ستتناول هذه الدراسة مناهج التأليف في قواميس اللغة العربية عبر التاريخ، وسنتحدث عن نشأة علم المعاجم وأسباب تصنيفها، كما سنتطرق إلى سبب تسمية هذه المصادر بـ "المعجم/ المعاجم" و"القاموس/القواميس"،واحتوت الدراسة على خمس مدارس للمعاجم اللغوية؛هي: مدرسة العين التي تنسب للخليل بن أحمد الفراهيدي (ت.170هـ/786م) صاحب كتاب "العين" الذي اعتمد في التصنيف على أسس المخارج والأبنية والتقاليب، وقد اتبع عدد من علماء اللغة الفراهيدي في منهجه هذا، ومدرسة الجمهرة التي تنسب لابن دريد (ت.321هـ/933م)؛ صاحب كتاب "الجمهرة"، الذي اعتمد في منهجه على اتخاذ الأبنية أساسًا في تصنيف القاموس واستخدامه، ومدرسة المقاييسلنسبتها لابن فارس (ت.395هـ/1004م) صاحب "مقاييس اللغة" الذي اعتمد على الترتيب الهجائي للحروف، ومدرسة الصحاح، لنسبتها للجوهري (ت.393هـ/1003م)؛ الذي اتبع منهج الترتيب الصوتي لكلمات المعجم في تصنيفه، مبتعدًا عن ترتيب التقاليب والأبنية، ومدرسة الأساس، نسبة للزمخشري (ت. 538هـ/1143م)؛ صاحب "أساس البلاغة"الذي أظهر اهتمامًابالكلمات البلاغية في القرآن الكريم والحديث الشريفمن خلال بيان دلالات الكلمات الحقيقية والمجازية فيها، وقد أثَّر منهجُ الزمخشري في صنعة القواميس التي جاءت بعده، وسنتبع في هذه الدراسة منهج التحليل الوصفي لاستعراض مميزات القواميس،وسنتطرقلأهم المعاجم من خلال شكلها وطريقة ترتيبها وتأثرها بتقاليد المدارس المعجمية.
اللغة العربية المعجم القاموس الحروف الهجائية المدارس الاشتقاق
This study will deal with the approaches of copyright in Arabic language dictionaries throughout history. The emergence of the science of meâcim and the reasons for the classifications in this field will also be mentioned, and also why these sources are named as “mu‘cem/meâcim” and “kâmûs/kavâmîs”. The study covers five linguistic lexicon schools. These; Halîl b. It is the 'Ayn school' attributed to Ahmed al-Ferâhîdî (d. 170/786). There are a number of lexicographers who are subject to this method of Farahidi. The author of the book “el-Cemhere”, which is based on the roots (structures) of words in the classification and use of public in his book, is the al-Jamhare school of Ibn Durayd (d. 321/933). In his work, there is the Mekâyis school of Ibn Fâris (d. 395/1004), the author of the book “Mekâyîsi'l-Luga”, which is based on the alphabetical order of the letters. In addition, the es-Sıhah school attributed to Cevherî (d. 393/1003) and the author of the book “Esâsül'l-Belâga”, Zemaḫsherî, who avoided the order based on the taqlib system and the roots of the words, by following the order of the origins of the words in the author's classification of mu'cem. There is also the school of “al-Asas”, which is attributed to (d. 538/1143). In this book, the author has paid attention to the words of rhetoric in the Qur'an and Ḥadis by declaring the indications of real and metaphorical words. Zemaḫshari's method of forming a public influenced those who came after him. In our study, we will follow the descriptive analysis approach while examining the characteristics of publics. We will also discuss the most important Kamus in terms of form, method of arrangement and the influence of the Arabic language Kamus writing tradition.
Arabic language Lexicon Dictionary Alphabets Modalities Derivation
Bu çalışma, tarih boyuncaArap dili sözlüklerindekitelifyaklaşımlarını ele alacaktır. Meâcim ilminin ortaya çıkışına ve bu alandaki tasniflerin sebeplerine ayrıca bu kaynakların neden “mu‘cem/meâcim” ile“kâmûs/kavâmîs” olarak isimlendirildiğine de değinilecektir. Çalışma beş dilbilimsel lügat ekolünü kapsamaktadır. Bunlar; “‘Ayn” eserinin sahibi olan ve bu eserinde mahreçleri, kökleri ve aynı harflerin farklı sıralanmasından doğan köklerin aynı yerde toplanmasını (taklîb sistemi) esas alan Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî'ye (ö. 170/786) nispet edilen ‘Ayn ekolüdür. Ferâhîdî'nin bu metoduna tabi olanbir dizi lügat alimi bulunmaktadır. Kitabında kamûsun tasnifi ve kullanımında kelimelerin köklerini (yapılarını) esas alan “el-Cemhere” kitabının müellifi İbn Düreyd'in (ö. 321/933) el-Cemhere ekolüdür. Eserinde harflerin alfabetik tertibine dayanan “Mekâyîsi'l-Luga” kitabının müellifi olan İbn Fâris'in (ö. 395/1004) Mekâyîs ekolü bulunmaktadır. Ek olarak müellifin mu‘cemin tasnifinde kelimelerin mahreçlerinin tertibine uyarak, taklîb sistemini ve kelimelerin köklerini esas alan tertibden uzak duran ve Cevherî'ye (ö. 393/1003) nispet edilen es-Sıhah ekolü ve “Esâsül'l-Belâga” kitabının yazarı Zemahşerî'ye (ö. 538/1143) nispet edilen el-Esas ekolü de bulunmaktadır. Müellif bu kitabında Ku’rân-ı Kerim'de ve Ḥadis-i Şeriflerde yer alan ve belâgat sözlerine hakiki ve mecazîkelimelerin delâletlerini beyan ederek ihtimam göstermiştir. Zemaḫşerî'nin kamusu oluşturma metodu kendisinden sonra gelenleri etkilemiştir. Çalışmamızda kamusların özelliklerini incelerken betimsel analiz yaklaşımını izleyeceğiz. Ayrıca en önemli kamusları şekil, tertip metodu ve Arap dili kamus yazım geleneğinin etkisi üzerinden de ele alacağız.
Birincil Dil | Arapça |
---|---|
Konular | Din Araştırmaları |
Bölüm | Araştırma Makalesi / Research Article |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 21 Haziran 2023 |
Gönderilme Tarihi | 20 Mart 2023 |
Kabul Tarihi | 30 Mayıs 2023 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 8 Sayı: 15 |
Ulusal ve Uluslararası Alan İndeksleri
Kırıkkale Üniversitesi İslami ilimler Fakültesi Kampüs, 71450 Yahşihan/Kırıkkale
E-posta: kalemnamedergi@gmail.com | e-ISSN: 2651-3595
Sosyal Medya Hesapları:
Twitter: @kalemnamedergi • Instagram: @kalemnamedergi