MAKARİOS’UN 1967 SONRASI MİLLİYETÇİ PROPAGANDASININ SİLAHLI RUM MUHALİFLERE YAKLAŞIMI

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 78, 367 - 386, 19.07.2023

Şevki Kıralp

https://doi.org/10.56694/karadearas.1329775

Cited By: 1

Öz

Türkiye’nin milli dava olarak ele aldığı, pek çok devletin ise uluslararası bir sorun olarak önem atfettikleri Kıbrıs Soru-nu literatürde farklı boyutlarıyla yoğun şekilde çalışılmış bir konudur. Bu boyutlar içerisinde, 15 Temmuz 1974 dar-besine giden süreçte Kıbrıslı Rumların kendi aralarındaki ayrışma süresince yürütülen resmi Rum propagandası yete-rince ele alınmış değildir. Bu çalışma, bu noktayı ele alarak literatüre katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Çalışma, 1967 yılında Türkiye’nin tepkisini çekmemek için taktik değiştirmek ve Enosis propagandasını ikinci plana düşürmek zorunda kalan Rum lider Başpiskopos Makarios’un yeni propagandasını ve bu propaganda içerisinde kendisine “Enosis davasını yüzüstü bırakmak” suçlamasıyla muhalefet eden silahlı Rumların konumunu mercek altına almaktadır. Ça-lışma Güney Kıbrıs, İngiltere ve ABD’nin resmi arşivlerinden ve dönemin Türk ve Rum gazetelerinden yararlanmış, tarihsel ve nitel bir belge analizi yöntemi izlemiştir. Çalışmanın temel bulgusu, Makarios’un Rum toplumunda kendisi-ne muhalif fanatik kesimleri “Enosis’e değil adanın bölünmesine hizmet etmekle” suçlayarak toplumun geri kalanın-dan ayrıştırdığıdır. Makarios 1963-1967 döneminde Kıbrıslı Türklere uygulanan şiddet nedeniyle Türkiye’nin sabrının taşma noktasına geldiğinin farkındadır. Benzeri tahriklerin devamı Türkiye’yi askeri müdahalede bulunmaya itecektir. Rum liderin 1967 sonrasında sistematik olarak kullandığı propaganda dilinde “makul” vatandaş Enosis’in gerçekleş-mesi için sabırsızlığa kapılmayan ve Türkiye’yi tahrik etmeyen vatandaştır. Dolayısıyla, bu kalıba uymayan silahlı muhalifler “makul olmayanlardır”.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Sorunu, EOKA B, Makarios, Grivas, Enosis

