oranı doktorlarda hemşirelerden anlamlı olarak daha yüksekti (p<0,05). Diğer sorulara doğru cevap oranları hemşire ve doktorlar arasında anlamlı farklılık göstermedi (p>0,05). Sonuç: Bu çalışma hekim ve hemşirelerin osteoporozla ilgili bilgi ve farkındalık düzeylerini yükseltme ihtiyacını göstermektedir. Bu konu ile ilgili sağlık çalışanlarına verilen eğitim programları yaygınlaştırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

bilgi düzeyi; farkındalık; osteoporoz

Kaynakça

• 1. Wright NC, Looker AC, Saag KG, Curtis JR, Delzell ES, Randall S, et al. The recent prevalence of osteoporosis and low bone mass in the United Statesbased on bone mineral density at the femoral neck or lumbar spine. J Bone MinerRes 2014;29(11):2520–6.
• 2. Pande KC. Prevalence of low bone mass in healthy Indian population. J Indian Med Assoc 2002;100(10):598–600.
• 3. Cummings SR, Melton LJ Lancet. Epidemiology and outcomes of osteoporotic fractures 2002 May 18;359(9319):1761–7.
• 4. Abrahamsen B, vanStaa T, Ariely R, Olson M, Cooper C. Excess mortality following hip fracture: a systematic epidemiological review. Osteoporos Int 2009 Oct; 20(10):1633–50.
• 5. Hernlund E, Svedbom A, Ivergård M, Compston J, Cooper C, Stenmark J, et al. EU Review Panel of IOF -Osteoporosis in the European Union: Medical Management, Epidemiology and Economic Burden. A report prepared in collaboration with the International Osteoporosis Foundation (IOF) and the European Federation of Pharmaceutical Industry Associations (EFPIA). ArchOsteoporos 2013;8:136.
• 6. Cosman F, de Beur SJ, LeBoff MS, Lewiecki EM, Tanner B, Randall S, et al. Clinician’s Guide to Prevention and Treatment of Osteoporosis. National Osteoporosis Foundation. Osteoporos Int 2014 Oct; 25(10):2359–81.
• 7. Kim SC, Kim MS, Sanfélix-Gimeno G, Song HJ, Liu J, Hurtado I, et al. Use of osteoporosis medications after hospitalization for hip fracture: a cross-nationalstudy. Avorn J Am J Med 2015 May; 128(5):519–26.
• 8. Shams J, Spitzer AB, Kennelly AM, Tosi LL. Bone quality: Educational tools for patients, physicians, and educators. Clin Orthop Relat Res 2011;469(8):2248–59.
• 9. Goelz T, Wuensch A, Stubenrauch S, Ihorst G, de Figueiredo M, Bertz H, et al. Specific training program improves oncologists’ palliative care communication skills in a randomized controlled trial. J ClinOncol 2011 Sep 1;29(25):3402–7.
• 10. Otmar R, Reventlow SD, Nicholson GC, Kotowicz MA, Pasco JA. General medica lpractitioners’ knowledge and beliefs about osteoporosis and its investigation and management. Arch Osteoporos 2012;7(1–2):107–14.
• 11. Werner P. Knowledge about osteoporosis: Assessment, correlates and outcomes. Osteoporosis International 2005;16:115–27.
• 12. Mushabab Ayed Alghamdi, Abdel Gaffar Abdel Allah Mohammed. Knowledge and Awareness of Osteoporosis among Saudi Physicians and Nurses: A Cross-Sectional Study. Macedonian Journal of Medical Sciences 2018 May 20;6(5):913–916.
• 13. Hamideh Mahdaviazad, Vahid Keshtar, Mohammad Jafar Emami. Osteoporosis guideline awareness among Iranian family physicians: results of a knowledge, attitudes and practice ssurvey. Sep 2018;19(5);485–91.
• 14. Jaglal SB, Carroll J, Hawker G, McIsaac WJ, Jaakkimainen L, Cadarette SM, et al. How are family physicians managing osteoporosis? Qualitative study of the irexperiences and educational needs. Can FamPhysician 2003;49:462–8.
