Evde Bakım Biriminden Hizmet Alan Hastaların Yakınlarında Ruhsal Sağlık Durumunun ve Bakım Yükünün İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 31 - 39, 01.04.2021

Rıdvan Doğan , Nevin Onan

Öz

Amaç: Bu çalışma evde bakım biriminden hizmet alan hastaların yakınlarının ruhsal sağlık durumları ve bakım verme yükünün incelenmesi amacıyla gerçekleştirildi.
Materyal ve Metot: Tanımlayıcı olan bu çalışma, Eylül-Aralık 2018 tarihleri arasında Karabük Eğitim ve Araştırma Hastanesi Evde Bakım Biriminden hizmet alan 102 hastanın yakını ile gerçekleştirildi. Veriler Katılımcı Bilgi Formu, Genel Sağlık Anketi-28 (GSA-28) ve Bakım Verme Yükü Ölçeği (BVYÖ) ile toplandı. Veriler tanımlayıcı istatistikler, Mann-Whitney U testi, Kruskal Wallis testi, Spearman Korelasyon Analizi kullanılarak analiz edildi.
Bulgular: Katılımcıların %58,8’i kadın, %69,6’sı evli olup, yaş ortalaması 42,96±13,69’du. GSA-28 toplam puan ortalaması 5,76±4,07 ve bakım verme yükü puan ortalaması 51,11±19,86 olarak belirlendi. GSA-28 puanı ile bakım verme yükü puanı arasında pozitif yönde zayıf ilişki bulundu (r=0,233 p=0,018). Hasta yakınlarının %54,9’unda ruh sağlığı açısından risk saptanmış olup, %65,5’inde ileri/aşırı derecede bakım verme yükü olduğu saptandı. Yaş, cinsiyet, medeni durum ve mesleğe göre GSA-28 puanlarında; finansal sorun yaşama durumu, yakınlık derecesi ve hastanın cinsiyetine göre bakım verme yükü puanlarında anlamlı farklılık bulundu.
Sonuç: Bakım yükünü azaltacak önlemlerin alınmasının ruh sağlığının korunması ve geliştirilmesinde etkili olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bakım Verme Yükü, Evde Bakım, Ruhsal Sağlık

Investigation of The General Mental Health Status And Caregiver Burden of Relatives of Patients Using Home Care Services

Öz

Aim: This study was carried out to examine the mental health status and care burden of relatives of patients receiving care from the home care unit.
Materials and Method: This descriptive study was performed with the relatives of 102 patients who were served from the Home Care Unit of Karabük Training and Research Hospital between September and December 2018. The data were collected with a Participant Information Form, General Health Questionnaire-28 (GHQ-28) and the Burden Interview (BI). Data analyzed using descriptive statistics, Mann-Whitney U test, Kruskal Wallis test, Spearman Correlation Analysis.
Results: 58.8% of the caregivers were female, 69.6% were married and the mean age was 42.96±13.69. The mean total score of GHQ-28 was 5.76±4.07. The mean total score of BI was 51.11±19.86. A weak positive correlation was found between the GHQ-28 total score and the BI score (r=0.233; p=0.018). It was found that 54.9% of caregivers were at risk for mental health, and 65.5% were over/overly burden of caring. According to age, gender, marital status and occupation, in GHQ-28 scores; a significant difference was found in the scores of caregiving burden according to financial problems, degree of closeness and gender of the patient.
Conclusion: Taking measures to reduce the burden of care is thought to be effective in protecting and improving mental health.

