THE GENERAL PRINCIPLES of NUTRITION in THE SUNNAH of THE PROPHET MUHAMMAD and THE FACTORS PREVENTING COMPLYING with THESE

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 15, 204 - 233, 21.06.2023

Hatice Dülber

Öz

Humans created in the best form are responsible to protect their bodies until they return their bodies to the God. Humans need to feed their bodies to maintain their lives. Therefore, the foods taken as eating and drinking has utmost importance for life and survival of human beings. Although the general framework of the food required by human is given in the Quran, and the application and details of the practice is demonstrated in the sunnah of the Prophet Muhammad, today's human people being faces serious troubles in this respect. While some people suffer from obesity due to malnutrition or overeating, some people suffer from diseases due to starvation or undernourishment or even die. While there is a problem of obesity due to malnutrition or overeating in some countries, many diseases or death may occur due to starvation or malnutrition in some regions. These problems have led us to re-evaluation of the issue of nutrition in terms of Islamic understanding and to examine it through the experiences of Prophet Muhammad. In this context, in this study, first it is aimed to determine the approach of the Prophet Muhammad on customs and traditions of the period of Jahiliyyah people regarding eating and drinking. However, this paper was aimed to derive general principles from the sunnah of the Prophet Muhammad instead of determining food and beverages he consumed. Moreover, it is aimed to determine in general, the factors preventing people from following the sunnah of the Prophet Muhammad today.

Anahtar Kelimeler

Culture, Eating-Drinking Habits, Nutrition, Obesity, Sunnah

HZ. PEYGAMBER’İN SÜNNETİNDE BESLENME ile İLGİLİ GENEL İLKELER ve BUNLARA UYMAYI ENGELLEYEN FAKTÖRLERİN TESPİTİ

Öz

En güzel şekilde yaratılan insan, bedenini Allah’a teslim edene kadar korumakla sorumlu tutulmuştur. İnsanların hayatlarını idame ettirebilmeleri için vücudunun beslenmeye ihtiyacı vardır. Vücudun sağlıklı kalabilmesi ve kendisinden beklenen görevi yapabilmesi ancak alacağı besinler sayesinde olacaktır. Bu nedenle yeme-içme olarak alınan besinler insanın hayatı ve yaşaması için çok önemlidir. İnsanın alması gereken besinlerin genel çerçevesi Kur’an-ı Kerim’de çizilmiş, uygulaması ve ayrıntıları Hz. Peygamber’in sünnetinde gösterilmiştir. Bununla birlikte günümüz insanı en önemli problemlerini bu konuda yaşamaktadır. Bazı kesimlerde yanlış veya fazla yemekten kaynaklı obezite problemi görülürken, bazı insanlarda da açlıktan veya eksik beslenmekten birçok hastalık ya da ölümle sonuçlanabilecek durumlar oluşmaktadır. Aynı zamanda birçok hastalığın da sebebi yenilen, içilen ve tüketilen besinlerden kaynaklandığı ifade edilmektedir. Yukarıda işaret edilen problemler bu konunun, İslami açısından değerlendirmesine ve Hz. Peygamber’in hayatından çeşitli örneklerle incelenmesine neden olmuştur. Yeme içme konusundaki cahiliye örf ve âdetlerine Hz. Peygamber’in yaklaşımı tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu makale tek tek Hz. Peygamber’in yediği içtiği şeyleri tespit etmekten ziyade, onun sünnetinden genel ilkeler çıkarmayı hedeflemektedir. Ayrıca günümüzde Hz. Peygamber’in sünnetine uymayı engelleyen faktörler de genel olarak tespit edilmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Kültür, Yeme-İçme, Beslenme, Obezite, Sünnet

