ROMA HUKUKU'NDA LOCATIO CONDUCTIO REI’NİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 19 - 39, 31.01.2023

Mehmet Yeşiller

Öz

Roma Hukuku’nda locatio conductio rei, tarafların karşılıklı ve birbirlerine uygun irade beyanları ile kurulan, belirli bir malı, belirli bir ücret karşılığında ve belirli bir süre için kullanmayı (res locata) ya da kullanıp ürünlerinden yararlanmayı (fruenda locata) sağlayan, tam iki tarafı borç altına sokan rızai bir sözleşmedir. Günümüz hukuklarında kira sözleşmesi ve ürün kirası sözleşmelerinin ayrı ayrı düzenlendiği görülürken; Roma’da locatio conductio rei her iki sözleşmeyi de içermekteydi. Roma Sözleşmeler Sistemi içerisinde rızai sözleşmeler grubunda yer alan locatio conductio rei’nin kurulabilmesi için locator ile condcutor’un kira sözleşmesi konusu ve kira bedeli üzerinde anlaşmaları gerekli ve yeterli idi. İvazlı bir sözleşme olması nedeniyle bir bedel kararlaştırılmadan locatio conductio rei’nin meydana gelmesi söz konusu değildi. Sözleşmenin konusunu res mobiles niteliğinde olan köleler ve hayvanlar ile, res immobiles niteliğinde olan tarım arazileri, ahırlar, konutlar ve depolar oluşturabilmekteydi. Ayrıca maddi malların yanında maddi olmayan mallar da sözleşmeye konu olabilmekteydiler. Locatio conductio rei’nin bir iyi niyet sözleşmesi olması nedeniyle anlaşmazlık halinde açılabilecek davalarda hâkimlerin iyi niyetin gereği neyi gerektiriyorsa ona göre karar verebildikleri görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

locatio conductio, locatio conductio rei, kira sözleşmesi, locator, conductor, rızai sözleşmeler, kira bedeli

