Kur’an’da Benzer Âyetlerdeki Anlam Farklılıkları

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 9, 135 - 166, 30.06.2020

Mahir Elcudi

Öz

Kur’an’ı okuyan bir kimse, aynen veya birbirine benzer âyetlerin tekrarlandığını görür ve bunun neden ve hikmetlerini merak eder. Bu, batılı araştırıcıların ve İslam’a muhalif çevrelerin de sık sık gündeme getirdiği ve polemik konusu yaptıkları bir meseledir. Dolayısıyla bu sorun, değişik çalışmaları hak eden bir konu olarak görülmektedir. Tefsir literatüründe benzer âyetler konusu, Müteşabihü’l-Kur’an, İ’câzü’l-Kur’an ve Tekrar Meselesi başlıkları altında ele alınmıştır. Tarih boyunca müfessirler, konu hakkında farklı yorumlar yapmışlardır. Bu bağlamda söz konusu âyetlerin anlamının tek olduğunu, muhataplara hatırlatmak için bunların farklı yerlerde tekrar edildiğini belirtenler olmuştur. Ancak ilgili âyetler, tefsir bilginleri tarafından Belağat, tarihsel ve metinsel bağlamlar yönüyle de ele alınmış, bu çerçevede oldukça çeşitli ve açıklayıcı yorumlar yapılmıştır. İşte bu makalenin amacı, benzer âyetleri kendi aralarında tasnif etmek, bunlardaki anlam farklılıklarını ve gerekçelerini ortaya koymaktır. Çalışmada ayrıca benzer âyetlerdeki mânâ farklılıklarının, bazı mealler çerçevesinde Türkçe meallere yansıtılıp yansıtılmadığı konusu üzerinde de durulmuş ve gerekli yerlerde teklifler yapılmıştır. Ulûmu’l-Kur’an alanında yazılmış kitaplar ve tefsirler, benzer âyetlerin farklı yönlerden anlaşılması için bizim temel başvuru kaynaklarımız olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Farklılık, Benzer âyetler

The Difference in the Meaning of Similar Qur’anic Verses.

Öz

The person who reads the Qur’an realizes the fact that it contains some repeated verses with identical or near identical phrases and wonders the purpose and wisdom of all these repetitions. This is one of the issues that some western researchers and opponents of Islam frequently raise and make polemics. Therefore, this problem appears to be worthy of different academic studies. The issue of similar Qur’anic verses is discussed in the exegetical literature under the headings of Mutashabih al Qur’an, I‘jaz al Qur’an or the issue of repetition. Throughout history, commentators have made different comments on the subject. In this context, some commentators hold the view that the meaning of the said verses is the same and are repeated in different places to remind the interlocutors. However, Tafsir scholars also approach the relevant verses from the angle of balaghat (rhetoric) and within the historical and textual contexts, and furnish various and explanatory comments on their meaning. The aim of this paper is to classify similar Qur’anic verses and reveal the different meanings of them with justifications. In addition, the study tackles whether the difference in the meaning of the similar verses are reflected in some Turkish translations and makes some suggestions where necessary. Among our main references are the books written in the field of ‘Ulûmu'l-Qur’an and Qur’an commentaries. 