• 15. Pérez-Edo L, CiriaRecasens M, Castelo-Branco C, OrozcoLópez P, Gimeno Marqués A, Pérez C, et al. Management of osteoporosis in general practice: a crosssectional survey of primary care practitioners in Spain. OsteoporosInt 2004;5:252–7.
• 16. Chami G, Jeys L, Freudmann M, Connor L, Siddiqi M. Areosteoporotic fractures being adequately investigated? A questionnaire of GP &orthopaedicsurgeons. BMC FamPract 2006;7:7.
• 17. Chenot R, Scheidt-Nave C, Gabler S, Kochen MM, Himmel W. German primary care doctors’ awareness of osteoporosis and knowledge of national guide lines. Exp Clin Endocrinol Diabetes 2007;115:584–9.
• 18. Angin E, Erden Z. The effect of group exercise on postmenopausal osteoporosis and osteopenia. ActaOrthopTraumatolTurc2009;43:343–50.
• 19. Onat SS, Delialioğlu SÜ, Özel S. The Relationship Between Osteoporotic Risk Factorsand Bone Mineral Density. Turkish Journal of Osteoporosis.
• 20. Lips P, van Schoor NM. Quality of life in patients with osteoporosis. OsteoporosInt2005;16:447–55.
• 21. Fogelman Y, Goldshtein I, Segal E, Ish-Shalom S. Managingosteoporosis: A survey of knowledge, attitudes and practices among primary care physicians in Israel. PLoSOne 2016;11(8)
• 22. Berecki-Gisolf J, Spallek M, Hockey R, Dobson A. Heightloss in elderly women is preceded by osteoporosis and is associated with digestive problems and urinary incontinence. OsteoporosInt2010;21:479–85.
• 23. Ersoy FF, Passadakis SP, Tam P, Memmos ED, Katopodis PK, Ozener C, et al. Bone mineral density and its correlation with clinical and laboratory factors in chronic peritoneal dialysis patients. J Bone MinerMetab2006;24:79–86.
• 24. Umay E, Tamkan U, Gündoğdu İ, Umay S, Çakcı A. Osteoporoz risk faktörlerinin kemik mineral yoğunluğuna etkisi. Türk Osteoporoz Dergisi 2011;17:44–50.
• 25. Blazkova S, Vytrisalova M, Palicka V, Stepan J, Byma S, Kubena AA, et al. Osteoporosis risk assessment and management in primary care: Focus on quantity and quality. J EvalClinPract 2010;16(6):1176–82.
• 26. Werner P, Vered I. Management of osteoporosis: A survey of Israeli physicians’ knowledge and attitudes. Isr Med Assoc J 2000;2(5):361–4.
• 27. Taylor JC, Sterkel B, Utley M, Shipley M, Newman S, Horton M, et al. Opinions and experiences in general practice on osteoporosis prevention, diagnosis and management. OsteoporosInt 2001;12:844–848.
• 28. Saeedi MY, Al-amri F, Mohamed A, Ibrahim AK. Knowledge, attitude and practice towards osteoporosis among primary health care physicians in Riyadh, SaudiArabia. Sci J PublicHeal 2014;2(6):624–30.
• 29. Al-musa H, Alassmi M, Almoria A, Alghamdi H, Alfaifi S. Knowledge, practice and barriers in management of Osteoporosis 2013;24(4):429–34.
• 30. Malochet-Guinamand S, Chalard N, Billault C, Breuil N, Ristori JM, SchmidtJ. Osteoporosis treatment in postmenopausal women after peripheral fractures: impact of information to general practitioners. Joint Bone Spine 2005;72:562–6.
• 31. Akesson K, Marsh D, Mitchell PJ, McLellan AR, Stenmark J, Pierroz DD, et al. IOF Fracture Working Group Capture the Fracture: a Best Practice Framework and global campaign to break the fragility fracture cycle. Osteoporos Int 2014;24:2135–52.
• 32. Drew S, Judge A, May C, Farmer A, Cooper C, Javaid MK, et al. REFReSH study group. Implementation of secondary fracture prevention services after hip fracture: a qualitative study using extended Normalization Process Theory. Implement Sci 2015;10:57.