Kur’ân-ı Kerîm’de Emrin Delâletine Dâir Eğitsel Üslup

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 11, 152 - 164, 27.06.2021

Halid Halid , Abdulkareem Alkasmalhadad

Öz

Kur’ân-ı Kerîm, emir ve emir kiplerinin delaletine ilişkin güçlü üslûbuyla, hükümlerin uygulanmasının önündeki muhtemel engelleri savmak amacıyla açık bir metot geliştirmiştir. Kur’ân-ı Kerîm’in emirleri, insan nefsini terbiye edici yönlere sahiptir. Kur’ân-ı Kerîm, bu çerçevede seviyeli bir üslup kullanmış ve Şâri’in emirlerini nefse kolayca kabul ettirmiştir. Kurân’ın eğitim yöntemi, sorumluluk bilincini sevdiren emrin üslup özelliklerinde kendini göstermiştir. Nitekim emirler, insan doğasına ağır gelir. Bu noktada Kur’ânî hitap, sükûneti sağlayıp ilahi emirlere ivedilikle cevap verme dürtüsünü yerleştirmiştir. Zira Kurân’daki bu emirler, Müslümanın ahlakî özelliklerinin ve eğitim kabiliyetlerinin gelişmesine katkı sağlayan bir tarzda nefsi terbiye edici, emirleri yerine getirip gönül rahatlığıyla bunları uygulamaya dönük önemli eğitsel konular içermektedir. Kur’ân-ı Kerîm’de emrin eğitsel üslup özellikleri şunlardır: İlahi emirlerin kademeli (tedricî) olarak uygulanıp benimsenmesi, emirleri uygulama ilkelerinin güçlendirilip bunların ivedilikle yerine getirilmesi, zorlamadan ve ağırlaştırmadan ölçülü bir şekilde tebliğ edilmesi ve bilginin amel ile bütünleştirilmesi. Bu araştırmada, genellikle analitik yöntem, kısmen de bununla örtüşen -tümevarım yöntemi gibi- bazı yaklaşımlar uygulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Kurân-ı Kerîm, Emir, Eğitim, Üslup

Teşekkür

Çok teşekkürler

الأسلوب التربوي لدلالات الأمر في القرآن الكريم

Öz

جاء القرآن الكريم بأسلوبه الرصين لدلالات الأمر وصيغه ليضع منهجاً واضحاً في معالجة الخلل الذي قد يطرأ على المجتمع نتيجة التقصير الحاصل في البعد عن تطبيق تشريعاته تربوياً. فجاءت أوامر القرآن الكريم التربوية بطرق ومسالك تهذيبية للنفس الإنسانية عرضها القرآن الكريم بأسلوب رفيع، وجعل تلك النفس تتقبل ما يأمرها الشارع قَبولًا حسنًا. تمثَّل منهج القرآن التربوي في استخدام أساليب الأمر التي تحبب التكاليف إلى المخاطَب، فالنفس تستثقل صيغة الأمر الموجهة لها فجاء الخطاب القرآني ليبعث في النفس الإنسانية الطمأنينة وسرعة الاستجابة للأوامر الربانية إذ اتجهت تلك الأوامر إلى قضايا تربوية مهمة تبنى على تهذيب النفس الإنسانية ومرونتها في الاستجابة لها وتطبيقها بسعادة واطمئنان، مما يسهم في تنمية الجوانب التربوية والأخلاقية لدى المسلم. وقد وجدنا تلك الأساليب التربوية للأمر في القرآن الكريم في: التدرج في تطبيق الأوامر الإلهية والرضا عنها، وتعزيز مبدأ تنفيذ القدوة للأوامر قبل المكلفين، والمسارعة إلى تنفيذ تلك الأوامر، وتبليغها تبليغا حسنًا لا استكراه فيها ولا استثقال، وربط العلم بالعمل. واعتمدتُ غالباً في هذا البحث على المنهج التحليلي مع تداخل بعض المناهج معه كالمنهج الاستقرائي.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية, القرآن الكريم, الأمر, التربية, الأسلوب

THE EDUCATIONAL STYLE OF THE ORDER FORMS IN THE QURAN

Öz

The orders for the education of Quran brought ways and methods that make the human soul more beautiful. The Quran presented them in a sublime style and made their souls accept what the religious lawmaker ordered beautifully and wholeheartedly. The education method of the Quran is represented by the use of orders that impose obligations on the obedient. In fact, the soul may find the mode of command directed to it heavy, but the message of the Quran came to give peace to the human soul and to enable it to respond quickly to the Godly orders. We saw that these educational styles of the order in the Quran are included in the following: the gradual implementation of the divine orders and their satisfaction; strengthening the model enforcement principle for orders for obligated; making an effort to implement these orders as soon as possible; communicating these not in a coercive and boring way, but in a beautiful way, and the blending of knowledge and action. In this research, I mostly relied on the analyst method, along with some methods such as the inquiry method.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Quran, Order, Manners-Education, Tone-Style

