THE RIGHT TO BENEFIT FROM THE ASSISTANCE OF AN INTERPRETER WITHIN THE FRAMEWORK OF THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS

Yıl 2025, , 17 - 44, 27.01.2025

Uğur Kaynakçıoğlu

https://doi.org/10.70011/kahd.1493845

Öz

The right to have assistance of an interpreter, regulated in Article 6/3(e) of the European Convention on Human Rights, is a right necessary and absolute for the defense and the right to a fair trial. According to the Article, people who are accused of a crime and cannot understand or speak the language used in court benefit from the assistance of an interpreter free of charge. However, the scope of the right should not be associated only with this single sentence, because the scope of the right has been shaped by the judgments of the European Court of Human Rights rather than the content in the Convention. As a matter of fact, many issues such as the importance of the right, the scope of implementation of the right, the persons who can benefit from the right, the worth of benefiting from the right, the obligation to provide an interpreter and the qualification of the interpreter, restriction of the right and waiver of the right have been the subjects of the Court’s judgments. All these issues will be examined in this study and the area to use the right will be clarified. Thus, in the evaluations regarding the obligation of determining the inability to understand or speak the language used and appointing a qualified translator, which the right imposes on the state parties to the Convention, judges need to consider their decisions with the utmost care and meticulousness, with a delicate balance, in every case that comes before them.

Anahtar Kelimeler

Right to Fair Trial, Defense, Interpreter, European Convention on Human Rights, European Court of Human Rights

AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE TERCÜMAN YARDIMINDAN YARARLANMA HAKKI

Öz

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6/3(e) maddesinde düzenlenen tercüman yardımından yararlanma hakkı, savunmanın gerçekleştirilebilmesi ve adil yargılanma hakkının sağlanabilmesi için gerekli ve zorunlu olan mutlak bir haktır. Madde metninin içeriğine göre kendisine bir suç isnat edilen ve mahkemede kullanılan dili anlamayan veya konuşamayan kişiler bedelsiz olarak tercüman yardımından yararlanacaktır. Ancak hakkın kapsamını yalnızca bu tek cümleyle ilişkilendirmemek gerekir, çünkü hakkın kapsamı Sözleşme içeriğinden daha çok Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarıyla şekillendirilmiştir. Nitekim hakkın önemi, hakkın uygulanma kapsamı, haktan yararlanabilecek kişiler, haktan yararlanmanın karşılığı, tercüman temin etme yükümlülüğü ve tercümanın niteliği, hakkın kısıtlanması ve haktan feragat gibi pek çok mesele Mahkemenin kararlarına konu olmuştur. Bu çalışmada tüm bu meseleler incelenecek; hakkın kullanım alanı netleştirilecektir. Böylece hakkın Sözleşmeye taraf olan devletlere yüklediği kullanılan dili anlamamak veya konuşamamak konularında tespit yapma ve nitelikli tercümanı atama yükümlülüğüne ilişkin değerlendirmelerde hâkimlerin önlerine gelen her olayda kararlarını olanca dikkat ve titizlikle hassas bir dengeyle ele almaları gerekecektir.

Anahtar Kelimeler

Adil Yargılanma Hakkı, Savunma, Tercüman, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Kaynakça

• Beyoğlu, Cem Ümit, “AİHM İçtihatları Işığında Tercümandan Yararlanma Hakkı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 34, Nisan 2018, s. 279-318.
• Demirağ, Fahrettin, Açıklamalı Ceza Muhakemesi Kanunu, 1. Baskı, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2007.
• Doğru, Osman / Nalbant, Atilla, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi: Açıklama ve Önemli Kararlar 1. Cilt, 1. Baskı, Ankara: Şen Matbaa, 2012.
• Dolu, Osman, Suç Teorileri: Teori, Araştırma ve Uygulamada Kriminiloji, 4. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2012. European Court of Human Rights Registry, Guide on Article 6 of the European Convention on Human Rights-Right to a fair trial (criminal limb), Council of Europe, 2024.
• İnceoğlu, Sibel, Adil Yargılanma Hakkı: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-4, Avrupa Konseyi, 2018.
• İnceoğlu, Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı: Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve İlkeler, 4. Bası, İstanbul: Beta Basım, 2013.
• İnceoğlu, Sibel, “Adil Yargılanma Hakkı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa: Anayasaya Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, Sibel İnceoğlu (ed.), 3. Baskı, İstanbul: Beta Basım, 2013.
• Karakehya, Hakan, “Ceza Muhakemesinde Sanığın Meramını Anlatabilme Hakkının Unsurları”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 2, 2015, s. 199-225.
• Kılıç, Ali Şahin, “Tercümandan Faydalanma Hakkı Çerçevesinde Sanığın Seçtiği Dilde Savunma Yapması Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 65, Sayı 4, 2016, s. 2101-2131.
• Kunter, Nurullah / Yenisey, Feridun / Nuhoğlu, Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 16. Baskı, İstanbul: Beta Basım, 2007.
• Leach, Philip, Taking a Case to the European Court of Human Rights, Third Edition, New York: Oxford University Press, 2011.
• McEvoy, Gearóidín, “Language proficiency and the right to an interpreter when accessing a fair trial”, Translation & Interpreting, Vol. 15, No. 2, 2023, s. 142-156.
• Mole, Nuala / Harby, Catharina, The Right to a Fair Trial: A Guide to the Implementation of Article 6 of the European Convention on Human Rights, 2. Baskı, Belçika: Avrupa Konseyi, 2006.
• Öncü, Mehmet, “AİHS’nin 6 § 3 e) Hükmü Anlamında Tercüman Yardımından Yararlanma Hakkı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 16, Özel Sayı 2014 (Basım Yılı: 2015), Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, s. 4457-4495.
• Schabas, William A., The European Convention on Human Rights: A Commentary, New York: Oxford University Press, 2015.
• Tezcan, Durmuş, “Tercümandan Yararlanma Hakkı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 52, Sayı 1, 1997, s. 693-700.
• Tezcan, Durmuş / Erdem, Mustafa Ruhan / Sancakdar, Oğuz, Avrupa İnsan Hakları Işığında Türkiye'nin İnsan Hakları Sorunu, 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2004.
• Tezcan, Durmuş / Erdem, Mustafa Ruhan / Sancakdar, Oğuz / Önok, Rifat Murat, İnsan Hakları El Kitabı, 4. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınevi, 2011.
• Trechsel, Stefan, Human Rights in Criminal Proceedings, New York: Oxford University Press, 2005.
• Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 16.11.2024).
• Van Dijk, Pieter / Viering, Marc, “Right to a Fair and Public Hearing (Article 6)”, Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, Pieter Van Dijk / Fried Van Hoof / Arjen Van Rijn / Leo Zwaak (eds.), 4. Baskı, Antwerpen-Oxford: Intersentia Publishers, 2006.
• Vogiatzis, Nikos, “Interpreting the Right to Interpretation under Article 6(3)(e) ECHR: A Cautious Evolution in the Jurisprudence of the European Court of Human Rights?”, Human Rights Law Review, Volume 22, Issue 1, March 2022, s. 1-25.