Design Features of Some Traditional Fabric Detected in Silifke and Mut

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 10, 333 - 362, 23.12.2020

Derya Konuk Necla Dursun

Öz

Weaving is one of our traditional handicrafts, which was first started to meet the needs of human beings such as covering and warming, and which has been shaped in line with the needs over time and has survived to the present day. There are many studies on Turkish tissue. These studies focus mainly on the materials, techniques, types, sizes and composition of weaving. Our research includes the evaluation of the aesthetic and design characteristics as well as the material, technical and compositional characteristics of the plain weaving samples found in Mut and Silifke districts of Mersin province. In traditional kirkit plain weaving of Mut and Silifke regions, mainly geometric ornamental motifs are used. These are bukagi, ram horn, triangle, zigzag, hook, scarlet bead, yar yare kustu, crowfoot, diamond, checkerboard, eli belinde, bird, passionflower, ribbon, octagon, rectangle, chest, eight-pointed star, abundance, trail , watercourse, thorn, hair tie motifs. In plant motifs, paw and leaf motifs. The aim of the research is to present the design features of plain weaving, which have been included in the research, in the context of aesthetic evaluations within the framework of regional features. 10 samples were evaluated within the scope of the research, which differed in regional characteristics from the weaving found in the Mut and Silifke districts where weaving is still being made. The selected examples are the ones that are different according to surface schemes and reflect the regional style, preserved in their original form and have survived to the present day. The aim of this study is to identify these folk culture products which are about to disappear today are determined locally and brought to the literature and transferred to future generations.

Anahtar Kelimeler

Mersin Province Traditional weaving, Silifke weaving, Mut weaving,

Silifke ve Mut'ta Tespit Edilen Bazı Geleneksel Dokumaların Tasarım Özellikleri

Öz

Dokuma, ilk olarak insanın örtünme, ısınma gibi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ortaya çıkmış, zamanla ihtiyaçlar doğrultusunda şekillenerek günümüze kadar varlığını sürdürmüş geleneksel el sanatlarımızdan biridir. Bugüne kadar geleneksel Türk Dokumaları üzerine pek çok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar daha çok dokumaların malzeme, teknik, tür, ebat ve kompozisyonu üzerine yoğunlaşmaktadır. Araştırma konumuz Mersin iline bağlı Mut ve Silifke ilçelerinde tespit edilen düz dokuma örneklerinin malzeme, teknik ve kompozisyon özelliklerinin ortaya konulmasının yanı sıra, estetik ve tasarımsal özelliklerinin değerlendirmelerini içermektedir. Mersin- Mut ve Silifke yörelerine ait geleneksel kirkitli düz dokumalarda ağırlıklı olarak geometrik süsleme motifleri kullanılmıştır. Bunlar bukağı, koçboynuzu, üçgen, zikzak, çengel, ala boncuk, yar yâre küstü, kazayağı, baklava dilimi, dama, eli belinde, kuş, çarkıfelek, şerit, sekizgen, dikdörtgen, sandık, sekiz köşeli yıldız, bereket, iz, suyolu, pıtrak, saç bağı motifleridir. Bitkisel motiflerde ise penç ve yaprak motiflerine yer verilmiştir. Araştırmanın amacı bugüne kadar geleneksel dokuma çalışmalarından farklı olarak araştırma kapsamına alınan düz dokumaların bölgesel özellikler çerçevesinde estetik açıdan değerlendirilmelerinin yapılması kapsamında tasarımsal özelliklerinin ortaya konulmasıdır. Mut ve Silifke ilçelerinde dokumasıyla tanınan ve halen dokuma yapılmakta olan, yöresel özellikleri bakımından farklılık gösteren 10 adet örnek araştırma kapsamında değerlendirilmiştir. Seçilen örnekler yüzey şemalarına göre farklı olan ve bölgesel üslubu yansıtan, orijinal hali korunarak günümüze kadar gelebilenlerdir. Günümüzde yok olmaya yüz tutan bu halk kültürü ürünlerinin bölgesel olarak tespit edilip literatüre kazandırılması ve gelecek nesillere aktarılması konunun önemini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mersin İli Geleneksel Dokumaları, Silifke Dokumları, Mut Dokumaları, Dokuma Tasarımları, Geleneksel Türk Dokumaları

Kaynakça

• Acar, B. B.(1982), Kilim, Cicim, Zili. Sumak Türk Düz Dokuma Yaygılar, İstanbul: Eren Yayınları.
• Atalayer, F. (1994), Temel Sanat Ögeleri, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Artut, K. (2004), Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bayraktar, N.-Tamer, G. N. vd. (2012), Görsel Eğitimde Yaratıcılık ve Temel Tasarım. Ankara, Nobel Yayıncılık.
• Barışta, H.Örcün. (1988). Türk El Sanatları, Ankara Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Becer, E. (1997), İletişim ve Grafik Tasarımı, İstanbul, Dost Kitapevi.
• Deliduman, G.C.-İstifoğlu Orhon, B. (2006), Temel Sanat Eğitimi, Ankara, Gerhun Yayıncılık
• Deniz, B. (2000), Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Erhan, İ. (1978), Endüstri Tasarımında Kullanıcı Araç İlişkileri Açısından Görsel Bilişim, İstanbul, D.G.S.A Yayınları.
• Güngör, H. (1983), Temel Tasarı, İstanbul, Çeltüt Matbaası.
• Onuk, T.- Akpınarlı, F. (1988), “Güneydoğu Anadolu Karakeçili Türkmen Kilimleri”, Türk Soylu Halkları Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara, s. 239- 248.
• ÖZ, N. (2019), “Tülü Dokumaların Genel Özellikleri ve Bir Koleksiyon Örneği”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, S.7, s. 925-945. Yalın, H. İ. (2006), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Yetkin, Ş. (1991), Türk Halı Sanatı, İstanbul.