Kaynakça

• Ahmed, Muhammed Hüseyin. el-Ehdâfü’t-terbeviyye li’l-‘ibâdât fi’l-İslâm. Tantâ: Tantâ Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Doktora Tezi, tsz.
• Akâvî, İn‘âm Favvâl. el-Mu‘cemü’l-mufassâl fî ‘ulûmi’l-belâğa ve’l-bedi‘ ve’l-beyân ve’l-me‘ânî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, tsz.
• Buhârî, Muhammed b. İsm‘âil Ebû Abdullâh el-Ca‘fî. Sahîhu’l-Buhârî. Thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. Beyrut: Dârü İbn Kesir, 1407/1987.
• Cezerî, Mübârek b. Muhammed Ebü’s-Sa‘adât. en-Nihâye fî ğarîbi’l-eser. Thk. Tâhir Ahmed ez-Zavî, Mahmud Muhammed et-Tanâhî. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘İlmiyye, 1399/1979.
• Ebü’l-Yüsr, Reşîd Kahves İthâfü’l-‘ibâd bi hakîkati’l-cihâd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, tsz.
• Eşmûnî, ‘Alî b. Muhammed. Şerhü’l-Eşmûnî ‘alâ Elfiyye İbn Mâlik. Mısır: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, tsz.
• İbn Fâris, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ el-Kazvînî er-Râzî. Mucmelü’l-lüğa. Thk. Züheyr ‘Abdulmuhsin Sultân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1406/19886.
• İbn Hişâm, ‘Abdullâh b. Yûsuf b. ‘Abdullâh b. Yûsuf b. Ahmed b. ‘Abdullâh. Şerhü Şüzûri’z zeheb fî ma‘rifeti kelâmi’l-‘Arab. Thk. ‘Abdulğanî ed-Dıkır. Suriye: eş-Şeriketü’l-Müttahide li’t-Tevzi, tsz.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrem el-İfrîkî el-Mısrî. Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dârü Sâdır, tsz.
• İbnü’l-‘Attâr, Hasen b. Muhammed eş-Şâfi‘î. Hâşiyetü’l-‘Attâr ‘alâ şerhi Celâliddîn el-Mahallî ‘alâ Cem‘i’l-cevâmi‘. Thk. Muhammed Tâmir. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, tsz.
• İsfahânî, Râğıb Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. Mufaddal. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Lübnan: Dârü’l-Mâ‘rife, tsz.
• Kurtubî, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekr b. Farec el-Ensarî el-Hazrecî. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed el-Berdûnî, İbrâhîm Atfiş. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
• Nü‘aymî, Kâsım b. ‘Abd Muhammed. Şerhü Varakâti’l-İmâmi’l-Cüveynî fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, tsz.
• Sa‘dî, ‘Abdurrahmân b. Nâsır. Teysîrü’l-Kerîmi’r-Rahmân fî tefsiri kelâmi’l-Mênnân. Thk. ‘Abdurrahmân b. Mü‘allâ Lüveyhik. Lübnan: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Sağîr, Ahmed ‘Azzî. “Ruâ ve’t-ticâhât”, el-Hitâbü’l-ibdâiyyü’l-mu‘âsır. Amman: Dârü Emced li’t-Tibâ‘a ve’n-Neşr, 2017.
• Sübkî, ‘Alî b. Kâfî ve veledüh ‘Abdülvehhâb. el-İbhâc fî şerhi’l-Minhâc ‘alâ Minhâci’l-vüsûl ilâ ‘ilmi’l-usûl. Thk. Mahmûd Emîn es-Seyyid. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, tsz.
• Şevkânî, Muhammed b. ‘Ali b. Muhammed. İrşâdü’l-fuhûl ilâ tahkîki’l-hakk min ‘ilmi’l-ûsûl. Thk. Muhammed Sa‘îd Bedrî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1412/1992.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Kesîr. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Zerkeşî, Ebû ‘Abdullâh Bedrüddîn Muhammed b. ‘Abdullâh b. Bahâdır. el-Bahrü’l-muhît fî usûli’l-fikh. Mısır: Dârü’l-Kütübî, 1414/1994.
• Zürkânî, Muhammed ‘Abdülazîm. Menâhilü’l-‘irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Mısır: İsâ el-Bâbî el-Halebî, tsz.