16. Yüzyıl Şairlerinden Vahdetî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 8, 332 - 358, 28.12.2019

Mustafa Yunus Gümüş İdris Söylemez

Öz

Türk-İslam edebiyatında Hz. Peygamber’e duyulan sevginin neticesinde geçmişten günümüze esmâ-ı nebî, yüz hadis ve şefaatname tarzında mensur veya manzum tarzda yüzlerce eser ortaya konmuştur. Hz. Peygamber’den rivayet edilen “Ümmetim için din işlerine dair kırk hadis rivayet eden kimseyi Allah fakihler ve âlimler topluluğuna dâhil eder.” hadisinden hareketle XIV. yüzyıldan bugüne hadis kaynaklarından seçilen hadislerden kırk tanesi bir araya getirilerek kırk hadis eserleri vücuda getirilmiştir. İslam edebiyatı sahasında yazılan bu kabil eserlerin iki büyük temsilcisinden biri Arap edebiyatı sahasında eserler veren ve mensur kırk hadis yazımının öncüsü kabul edilen İmam Nevevî (öl.1277) diğeri ise İran edebiyatı sahasında eserler veren ve manzum kırk hadis yazımının öncüsü olarak kabul edilen Câmî (öl.1492)’dir. Türk-İslam edebiyatı sahasında ortaya konan kırk hadis eserlerinin büyük bir kısmı hadis seçimi ve metin kurulumunda bu iki eserin etkisinde kalarak oluşturulmuştur. Telif, tercüme ve şerh kabilinde ortaya konan bu eserlerde şüphesiz ki istenen temel şey, İslam dinini öğrenmek isteyen çoğunluğun İslam dinine ait önemli kaynaklardan biri olan Hz. Peygamber’e ait olan hadislere rahat ulaşmalarını ve dinlerini yine aynı rahatlıkla öğrenmelerini sağlamaktır. Türk –İslam edebiyatı sahasında âlimler ve edipler çeşitli meselelerle alakalı bir araya topladıkları hadisleri dilin imkânları dâhilinde manzum şekilde telif veya tercüme olarak kaleme almışlardır. Bu yolla yüzyıllardır devam edegelen bir geleneğe katkıda bulunmuşlardır. Bu çalışmamızda XVI. asır şairlerinden olan Vahdetî’ye ait olan Manzum Hadis-i Erba’în adlı eserin Türk-İslam edebiyatında manzum kırk hadis geleneğindeki yerini belirlemeye çalıştık. Eserde evvela hadislerin Arapçası ve günümüz Türkçesiyle tercümesine, akabinde eserin kıt’a nazım şekliyle yapılan manzum çevirisine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk-İslam edebiyatı, Hadis, Kırk Hadis, Vahdetî, Manzum

Forty Hadith Translation of Vahdetî Who Were The Poets of The 16th Century

Öz

There have been hundreds of poetic or prosaic works in the Turkish
Islamic Literature in the style of esmâ-ı nebî, hundred hadiths ve şefaatname because
of the love of Prophet from past to now. Based on this hadith “Whoever
memorizes forty hadiths on religious affairs in my ummah, may Allah put him in
the group of scholars”, from XIV. century to now forty hadiths works have been
compiled. Two of the procurators of such works in the field of Islamic literature
are İmam Nevevî (öl.1277) who has works in Arabic literature and is accepted as
the pioneer of the writing of prosaic forty hadiths, and the other is Câmî (öl.1492)
who has works in the Persian literature and is accepted as the pioneer of the
writing of poetic forty hadiths. Most of the forty hadiths works in the field
of Turkish Islamic Literature have been made under the influence of these two
works regarding hadith compiling and textualization. Doubtlessly the main point
of these works either translation or copyright or exegesis is to supply easily
the ones wishing to learn Islam with the hadiths of Prophet which are among the
prominent sources of the religion and thereby making available to learn their
religion better. Scholars and poets in the field of Turkish Islamic Literature
have written hadiths within the limits of language -with either poetic or
prosaic way- by compiling them due to many reasons. And so they have
contributed to a tradition continuing for centuries. In this study we try to
determine the place of Vahdetî’s forty hadiths work in the history of Turkish
Islamic Literature. Firstly, we give place to the original Arabic texts of
hadiths and the modern Turkish translation of them and then the poetic
translation of the work in stanza style. 