Kaynakça

• Akgün, Sevim Demir. Hz. Peygamber Döneminde Yemek Kültürü. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Akyüz, Vecdi (ed.). “Asrı Saadette Evler ve Ev Hayatı”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslam. 4 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Altınay, Ramazan. Emevîlerde Günlük Yaşam. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006.
• Antoloji.com sitesi, (2 Ağustos 2022) https://www.antoloji.com/halk-icinde-muteber-bir-nesne-yok-devlet-gibi-siiri.
• Apak, Âdem. Kur’an’ın Geliş Ortamında Arap Toplumu (Sosyal, Kültürel ve İktisadi Hayat., İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.
• Baktır, Mustafa.“İçki”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2000. 21/458-462.
• Bardakoğlu, Ali. İslâm Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2020.
• Bardakoğlu, Ali. İslam İlmihali. 2 Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Bebel, Auggust. Hz. Muhammed ve Arap-İslam Kültürü Dönemi, çev. Veysel Ataman. İstanbul: Karbon Kitaplar Yayınları, 2020.
• Bozkurt, Nebi. “İçki”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/455-456. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhâmmed b. İsmâ’îl. el-Câmiu’s-Sahîh, 8 Cilt, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Bulut, Mehmet Ali. Can Boğazdan Çıkar. İstanbul: Hayat Yayınları, 2020.
• Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr b. Mahbûb. Cimriler, çev. Zehra Günay Gökdemir. İstanbul: Şule Yayınları, 2018.
• Can, Davut. Diyette Nefsin Eğitimi. İstanbul: Hayat Yayınları, 2018.
• Cihan, Sadık. “Hz. Peygamberin Sünnetinde Yeme ve İçme Adabı”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5. 1982, 33-43.
• Coulter, Catherine Rabia. Sekizinci Günah Şişmanlık: Obeziteye Karşı Müslümanca Beslenme Diyeti. İstanbul: Granada Yayınları, 2012.
• Çağrıcı, Mustafa. “Ziyafet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 44/496. İstanbul: TDV Yayınları, 2013. Çağrıcı, Mustafa. “Cömertlik”, 8/72-73. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Çiftçi, Mahir Doğan &Açıkel, Yusuf. “Kur’ân’da ve Hadislerde Sağlıklı Beslenme ve Obezite”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 6/1 (Haziran-2021), 98-128.
• Damcı, Taner. Sağlık Ararken Aldatılmak Neden Sahte Bilimi Satın Alıyoruz? İstanbul: Doğan Novus Yayınları, 2020.
• Demir, Halis. “İslam Hukuku Açısından Obeziteye Yol Açan Yeme İçme Hakkında Bazı Tespitler”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 19/1, (Haziran-2015), 135-168.
• Dölek, Âdem. Kur’ân’a ve Hadîslere Göre Helâl Kazancın İlkeleri, Katre Uluslararası İnsan Araştırmaları Dergisi, 9 (Haziran 2020), 151-184.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Maslahat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 28/79-94. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Ebu Dâvûd Süleymân b. Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî. es-Sunen, 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• ed-Dârimî, Abdullah b. Abdurrahmân. Sünen, 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Efendigil Karatay, Canan&Doğan, Nihal. Kalıcı Kilo Verdiren Yemek Tarifleri. İstanbul: Hayy Grup Yayınları, 2018.
• el-Âlûsî, Mahmûd Şükrî b. Abdillâh b. Mahmûd, Bulûġu’l-ereb fî maʿrifeti aḥvâli’l-ʿArab. 3 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, ts.
• Erdem, Elif&Şahin, Hale (ed). İsraf Dengeyi Kaybetmek. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018. eş-Şeybanî, Muhammed b. Hasan. İslam İktisadında Helâl Kazancın İlkeleri. çev. Abdulalim Demir. Ankara: Mak grup medya pro.rek. Yayınları, 2022.
• G. Fairburn, Christopher. Aşırı Yemeyi Yenmek, çev: Zeynep Karabuda&Gamze Tezcan. İstanbul: Psikonet Yayınları, 2020.
• Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisi Anlama Kılavuzu. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Gültekin, Fatih. Gıda Katkı Maddeleri. İstanbul: Server İletişim Yayınları, 2014.
• Gürhan, Nazife. “Yemek ve Din: Yemeğin Dini Simgesel Anlamları Üzerine Bir İnceleme”. İnsan ve Toplum Araştırmaları Dergisi 6/2 (Haziran 2017), 1204-1223.
• Gürsu, Orhan. Bağımlılık ve Din Noropsikolojik Bir Yaklaşım. İstanbul: Değerler Eğitim Merkezi Yayınları, 2018. Hacıoğlu, Nejla. “Etlerinin Yenilmesi Yasaklanan Hayvanlar ile İlgili Hadis Rivayetlerinin Değerlendirilmesi”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22/2 (Aralık-2018), 1191-1220.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınları, 1990.