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur'an, Ulum

Kaynakça

• Askerî, Ebû Hilal. el-Furuku’l-Lugaviyye. Thk. Muhammed İbrahim Selim, 1 Cilt., Kahire, Dârü’l-İlimi ve’ssakâfeti lin-Neşri ve’t-Tevzi’. (tarihsiz).
• Beyzâvî, Nâsiruddin. Envarü’t-tenzil ve esrarü’t-Te’vil. Thk: Muhammed Abdurrahmân el-Mara’şlî. 5 Cilt. 1. Baskı, Beyrut, Dâru İhya’it-Turasi’l-Arabi, (1997).
• Bikaî, İbrahim. Nazmü’d-Dürer fî tenasübi’l-Ayati ve’es-Süver, 22 Cilt. Baskısız, Kahire, Dârü’l-Kitabi’l-İslamî. (1984).
• Bûtî, M. Sa’id Ramazan. Min rava’i’l-Kur’an, 1 Cilt. Baskısız, Beyrut, Müessesetü’r-Risale. (1999).
• Gırnâtî, Ahmet b. İbrahim. Melaküt-Te'vili’l-Kâti'i bi-zevi’l-İlhadi ve et-Ta'til fi tevcihil muteşabihi’l-Lafızi min ayi’t-Tenzil. 2 Cilt. Baskısız, Beyrut, Dârü'l-Kütübi’l-İlmiyye. (tarihsiz).
• Habenneke, Abdurrahmân. Kavaidü’t-Tedebbüri’l-Emseli li-kitabi’llah, 2 Cilt. 4. Baskı, Dimaşık, Dâr’ül-Kalem/Beyrut, ed-Dârü’ş-Şamiyye. (2009).
• İbn Aşûr, Muhammad Tahir. et-Tahrir ve’et-Tenvir. 30 Cilt. Baskısız, Tunus, ed-Darut-Tunusiyyetü lin-Neşir. (1984).
• İbn Atiyye, Abdulhak b. Galib el-Endelüsî. el-Muharrerü’l-Veciz fî tefsiri’l-Kitabi’l-Aziz. Thk: Abdüsselam Abdüşşafî Muhammed. 6 Cilt. 1. Baskı, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye. (2001).
• İbn Camâa, Bedruddin. Keşfu’l-Ma’ani mine’l-Müteşabihi mine’l-Mesani. Thk: Abdulcevad Halef. 1 Cilt. 1. Baskı, Mısır/el-Mensure. (1990).
• İbn Ebi Hatim, Abdurrahmân b. İdris. Tefsirü’l-Kur'ani’l-Azim. Thk: Esa'd Muhammed et-Tayyip. 10 Cilt. 3. Baskı, Suudi Arabistan, Mektebetü Nizar Mustafa el-Baz, (1998).
• İbn Kayyim, Takiyyüddin Ahmet b. Abdilhalîm. Mukaddime fî usûlit-Tefsir. 1 Cilt. 1. Baskı. Beyrut. Dâru mektebeti’l-Hayat, (1990).
• İbn Manzûr, M. B. Mükrrem. Lisanü’l-Arap. 15 Cilt. 3. Baskı. Beyrut. Dâru Sadır, (1994).
• İsfahânî, Râgıb İsfehanî. el-Müfredat fî garibi’l-Kur’an. Thk: Safvan Adnan ed-Davûdî. 1 Cilt. 1. Baskı. Dimaşık. Dârü’l-Kalem/Beyrut. ed-Dârüş-Şamiyye, (1992).
• İskâfî, Muhammed b. Abdullah. Durretüt-Tenzil ve gürre’t-Te'vil. Thk: Muhammed Mustafa Aydın. 3 Cilt. 1. Baskı, Mekke Cami'atu Ummi’l-Kura, (2001).
• Kâsimî, Cemâleddin. Mahasinüt-Te'vil. Thk: Muhammed Basil Uyûnus-Sûd. 11 Cilt. Beyrut 1. Baskı. Dârü'l-Kütübi’l-İlmiyye, (1997). Kirmânî, Mahmud b. Hamze. Esrarüt-Tekrar fil-Kur'an. Thk: Abdulkadir Ahmet a’ta. 1 Cilt. Baskısız. Kahire. Dârü’l-fadile, (tarihsiz).
• Râzî, Fareddin. Mefatihu’l-Gayb/et-Tefsirül-Kebir. 32 Cilt. 3. Baskı. Beyrut. Dâru ihyai’t-Türasi’l-Arabi, (2000).
• Samurra’i, Fadıl Salih. Es’iletün beyaniyyetün fi’l-Kur’an-i’l-Kerim. 2 Cilt.1. Baskı. Şarika. Mektebetü’s-Sahabe/kahira. Mektebetü’t-Tabi’in, (2008).
• Şa’râvî, M. Mütevellî. Tefsir eş-Şa’ravi/Havatır. 19 Cilt. Baskısız. Kahire. Matbaatu ahbari’l-Yevm, (tarihsiz).
• Taberî, İbn Cerîr. Camiu’l-Beyan fi tefsiri’l-Kur'an. Thk: Ahmet Şakir. 24 Cilt.1. Baskı. Beyrut. Müessesetü’r-Risale, (2000).
• Zeccâc, İbrahim b. Serî. Ma'ani el-Kur'an ve i’rabuhu. Thk: Abdulcelil Abdu Şelebi. 5 Cilt. 1. Baskı. Beyrut. Alem el-Kütüp, (1988).
• Zemahşerî, Carullah Mahmud b. Ömer. el-Keşşaf ‘an hakaiki gavamidi’t-Tenzîl. 4 Cilt. 3. Baskı. Beyrut. Dârü'l-Kitab’l-Arabi, (1987).
• İnternet https://islamansiklopedisi.org.tr/muzekker-ve-muennes.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/âm.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/mutlak.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/mucmel.
• http://islamansiklopedisi.org.tr/hasr--belagat.
• https://www.youtube.com/watch?v=h0jW73B6fzE.
• https://sozluk.gov.tr/?kelime.