Anahtar Kelimeler

Care Giving Burden, Home Care, Mental Health

Kaynakça

• 1. Tekin Ç, Kara F. Dünyada ve Türkiye’de yaşlılık. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi 2018;3(1):219-29.
• 2. Işıl Ö, Onan N. Yaşlı ve demanslı bireye bakım verenlerde bakım yükü ve yaklaşımlar, T3. rkiye Klinikleri Dergisi 2016;2(1):74-80.
• 3. Yılmaz M, Sametoğlu F, Ahmeşe G, Tak A, Yağbasan B, Gökçay S ve ark. Sağlık hizmetinin alternatif bir sunum şekli olarak evde hasta bakımı. İstanbul Tıp Dergisi 2010;11(3):125-32.
• 4. Taşdelen P, Ateş M. Evde bakım gerektiren hastaların bakım gereksinimleri ile bakım verenlerin yükünün değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2012;9(3):22-9.
• 5. Özer Ö, Şantaş F. Kamunun sunduğu evde bakım hizmetleri ve finansmanı. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2012;3(2):96-103.
• 6. Bilge U, Elçioğlu Ö, Ünalacak M, Ünlüoğlu İ. Türkiye’de yaşlı evde bakım hizmetleri. Euras J Fam Med 2014;3(1):1-8.
• 7. Bahar Z, Beşer A. Evde Bakım, İstanbul:Akademi Basın ve Yayıncılık, 2017.
• 8. Altuntaş M, Yılmazer T, Güçlü Y, Öngel K. Evde sağlık hizmeti ve günümüzdeki uygulama şekilleri. Tepecik Eğitim Hastanesi Dergisi 2010;20(3):153-8.
• 9. T.C. Resmî Gazete. Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik. 27 Şubat 2015 Cuma Resmî Gazete Sayı: 29280, Ankara.
• 10. Çayır Y, Avşar ÜZ, Avşar Ü, Cansever Z, Khan AS. Evde sağlık hizmetleri alan hastaların özellikleri ve bakım verenlerin beklentileri. Konuralp Tıp Dergisi 2013;5(3):9-12.
• 11. Çatak B, Kılınç AS, Badıllıoğlu O, Sütlü S, Erkan Sofuoğlu A, Aslan D. Burdur’da evde sağlık hizmeti alan yaşlı hastaların profili ve evde verilen sağlık hizmetleri. Turkish Journal of Public Health 2012;10(1):13-21.
• 12. Akdemir N, Bostanoğlu H, Yurtsever S, Kutlutürkan S, Kapucu S, Canlı Özer Z. Yatağa bağımlı hastaların evde yaşadıkları sağlık sorunlarına yönelik evde bakım hizmet gereksinimleri. Dicle Tıp Dergisi 2011;38(1):57-65.
• 13. Raju RS, Kaur P, Pandian JD. Psychosocial problems, quality of life, and caregiver burden among stroke caregivers in India. Int J Stroke 2012;7(1):100-1.
• 14. Selçuk KT, Avcı D. Kronik hastalığa sahip yaşlılara bakım verenlerde bakım yükü ve etkileyen etmenler. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2016;7(1):1-9.
• 15. Eğilli CS, Sunal N. Demanslı hastaya bakım verenlerin bakım yükü ve etkileyen etmenlerin belirlenmesi. Hemşirelik Akademik Araştırma Dergisi 2017;3(2):83-91.
• 16. İnan ŞF, Duman ÇZ. Şizofreni hastasına bakım verenlerin ruh sağlığını etkileyen faktörler: sosyodemografik değişkenler ve stresle başa çıkma tarzları. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2013;16(3):205-11.
• 17. Özgünay ŞE, Akça F, Karasu D, Kılıç İ. Yoğun bakım sonrası evde bakım gerektiren hastaların özellikleri ile bakım verenlerdeki hasta bakım yükü ve empati arasındaki ilişki. JARSS Anestezi Dergisi 2019;27(1):15-21.
• 18. Sögüt Ç, Erbay Dündar P. Evaluation of caregivers' burden of the patients receiving home health service in Manisa. Turk J Public Health 2017;15(1):37-46.
• 19. Yıldırım S, Engin E, Başkaya V. The burden of caregivers of stroke patients and the factors affecting the burden. Archives of Neuropsychiatry 2013;50(1): 69-74.
• 20. Köse B, Akı E. Bakım veren bireylere yönelik geliştirilen bireysel ergoterapi eğitim programının yaşam kalitesine ve bakım veren yüküne yönelik etkinliğinin incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi 2019;7(2):71-8.
• 21. Ay S, Ünübol H, Ezer S, Omay O, Hızlı Sayar G. Yaşlı hastalara bakım verenlerin bakım verme yükleri ve başa çıkma biçimleri ile depresyon ve anksiyete düzeyleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Family Practice & Palliative Care 2017;2(3):38-44.
• 22. Özyeşil Z, Oluk A, Çakmak D. Yaşlı hastalara bakım verme yükünün durumluk-sürekli kaygıyı yordama düzeyi. Anatolian Journal of Psychiatry 2014;15(1):39-44.
• 23. Harmancı P, Çetinkaya Duman Z. Şizofreni hastalarına bakım verenlerin yükleri ve ruhsal sağlık durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Psychiatric Nursing 2016;7(2):82-6.