Kaynakça

• KAYNAKÇA ANASTAKIS, O., & LAGOS, K. (eds.) (2021). The Greek Military Dictatorship: Revisiting a Troubled Past, 1967–1974. New York: Berghahn Books.
• ANDERSON, B. (1991). Imagined Communities: Reflections on the Origins and Spread of Nationa-lism. London: Verso.
• BALYEMEZ, M. (2021). İngiliz Yönetimi Döneminde Kıbrıs’ ta Çıkarılan İkinci Rum İsyanı (18-19 Aralık 1954), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 37, 217-252.
• BRASS, P. (1991). Ethnicity and Nationalism: Theory and Comparision. New Delhi: Sage Publi-cations.
• BREUILLY, J. (1993). Nationalism and State. Manchester: Manchester University Press.
• CANKUT, A. (2022). Kıbrıs Türklerinin Varoluş Mücadelesinde 27-28 Ocak Olaylarının Önemi, Uluslararası Akademi Dergisi, 1, 1-9.
• CHRISTOFIS, N., & KYRITSI, T. (eds.) (2018). Cypriot Nationalisms in Context: History, Identity and Politics. Cham: Springer.
• CLERIDES, G. (1989-1992). My Deposition. Volume: I-IV. Nicosia: Alithia.
• ÇELEBİ, İ., & ÇELİK, V. (2020). 1960’da Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kuruluşundan 2004 Annan Pla-nı’na Kadar Olan Süreçte Kıbrıs Meselesi, Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişki-ler Dergisi, 6, 168-193.
• DEMİR, K. A. (2019). Osmanlı Devleti’nde Uygulanan Âdem-i Merkeziyetçi Bir Yönetim Modeli: Millet Sistemi, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 411-426.
• DROUSIOTIS, M. (2002). Cyprus 1974: The Greek Coup and the Turkish Invasion. Nicosia: Helle-nic Distribution Agency.
• DROUSIOTIS, M. (2005). H Proti Dihotomisi: Kipros, 1963-1964 [İlk Bölünme: Kıbrıs, 1963-1964]. Lefkosia: Alfadi.
• DUMAN, S. (2019). Doğu Akdeniz'de Emperyal Girişimler ve Türkiye. Karadeniz Araştırmaları, 62, 213-230.
• EMGİLİ, F. (2013). Kıbrıs’ tan Türkiye’ye Yapılan Göçlerin Kıbrıs Türk Basınına Yansımaları (1923-1938). Karadeniz Araştırmaları, 39, 111-136.
• ERDEM, N. (2020). Venizelos Arşivi’ndeki* Belgelerle Kıbrıslı Ortodoks Din Adamlarının Eno-sis’e Yönelik Girişimlerine Örnekler (1914-1954). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 38, 87-112.
• FIRAT, M. (2019). Yunanistan’la İlişkiler. ORAN, B. (der.). Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşın-dan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I (1919-1980). İstanbul: İletişim, s. 576-614. FOUSKAS, V. (2001). Reflections on the Cyprus Issue and the Turkish Invasions of 1974. Medi-terranean Quarterly, XII/3, 98-127.
• GELLNER, E. (1983). Nations and Nationalism. Ithaca: Cornell University Press.
• GÖKTÜRK, T. B. (2008). Rumlar’ın Kıbrıs’taki Enosis İsteklerinin Şiddete Dönüşmesi: 1931 İs-yanı; Öncesi ve Sonrası, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VII/16, 335-363.
• GÖKTÜRK, T. B. (2015). Rum Ortodoks Kilisesi’nin Kıbrıs’taki Karar Alma Süreçlerindeki Etkisi, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi , 15, 1- 35.
• HALE, W, M. (2000). Turkish Foreign Policy: 1774-2000. London: Frank Cass.
• HALSTEAD, H. (2022). ‘The Pawns That They Moved Here and There’? Microacts, Room for Manoeuvre, and Everyday Agency in the 1974 Cyprus Conflict, European History Quar-terly, 52, 245-267.
• HART, P,T. (1990). Two NATO Allies at the Threshold of War. London: Duke University Press.
• HOBSBAWM, E. (1983). Inventing Traditions, in: Hobsbawm, E.- Ranger, T., (ed.). The Inven-tion of Tradition, Cambridge: Cambridge University Press, 1-14.
• IOANNOU, G. (2020). The Normalisation of Cyprus’ Partition Among Greek Cypriots: Political Economy and Political Culture in a Divided Society. Cham: Springer Nature.
• JUERGENSMEYER, M. (2019). Religious Nationalism in a Global World. Religions, 10. DOI: 10.3390/rel10020097.