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature, Hadith, Forty Hadith, Vahdetî

Kaynakça

• 1. Aksoy, Hasan. Mustafa Ali’nin Manzûm Kırk Hadîs Tercümeleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1991.
• 2. el-Aclûnî. Keşfu’l-Hafâ. Halep: Mektebetü’t-Türâsu’l-İslamî, Tarihsiz.
• 3. Gülsevin, Gürer. Usûlî’nin 120 Hadis Tercümesi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, 1995.
• 4. Kaçar, Mücahit. “Klasik Türk Edebiyatında Kafiye”. Osmanlı Edebi Metinlerini Anlama Kılavuzu. İstanbul: Kesit, 2015.
• 5. Kandemir, M. Yaşar - Karahan, Abdülkadir. “Kırk Hadis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 25 (2002): 467–470.
• 6. Karahan, Abdulkadir. İslâm Türk Edebiyatında Kırk Hadis (Toplama, Tercüme ve Şerhleri). İstanbul: İbrahim Horoz Yayınları, 1954.
• 7. Karataş, Ahmet. “Harput Ulemâsından Müderris-Müftü Mehmed Kemâleddin Efendi’nin Rekāik: Hadîs-i Erbaîn Risâlesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48/48 (13 Ağustos 2015): 57-94. https://doi.org/10.15370/muifd.88501.
• 8. Kayabaşı, Bekir. Kafzade Faizî’nin Zübdetü’l-eşârı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü, 1996.
• 9. Keleş, Reyhan. Divan Şiirinde Ayet ve Hadis İktibasları. İstanbul: Kitabevi, 2016.
• 10. Kılıç, Müzahir. “Hâkânî: Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Eserleri ve Hadîs-i Erba’în’in Tenkitli Metni”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 1993.
• 11. Öksüz, Yılmaz. Okçuzâde Mehmed Şâhî’nin Ahsenü’l-hadîs’i (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2016.
• 12. Önal, Pınar Çelik. Ali Şîr Nevâî’nin Osmanlı edebiyatı üzerine etkisi ve bu etkiye bir örnek olarak Ferhâd u Şîrîn mesnevîsi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans, Bilkent University, 2015.
• 13. Öztoprak, Nihat. Klâsik Türk Edebiyatı’nda Manzum Yüz Hadîsler. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993.
• 14. Rençber, İsmail. en-Nevevî’nin “el-Erbaʻûn en-Neveviyye” Eserinden Hareketle Hz. Peygamberin Sözlerinin İʻrâb ve Belâgat Yönünden Tahlîli. Yayımlanmamış Yüksek Lisans, Sütçi İmam Üniversitesi, 2014.
• 15. Sevgi̇, Ahmet. “Molla Câmî’nin ‘Erbaîn’i ve Türkçe Manzûm Tercümeleri”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 6 (01 Aralık 1999): 1-145.
• 16. Solmaz, Süleyman. Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı: (İnceleme-Metin). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2005.
• 17. Söylemez, İdris. Türk İslam Edebiyatında Manzum Kırk Hadisler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi SBE, 2017.
• 18. Süreyya, Mehmed. Sicill-i Osmanî. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• 19. Tuman, Mehmet Nâil. Tuhfe-i Nâilî. Ankara: Bizim Büro yayınları, 2001.
• 20. Yıldırım, Selahattin. Osmanlı’da Kırk Hadis Çalışmaları. İstanbul: Osmanlı Hadis Araştırmaları, 2000.