TRABZON MAARİF EMİNLİĞİ VİLAYETLERİNDE İLKÖĞRETİM (1926)

Yıl 2023, , 1004 - 1027, 05.01.2024

M. Serhan Yücel

https://doi.org/10.56694/karadearas.1385856

Öz

Cumhuriyetin ilk yılları, Türk eğitim tarihinin laboratuvarı olarak değerlendirilebilir. Osmanlıdan Cumhuriyete dev-redilen eğitim mirasını anlayabilmek, Tevhidi Tedrisat Kanununun ilk etkilerini gözlemleyebilmek, Harf Devrimi ön-cesi Türkiye’de eğitimin icmalini çıkarmak ve sonraki yıllarla karşılaştırmalı analiz yapabilmek için cumhuriyetin ilk yıllarına ait eğitim istatistikleri temel kaynaklar olarak kullanılmalıdır. Maarif Vekâleti tarafından yayımlanan ve ol-dukça detaylı eğitim istatistiklerinin yer aldığı İhsaiyat Mecmuaları bu ihtiyacı karşılamaktadır. Kliometrik çalışma-ların, istatistiklerdeki verileri anlamlı hale getireceği açıktır. Bu nedenle özellikle 1925-1926 İhsaiyat Mecmuaların-daki verilerin açıklanmasında nicel yönteme başvurulma zorunluluğu ortadadır. Çalışmada, 1926’da Türkiye’nin 13 eğitim bölgesinden biri olan ve Artvin, Ordu, Rize, Şebinkarahisar, Trabzon, Gümüşhane ve Giresun illerinden ve bu illere bağlı ilçelerden oluşan Trabzon Mıntıkası Maarif Eminliğindeki ilkokullar incelenmiştir. Bölgede bulunan ilko-kullar ve ilköğretim ayrıntılarıyla değerlendirilmiş; illerin kendi arasında, diğer maarif eminlikleriyle ve Türkiye ge-neliyle mukayeseli analizleri yapılmıştır. Çalışma, 1926 yılı, Trabzon bölgesi ve ilköğretimle kendisini sınırlamış olsa da, bölgede bulunan diğer eğitim kurumları hakkında da bilgiler verilmiştir. Bir başka deyişle Trabzon Maarif Emin-liğinin 1926’daki fotoğrafını çekmek ve karşılaştırma yapabilmek adına liseler, orta mektepler, muallim mektepleri, imam ve hatip mektepleri, köy ve şehir yatı mektepleri, özel okullar ve anaokulları hakkında özet bilgiler çalışmada yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

İlköğretim, 1925-1926 Öğretim Yılı, Maarif Eminliği, Trabzon.

Kaynakça

• 789 sayılı Maarif teşkilâtına dair kanun. Resmî Ceride, 3 Nisan 1926. Sayı: 338.
• 877 sayılı Teşkilatı Mülkiye Kanunu. Resmî Ceride, 26 Haziran 1926. Sayı: 404.
• ALP, H. (2016). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de İlköğretim ve Müfredat Prog-ramları (1913-1936). Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• DENİZ, M. (2016). Türk Millî Eğitiminde Bir Yerinden Yönetim Örneği: Maarif Eminlikleri, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4, Sayı: 22, s. 109-117.
• Dev.Mer. (1927). Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekâleti Devair-i Merkeziye Teşkilatı-1926 senesine aittir, Ankara.
• ERGİN, O.N. (1977). Türk Maarif Tarihi, 5. Cilt, İstanbul: Eser Matbaası.
• HATEMİ, H. (1998). Darülfünun ve Darüşşifa. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İhs.Mec.1923 (R.1341/M.1925). Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekâleti 1339-1340 Ders Se-nesi İhsaiyat Mecmuası. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• İhs.Mec.1924 (1927). Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekâleti 1924-1925 Ders Senesi İhsaiyat Mecmuası. İstanbul: Devlet Matbaası.
• İhs.Mec.1925 (1928). Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekâleti 1925-1926 Ders Senesi İhsaiyat Mecmuası. İstanbul: Devlet Matbaası.
• KESKİN, N.E. (2022). Devletin Toprak Üzerinde Örgütlenmesi, 2. Baskı. Ankara: TİAV
• Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet Merkezi İstatistik Müdüriyeti Umumiyesi (1928). 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri: Vilayet, Kaza, Şehir ve Köyler itibariyle Türkiye Nüfusu. Ankara: Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası.
• YÜCEL, M.S. (2022). “Eğitim Tarihi Açısından Maarif Vekâleti İhsaiyat Mecmuası”. XVIII. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler IX. Cilt, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (1-5 Ekim 2018). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, VIII. Dizi, Sayı: 35-1: 391-410.
• YÜCEL, M.S. (2016). “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Anaokulları”. The Journal of International So-cial Research 9/43, ss. 995-1004.
• YÜCEL, M.S. (2023). “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Köy Yatı Mektepleri”. History Studies 15: 293-313.
• YÜCEL, M.S. (2020). “Şehir Yatı Mektepleri”. Türkistan'dan Anadolu'ya Tarihin İzinde: Prof. Dr. Mehmet ALPARGU'ya Armağan Cilt:2, Editörler: Zeynep İskefiyeli, Muhammed Bilal Çe-lik. Ankara: Nobel Yayınları, ss. 1198-1216.