A STUDY on THE CONTENT and METHOD of THE COMMENTARY of DAW'U'L-MA’ALI

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 18, 201 - 223, 28.12.2024

Soner Gündüzöz , Emine Uygun

Öz

With the spread of Islam across various geographical regions, numerous sects and intellectual groups emerged, producing a wealth of works aligned with their values. Among these, the most prominent are the poetic and prose works that elucidate the beliefs of Ahl as-Sunnah. The Qasida al-Amālī, regarded as the first poetic work on the creed of Ahl as-Sunnah, gained significant popularity, was taught in madrasas, translated into various languages, and extensively commented upon. The Daw'u'l-ma’ali commentary on the qasida, with its philological insights, occupies an exceptional place in Arabic language and rhetoric, thus inspiring a desire among scholars of Arabic poetry to study it. In this study, a brief overview of al-Ushi and the Qasida al-Amālī will be provided, along with an examination of its most renowned commentary, Daw'u'l-ma’ali. The commentary method and the content of the commentator Ali al-Qari will be attempted to be elucidated.

Anahtar Kelimeler

al-Ushi, Qasida al-Amālī, Ali al-Qari, Daw, Poetry, Commentary

ḌAVʾÜ’L-MEʿÂLÎ ŞERHİNİN MUHTEVASI ve METODU ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

İslam dininin farklı coğrafyalara yayılmasıyla ortaya çıkan mezhepler ve düşünce grupları, değerleri doğrultusunda pek çok eser vermiştir. Bunlardan en öne çıkanı Ehl-i sünnet inancını anlatan nazım ve nesir türündeki eserlerdir. Ehl-i sünnet akaidi hakkında ilk manzum eser sayılan Emâlî Kasidesi çok rağbet görmüş, medreselerde okutulmuş, tercümeleri yapılmış, nice şerhleri yazılmıştır. Kasidenin Ḍavʾü’l-meʿâlî şerhi, filolojik temaslarıyla Arap dili ve belagati açısından müstesna bir yere konumlanmış, bu sebeple Arap şiirine kıymet verenlerde incelenme arzusu uyandırmıştır. Bu çalışmamızda el-Ûşî ve Emâlî Kasidesi hakkında kısa bilgi vermekle beraber, en meşhur şerhi olan Ḍavʾü’l-meʿâlî’yi ele alacağız. Şarih olan Ali el-Kārî’nin şerh metodunu ve şerhin muhtevasını izaha çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