Kaynakça

• Akıncı, Şahin. Roma Borçlar Hukuku. Konya: Sayram Basın Yayın, 2017.
• Benöhr, Hans Peter. Das sogenannte Synallagma in den Konsensualkontrakten des klassischen römischen Rechts. Hamburg: De Gruyter, 1965.
• Berger, Adolf. Encyclopedic Dictionary of Roman Law. New York: The American Philosophical Society, 1968. Bolla - Kotek, Sibylle. Untersuchungen zur Tiermiete und Viehpacht im Altertum. München: Verlag C. H. Beck, 1940.
• Borkowski, Andrew, ve Paul du Plessis. Textbook on Roman Law. Oxford: Oxford University Press, 2005.
• Buckland, William Warwick. A Manual of Roman Private Law. Cambridge: Cambridge University Press, 1939.
• Coing, Helmut. Europäisches Privatrecht, Band I, Älteres Gemeines Recht (1500 bis 1800). München: C. H. Beck, 1985.
• Degenkolb, Heinrich. Platzrecht und Miethe: Beiträge zu ihrer Geschichte und Theorie. Berlin: C. G. Lüderitz’sche Verlagsbuchhandlung, 1867.
• De Neeve, Pieter Willem. Colonus: Private Farm – Tenancy in Roman Italy During the Republic and the Early Principate. Amsterdam: Brill Academic Publishing, 1984.
• Duncan – Jones, Richard. The Economy of the Roman Empire: quantative studies. Cambridge: Cambridge University Press, 1974.
• Endemann, Friedrich. Römisches Privatrecht. Berlin: De Gruyter, 1925.
• Ernst, Wolfgang, ve Eva Jakab. Usus Antiquus Juris Romani: Antikes Recht in Lebenspraktischer Anwendung. Heidelberg: Springer, 2005.
• Gönenç, Fulya İlçin. Roma Hukukunda Şirket Akti (Societas). İstanbul: Der Yayınları, 2004.
• Günal, Nadi. “An Example of Consensual Contracts: Locatio Conductio Rei.” Eastern European Community Law Journal 2, S. 2 (2005): 35 – 42.
• Güneş Ceylan, Seldağ. “Roma Hukukunda Contractus (Sözleşme) Pactum (Anlaşma) İlişkisi.” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9, S. 1 – 2 (2005): 171 – 183.
• Gürten, Kadir. Roma Hukukunda Hakkaniyet (Aequitas). Ankara: Adalet Yayınevi, 2008.
• Hausmaninger, Herbert. Casebook zum römischen Vertragsrecht. Wien: MANZ Verlag, 2002.
• Hunter, William Alexander. Introduction to Roman Law. London: Maxwell, 1900.
• Jones, Sir William. An Essay on the Law of Bailments. Philadelphia: Hogan and Thompson, 1836.
• Jörs, Paul. Römisches Recht: Geschichte und System des römischen Privatrechts. Berlin: Verlag von Julius Springer, 1927.
• Karadeniz Çelebican, Özcan. Roma Eşya Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2005.
• Karadeniz Çelebican, Özcan. Roma Hukuku: Tarihi Giriş – Kaynaklar – Genel Kavramlar – Kişiler Hukuku – Hakların Korunması. Ankara: Yetkin Yayınları, 2005.
• Karadeniz, Özcan. Iustinianus Zamanına Kadar Roma’da İş İlişkileri. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1976.
• Kaser, Max. Das römische Privatrecht/ 1, Das altrömische, das vorklassische und klassische Recht. München: Verlag C. H. Beck, 1971.
• Kaufmann, Horst. Die altrömische Miete: ihre Zusammenhänge mit Gesellschaft, Wirtschaft und staatlicher Vermögensverwaltug. Köln: Böhlau, 1964.
• Koschaker, Paul, ve Kudret Ayiter. Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1993.
• Küçük, Eşref. “XII. yüzyıl Rönesansı ve “Yeniden Doğan” Roma’yı günümüze bağlayan son halka: Pandekt Hukuku.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 56, S.4 (2007): 111 - 122.
• Küçükgüngör, Erkan. Roma Hukukunda Vedia Sözleşmesi (Depositum). Ankara: Yetkin Yayınları, 2002.
• Küçükgüngör, Erkan, ve Haluk Emiroğlu. “Roma Hukukunda ve Bazı Çağdaş Hukuk Düzenlerinde Laesio Enormis (Gabin).” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 53, S. 1 (2004): 77 – 87.
• Lenel, Otto. Das Edictum perpetuum. Aalen: Verlag von Bernhard Tauchnitz, 1927.
• Mayer – Maly, Theo. Locatio Conductio: eine Untersuchung zum klassischen römischen Recht. Wien: Herold Verlag, 1956.
• Molnár, Imre. “Object of Locatio Conductio”. Bullettino dell’Istituto di Diritto Romano 85, (1982): 127 – 142.
• Mommsen, Theodor. “Die römischen Anfänge von Kauf und Miethe.” Zeitschrift der Savigny – Stiftung für Rechtsgeschichte/ Romanistische Abteilung 6, (1985): 260 – 275.
• Muirhead, John Spencer. An Outline of Roman Law. London: W. Hodge, 1947.
• Rado, Türkân. Roma Hukuku Dersleri: Borçlar Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2021.
• Rainer, Johannes Michael. “Bauen und Arbeit im klassischen römischen Recht.” Zeitschrift der Savigny – Stiftung für Rechtsgeschichte/ Romanistische Abteilung 107, (1990): 376 – 381.
• Roby, Henry John. Roman Private Law/ 2, In The Times of Cicero and of the Antonines. New Jersey: The Lawbook Exchange Ltd., 2000.
• Schulz, Fritz. Classical Roman Law. Oxford: Clarendon Press, 1951.
• Sevimli, Emine. “Roma Hukukunda Kira Sözleşmesi (Locatio Conductio Rei).” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• Somer, Pervin. Roma Hukukunda İstisna Akdi (Locatio Conductio Operis). İstanbul: Derin Yayınları, 2008. Söğütlü, Özlem. Roma Özel Hukuku. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar, 2022.
• Stephenson, Andrew. A History of Roman Law: with a commentary on the Institutes of Gaius and Justinian. Colorado: F. B. Rothman & Company, 1992.
• Tahiroğlu, Bülent. Roma Borçlar Hukuku. İstanbul: Der Yayınları, 2003.
• Tamer, Diler. Roma Hukuku/ 2: Borçlar Hukuku. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2021.
• Tamm, Ditlev. Roman Law and European Legal History. Copenhagen: DJOF Publishing, 1997.
• Uçaryılmaz, Talya Şans. Bona Fides (Dürüstlük Kuralı). Ankara: Yetkin Yayınları, 2019.
• Umur, Ziya. Roma Hukuku: Ders Notları. İstanbul: Beta Basım, 1999.
• Umur, Ziya. Roma Hukuku Lügatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1983.
• Van Zyl, Deon Hurter. History and Principles of Roman Private Law. Durban: Butterworths, 1983.
• Vinnius, Arnold. Institutionenkommentar, Schuldrecht: Text und Übersetzung. Heidelberg: C. F. Müller Verlag, 2005.
• Watson, Alan. The Evolution of Law. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1985.
• Weiss, Egon. Institutionen des römischen Privatrechts: als Einführung in die Privatrechtsordnung der Gegenwart. Stuttgart: Mittelbach Verlag, 1948.
• Wesenberg, Gerhard. Verträge zugunsten Dritter: Rechtsgeschichtliches und Rechtsvergleichendes. Weimar: Böhlau, 1949.
• Yeşiller, Mehmet. Roma Hukuku’nda Kira Sözleşmesi (Locatio Conductio Rei). Ankara: Yetkin Yayınları, 2019.
• Zilelioğlu, Hilal. “Roma Hukukundaki Sorumluluk Ölçütlerine Genel Bir Bakış.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 39, S. 1 (1987): 241 – 264.
• Zimmermann, Reinhard. The Law of Obligations: Roman Foundations of the Civilian Tradition. Oxford: Clarendon Paperbacks, 1996.