• 24. İnci FH, Erdem M. Bakım verme yükü ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması, geçerlilik ve güvenilirliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008;11(4):85-95.
• 25. Kılıç C. Genel sağlık anketi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 1996;7(1):3-9.
• 26. Zaybak A, Güneş Ü, İsmailoğlu EG Ülker E. Yatağa bağımlı hastalara bakım veren bireylerin bakım yüklerinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2012;15(1):48-54.
• 27. Zhu W, Jiang Y. A Meta-analytic study of predictors for informal caregiver burden in patients with stroke. Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases 2018;27(12): 3636-46.
• 28. Çatak B, Öner C, Kılınç AS, Sütlü S, Şenbayram S. Yașlılara evde bakım verenlerde ruhsal hastalık belirtisi sıklığı ve etkileyen faktörler. Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi 2012;2(3):105-8.
• 29. Kim H, Chang M, Rose K, Kim S. Predictors of caregiver burden in caregivers of individuals with dementia. J Adv Nurs 2012;68(4):846-55.
• 30. Liu J, Wang L, Tan J, Ji P, Gauthier S, Zhang YL et al. Burden, anxiety and depression in caregivers of veterans with dementia in Beijing. Arch Gerontol Geriatr 2012;55(3):560-3.
• 31. Sanyal J, Das S, Ghosh E, Banerjee TK, Bhaskar LS, Rao VR. Burden among Parkinson’s disease care givers for a community based study from India. Journal of the Neurological Sciences 2015;358(1-2):276-81.
• 32. Sahadevan S, Namboodiri V. Depression in caregivers of patients with breast cancer: A cross-sectional study from a cancer research center in South India. Indian Journal of Psychiatry 2019;61(3):277-82.
• 33. Morimoto T. Caregiver burden and health-related quality of life among Japanese stroke caregivers. Age and Ageing 2003;32(2):218-23.
• 34. Kalınkara V, Kalaycı I. Yaşlıya evde bakım hizmeti veren bireylerde yaşam doyumu, bakım yükü ve tükenmişlik. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 2017;10(2):19-39.
• 35. Tuna HM, Olgun N. İnmeli hastalara bakım veren hasta yakınlarında görülen tükenmişlik durumunda algılanan sosyal desteğin rolü. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2010;17(1):41-52.
• 36. Lee K, Martin P, Poon LW. Predictors of caregiving burden: impact of subjective health, negative affect, and loneliness of octogenarians and centenarians. Aging & Mental Health 2016;21(11):1214-21.
• 37. Yun YH, Rhee YS, Kang IO, Lee JS, Bang SM, Lee WS et al. Economic burdens and quality of life of family caregivers of cancer patients. Oncology 2005;68(2-3):107-14.
• 38. Yakar HK, Pınar R. Kanserli hastalara bakım veren aile üyelerinin yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2013;15(2):1-16.
• 39. Angioli R, Capriglione S, Aloisi A, Miranda A, de Cicco Nardone C, Terranova C et al. Economic ımpact among family caregivers of patients with advanced ovarian cancer. Int J Gynecol Cancer 2015;25(8):1541-6.
• 40. Orak O. Ruhsal sağlık ve ruhsal hastalık. Gürhan N, ed. Ruh sağlığı ve psikiyatri hemşireliği. Ankara: Nobel, 2016;4-13.
• 41. Bal U, Çakmak S, Uğuz Ş. Anksiyete bozukluklarında cinsiyete göre semptom farklılıkları. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 2013;22(4):441-59.
• 42. Chang HY, Chiou CJ, Chen NS. Impact of mental health and caregiver burden on family caregivers’ physical health. Arch Gerontol Geriatr 2010;50(3):267-71.
• 43. Okoye UO, Asa SS. Caregiving and stress: Experience of people taking care of elderly relations in South-eastern Nigeria. Arts and Social Sciences Journal 2011;2(1):29-31.
• 44. Vaingankar JA, Chong SA, Abdin E, Picco L, Jeyagurunathan A, Zhang Y et al. Care participation and burden among informal caregivers of older adults with care needs and associations with dementia. Int Psychogeriatr 2016;28(2):221-31.
• 45. Yaşar EK. Yaşlıya evde bakım veren aile bireylerinin bakım yükü ve etkileyen faktörler. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir, 2009.