el-Ûşî, Emâlî Kasidesi, Ali el-Kārî, Ḍavʾü’l-meʿâlî, Nazım, Şerh

Kaynakça

• Ahteri Mustafa Efendi, Ahteri Kebir, İstanbul, 2016.
• Ali El-Kari, Şemmül-Avarız, vr. 176a-179a.
• Aliyyül-Kari, Şerhul-Emali. İstanbul, 2010.
• Alkan, A. Ahmed b. Hanbel'in hadis anlayışı ve müsned. 1997.
• Bağdatlı İsmail, Hediyyetü’l-ʿârifîn. 1. Cilt. Mearif Vekaleti Matbaası, 1955.
• Beyhakī, 360; İbn Hacer el-Askalânî, XIII.
• Bozyel, Ş. “Et-Takrîb ve’l-irşâd Eseri Bağlamında Bâkıllânî’nin Eş ‘arî Mezhebindeki Konumu”. Kilitbahir, 25 (2024), 1-25.
• Brockelmann, C. İslam Ansiklopedisi. 13. Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1956.
• Buhari, İ. I. Sahih-i buhari. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Cüveynî, eş-Şamil fi usuli’d-din, tahk: Helmut Klopfer, Kahire.
• Davudoğlu, A. Sahih-i Müslim Tercüme ve Şerhi 1. Işık Yayıncılık Ticaret, 2014.
• Ebu Hanife, İ. A. El-Fıkhü'l Ekber. Daru'l Kütübi'l İlmiyye, 1984.
• Ebubekir El-İskaf. Favaid-il-ehbar. Kahire, 1970.
• El-Cevzî, İ. Zadü’l-mesir min ilmi’t-tefsir. Beyrut, 1987.
• El-Hindi, A. I. H. Kenzul-’ummal fi sunenil-akvali vel-efa’ali. 1989.
• el-Müttaki, A. Kitab'ül-Burhan fi alamati Mehdiy-yi ahiri'z zeman, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1987.
• Er-Razi, F. ve Yıldırım, S. Tefsir-i kebir: Mefâtîhu'l-gayb. Akçağ, 1988.
• Gömbeyaz, K. Makâlât Geleneğinde İmam Eş'arî. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Hibbân, İ. I., & el-Büstî, E. H. M. el-İhsan fî takrîbi Sahîh İbn-i Hibbân, [Tertîb: Alâüddîn Ali b. Belbânî, Tahkîk ve ta’lîk: Şuayb el-Arnavût], 1-17 cilt. Müessesetü’r-risâle, Beyrut, 1988.
• Karadaş, C. “Ali el-Kârî'nin Hayatı, Selef Akidesine Dönüş Çabası ve Eserleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/1 (1993).
• Kaşeli, Ali R. Akaidi Emali ve Fıkhı Ekber tercümesi, İstanbul: Fatih Enes Kitabevi, 1997.
• Kettânî, H. L. Er-Risâletü’l-müstatrafe li-beyâni meşhûri kutubi’s-sünneti’l-müşerrefe. çev. Yusuf Özbek. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Koca, M. Mecmuatül-Mütün, İstanbul: Kitapkalbi Yayıncılık, 2011.
• Koçak, M. Hz. Ömer ve Fıkhı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1987.
• Koçaşlı, İ. Sünen-i Ebi Davud ve Tercemesi-1 (vol. 2). Erkam Yayınları, 1983.
• Mâce, İ.-Hatipoğlu, H. Sünen-i İbni Mâce tercemesi ve şerhi. Kahraman Yayınları, 1982.
• Mert, M. “Oşlu Din Âlimi Ali B. Osman ve Bed’ü’l-Emâlî Adlı Eseri Bağlamında İtikadî Görüşleri”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/7-8 (2005), 7-32.
• Muhibbi. Hulasatül-eser, Beyrut, 1989.
• Mutçalı, S. El-mucemul-arabi el-hadis. İstanbul, Dağarcık Yayınları, 2012.
• Nîsâbûrî, H. ve Hâkim, M. El-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Pezdevi, İ. E. Y. M. Ehli sünnet akaidi. Kayıhan Yayınları, 1994.
• Sa’d, İ. Muhammed. Et-Tabakatü’l-kübra. Beyrut: Dâru Sadır, ts, 1990.
• Sami, Ş. Kamusu Türki. İstanbul, İdeal Yayıncılık, 2021.
• Suyuti, C. El-Câmiu’s-sağîr. Muhtasarı, Tercüme ve Şerhi. İstanbul: Yeni Asya Yayınları, 1996.
• Tirmizî, E. İ. M. Sünen-i Tirmizî. Beyrut: Dâru İhyâı't-Türâsı'l-Arabî, 2019.
• Tirmizî, S. I. Ebû İsa, Muhammed b. İsa b. Sevre es-Silemî, Sünen-i Tirmizî. 2000.
• Toprak, M. S. Hadîste derlemecilik devrinin başlaması ve Ûşinin Nisâbül-Ahbârı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Yaltkaya Ş. “Türk Kelamcıları”. Darul-fünun İlahiyat Fakültesi Mecmuası, 23 (1932). İstanbul, Burhanettin Matbaası.
• Zirikli, H. El-Alam: Ḳamûsü terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-ʿArab ve’l-müstaʿrebîn ve’l-müsteşriḳin. Beyrut: Matbaatu Darul-ılm lil-Melain, 1995.