• Has, Polat. Peygamberimiz’den (sav) Günümüze Beslenme. İzmir: T.Ö.V. Yayınları, 1991.
• Hasan İbrahim Hasan, İslâm Tarihi, çev. İsmail Yiğit&Sadrettin Gümüş. 1-5 cilt. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1987.
• Işın, Prıcılla Mary. Avcılıktan Gurmeliğe Yemeğin Kültürel Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2021.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Musannef. thk. Hamed b. Abdullah- Muhammed b. İbrâhîm. 1. Baskı. 16 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Ruşd, 1428/2004.
• İbn Mâce, Ebû Abdilâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvîni. es-Sunen, 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları. 1992.
• İmam Gazâlî, Yeme İçme Âdabı, çev. Dilaver Selvi. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2019.
• İnalkaç, Seher&Arslantaş, Hülya. “Duygusal Yeme”, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 27/1, (2018), 72-82.
• Kamacı, Fatımatü’z-Zehra. Hz. Peygyamber’in Günlük Hayatı 2 (Hâne-i Saâdet). İstanbul: İnkılâb Yayınları, 2013.
• Karataş, Mustafa. Müslüman’ın Şifa Rehberi Tıbb-ı Nevevî. İstanbul: Hayy Kitap Yayınları, 2019.
• Kardâvi, Yusuf. Sünneti Anlamada Yöntem, çev. Bünyamin Erul. Kayseri: Rey Yayınları, 1991.
• Kılıç, Sami. İlahi Dinlerde Yiyecek ve İçecekler. Ankara: Sarkaç Yayınları, 2011.
• Koç, Merve Zeynep. XVI. Yüzyıl Batılı Seyahatnamelerinin Işığında Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Hayatın Dinamikleri: Yemek Kültürü, İnançlar, Örf-Adet ve Osmanlı Kadını Üzerine. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Koçyiğit, Tahsin. Hurma, Deri, Deve. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2016.
• Köseliören, Mihrali. İnternet, Onlıne Oyun ve Bağımlılık. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Küçükbaşçı, Mustafa Sabri “Rifade” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 35/97-98. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Meydan, Hasan vd. (ed.). Helal Kazanç. Ankara: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. El-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-Sahih, 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân b. Şuayb b. Alî, es-Sunen, 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Okur, Kâşif Hamdi. “İslam Hukuku Açısından Helal ve Haram Olan Gıdalar ve Bazı Güncel Meseleler”. Usul İslam Araştırmaları Dergisi 11/11 (Haziran 2009), 7-40.
• Özer, Kemal. İyi Gıda Kötü Gıda Temiz Gıda Arayanlara Temiz Kılavuz! İstanbul, Hayykitap Yayınları, 2019.
• Özer, Kemal. Müslüman’ın Diyeti. İstanbul: Hayy Kitap Yayınları, 2012.
• Özer, Kemal. Şeytan Ye Diyor! İnsan ne Yemeli Ne Yememeli? İstanbul, Hayykitap Yayınları, 2020.
• Solak, Ülkü. Mensure. Resûlullah’ın Sofrası. İstanbul: Nesil Yayınları, 2015.
• Sönmez, İbrahim Kâfi. “Mübah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 30/341-345. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (S.B), “Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü sitesi, (15 Ekim 2022) https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenme/yeterli-ve-dengeli-beslenme-nedir.html.
• Tıcca, Marcello. Beslenme Hakkında Doğru Bildiğimiz Yanlışlar. çev. Leyla Tonguç Basmacı. İstanbul: Kolektif Kitap Yayınları, 2020.
• Tirmizî, Ebu Îsâ Muhammed b. Îsâ b.Sevre. es-Sunen. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Uzbay, Tayfun. Hazdan Bağımlılığa. İstanbul: Destek Yayınları, 2018.
• Ünal, İsmail Hakkı vd. (ed.). Hadislerle İslam. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Virtue, Doreen. Duygusal Açlık. çev. Perihan Korkmaz. İstanbul: Destek Yayınları, 2020.
• W.Montgomery Watt. Hz.Muhammed Mekke’de. İstanbul: Kuramer Yayınları,2016.
• Yeniçeri, Celâl. Hz. Peygamber’in Giyim-Kuşam-Mutfağı Getirdiği İlkeler ve Günümüz Felsefesi, İlkeleri, Güncel Meseleleriyle Giyim-Kuşam-Sofralar. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2009.
• Yıldırım, Suzan. Hz. Ümmü Seleme, İstanbul: Siyer Yayınları, 2021.
• Yıldız, Eshabil vd. (ed.). Aşçı Dede Ateşbaz-ı Veli. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2020.
• Yurtsever, Zaza. Korkma Ye Vata Prensibiyle İncelmek. İstanbul: Doğan Egmont Yayınları, 2011.
• Zebîdî, Zeynü’d-din Ahmed b. Ahmed b. Abdi’l-Lâtifi. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercüme ve Şerh: Kâmil Miras, 14 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,8. Basım, ts.