Anadolu Selçuklu Mimarisinde Kullanılan Çinilerdeki Renklerin Mekân Algısına Etkisi: Sivas Gök Medrese Örneği

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 130 - 138, 31.12.2024

Belis Öztürk

https://doi.org/10.70370/kapu.1577498

Öz

İslamiyet öncesi ve sonrası sanat anlayışlarının birleşimiyle Anadolu Selçuklu döneminde özgün bir mimari tarz gelişmiştir. Bu dönemde medreseler, camiler ve kütüphaneler gibi birçok eser inşa edilmiştir. XIII. yüzyılda süslemeler ve çinilerin yoğun kullanımı dikkat çekmektedir. Bu çalışma, Sivas Gök Medrese’ deki çiniler ve renklerinin mekâna etkilerini incelemektedir. Öncelikle literatür taraması yapılarak Anadolu Selçuklu tarihi ve çini sanatı üzerine kaynaklar incelenmiştir. Gök Medrese, medreseler arasında örneklem olarak seçilmiş, iç ve dış mekânlardaki çini kullanımları tespit edilmiştir. Araştırmada medresenin fotoğrafları, süslemeleri ve renklerin anlamları ele alınmıştır. Sivas Gök Medrese’nin mekânsal incelenmesi sonucunda elde edilen veriler, çininin eğitim yapılarındaki önemi ve renklerin mekân algısına etkisi üzerine farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Medrese, mekân algısı, renk, renklerin mekâna etkisi, mekân analizi

The Effect Of Colors In Tiles Used In Seljuk Architecture On Spatial Perception: The Example Of Sivas Gök Medrese

Öz

The unique architectural style of the Anatolian Seljuk period emerged from the combination of pre-Islamic and Islamic artistic understandings. During this time, numerous structures such as madrasas, mosques, and libraries were built. The use of decorative elements and tiles was particularly notable in the 13th century. This study focuses on the tiles and their colors used in the Sivas Gök Madrasa, examining their impact on the space. Initially, a literature review was conducted, analyzing sources on Anatolian Seljuk history and tile art. Gök Madrasa was selected as a case study, and the use of tiles in its interior and exterior was identified. The research includes photographs, decorations, materials, and the meanings of colors in the madrasa. The findings highlight the importance of tiles, one of the key decorative elements of the Anatolian Seljuks, in educational structures, aiming to raise awareness of the effect of colors on spatial perception.

Anahtar Kelimeler

Madrasa, space perception, color, effect of colors on space, space analysis

Kaynakça

• Akkın, C., Eğrilmez, S., & Afrashi, F. (2004). Renklerin insan davranış ve fizyolojisine etkileri. Turkish Journal of Ophthalmology, 34(4), 274-282.
• Akyıldız, A. (2003). Approaches of theme design with a prospect spaces communication ability. [Unpublished master’s thesis]. Hacettepe University.
• Alici, N. (2019). Color in interior space and the effects of colors on human psychology. [Unpublished master’s thesis]. Marmara University.
• Aydınlı, S. (1986). A conceptual model relating to perceptual judgements in evaluation of spatial effects. [Unpublished doctoral thesis). Istanbul Technical University.
• Chevalier, J., & Gheerbrant, A. (1997). The penguin dictionary of symbols. Penguin Publishing Group.
• Çelik, B. (2021). Konya foundations of the period of Turkish Seljuks and Anatolian principalities. Konya Book XVIII Konya Foundations Volume I (37-50). Konya Chamber of Commerce Publications.
• Dinçer, Ö. (2005). An analysis of spatial juztaposition and integration concepts in the process of space organization in architecture. [Unpublished doctoral thesis]. Dokuz Eylül University.
• Doğanay , A. (2010). History of Islamic Arts. T.R. Anadolu University Publication.
• Güzel Sanatlar Akademisi (2018). Anadolu Selçuklu Devletinde Çini Sanatı. In 26 November 2024 retrieved from http://guzelsanatlarakademisi.ist/sanatarastirma-ANADOLU-SELCUKLU-DEVLETINDE-CINI-SANATI
• Fuly (2023). Tüm Dünyada Türk Rengi Olarak Bilinen Turkuazın Birbirinden İlginç Yönleri. In 26 November retrived from https://onedio.com/haber/tum-dunyada-turk-rengi-olarak-bilinen-turkuazin-birbirinden-ilginc-yonleri-1138760
• Kuban, D. (2010). The miracle of Divriği. Yapı Kredi Publications (Original work published 1999).
• Özkul, K. (2020). Sivas Divriği Ulu Mosque and Darüşşifa decorations. International Journal of Volga - Ural and Turkestan Studies (IJVUTS), 2(3), 56-81.
• Özsırkıntı, H. (2009). Analysis of impact of form and color comcepts to space in 20th century’s architecture within the scope of architectural movements. [Unpublished doctoral thesis). Mimar Sinan Fine Arts University.
• Öztürk, B. (2021). Examining the effect of real and surreal places on the audience in horror-themed movies. [Unpublished doktoral thesis]. Mimar Sinan Fine Arts University.
• Polisan (2024). Renklerin Anlamları ve Renklerin Psikolojik Etkileri. In 26 November 2024 retrieved from https://www.epolisan.com/blog/icerik/renklerin-anlamlari-ve-renklerin-psikolojik-etkileri
• Tanyeli, U. (1997). Seljuk art in Turkey. Collective work, Eczacıbaşı Art Encyclopedia. Yem Yayınları.
• Tate, A. (1987). The making of interiors: An introduction. New York: Harper Collins Publisher.
• TDK (n.d.). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. In 26 November 2024 retrived from https://sozluk.gov.tr/
• Sanatın Yolculuğu (2019). Sivas Gök Medrese. In 26 November 2024 retrieved from https://www.sanatinyolculugu.com/sivas-gok-medrese/
• Şaşmaz, E., (2019). Personal photograph archive.
• Yetkin, Ş. (1993). Çini. İslam Ansiklopedisi. In 26 November 2024 retrieved from https://islamansiklopedisi.org.tr/cini
• Yılmaz, O. (2020). Sivas Gök Medrese. In 26 November 2024 retrieved from https://archaeologyturkeycom.wordpress.com/2020/11/03/sivas-gok-medrese/