• KER-LINDSAY, J. (2011). The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know. New York: Oxford University Press.
• KIRALP, Ş. (2014). National Identity and Elite Interests: Makarios and Greek Cypriot Nationalism (1967-1974). Doctoral Dissertation: Keele University, United Kingdom.
• KIZILYÜREK, N. (2002). Milliyetçilik Kıskacında Kıbrıs. İstanbul: İletişim.
• KIZILYÜREK, N. (2005). Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti: Doğmamış Bir Devletin Tarihi. İstanbul: İletişim.
• KIZILYÜREK, N. (2016). Bir Hınç ve Şiddet Tarihi: Kıbrıs’ta Etnik Çatışma ve Statü Kavgası. İs-tanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• KLAPSIS, A. (2020). EOKA and Anglo-Greek Relations: The View from Athens. The Journal of Imperial and Commonwealth History, 48, 547-564.
• KORKMAZ, K. (2021). Sırp Milliyetçiliğinin Kuramsal Temelleri. Karadeniz Araştırmaları, 71, 535-546.
• LAMNISOS, T. (2022). Hyphenated Identities: Voices from the Watchtower During the Cypriot Civil War. Nationalities Papers, DOI: 10.1017/nps.2021.66.
• LOIZIDES, N.G. (2007). Ethnic nationalism and Adaptation in Cyprus. International Studies Perspectives, 8, s. 172-189.
• MARKYDES, K. (1977). The Rise and the Fal of the Cyprus Republic. Yale: Yale University Press.
• MALLINSON, W. (2008). A Modern History of Cyprus. New York: I.B.Tauris
• MCGARRY, J., & LOIZIDES, N. (2021). The UN in 21st Century Cyprus: Meditration, Mediation-Lite and Beyond. International Negotiation, 27, 131-156.
• MILLER, J. (2009). The United States and the Making of Greece: History and Power, 1950-1974. North Carolina: University of North Carolina Press.
• ÖZDAMAR, Ö., & ERCİYAS, O. (2020). Turkey and Cyprus: A Poliheuristic Analysis of Decisions during the Crises of 1964, 1967, and 1974, Foreign Policy Analysis, 16, 457-477.
• ÖZKIRIMLI, U. (2010). Theories of Nationalism: A Critical Introduction. London: Palgrave McMillan.
• PERISTIANIS, N. (2008) Nation, Nationalism, State, and National Identity in Cyprus. Doctoral Dissertation: Middle Sex University, United Kingdom.
• RICHMOND, O. (1998). Mediating in Cyprus: The Cypriot Communities and the United Nations. London: Frank Cass.
• O’SHAUGHNESSY, J.N. (2004). Politics and Propaganda: Weapons of Mass Seduction. Manches-ter: Manchester University Press.
• REDDI, M., KUO, R., & KREISS, D. (2021). Identity Propaganda: Racial Narratives and Disinfor-mation, New Media & Society, DOI: 10.1177/14614448211029293.
• SMITH, A, D. (1986). The Ethnic Origins of Nations. Oxford: Blackwell.
• SMITH, A, D. (1991). National Identity. Reno: University of Nevada Press.
• ŞAHİN, C. (2019). Hocazâde Süleyman Şevket’in Gözünden Lozan Sonrası Kıbrıs Türkle-ri/Cyprus Turks After Lausanne Through the Eyes of Hocazâde Süleyman Şev-ket, Journal of History Culture and Art Research, 8, 450-460.
• YIANGOU, A. (2020). The Orthodox Church of Cyprus, Enosis politics and the British authorities during the First World War, Byzantine and Modern Greek Studies, 44, 137-153.
• YÜKSEL, D. Y. (2020). Yunanistan’da Gerçekleşen Askeri Darbenin Türkiye ve Kıbrıs’a Yansıma-ları, 23, 25-54.
• XYPOLIA, I. (2021). Imperial Bending of Rules: The British Empire, the Treaty of Lausanne, and Cypriot Immigration to Turkey, Diplomacy & Statecraft, 32, 674-691.
• Arşiv Kaynakları
• Basın ve Enformasyon Dairesi (Press and Information Office): Güney Lefkoşa
• Çevrimiçi Arşiv Tabanı: https://www.piopressreleases.com.cy/ 22.03.2023 Tarihinde Erişildi.
• Foreign and Commonwealth Office, London, UK
• FCO 9/1153, WSC 1/6, “National Front”, 1970.
• FCO 9/1493, WSC 1/1, “Cyprus: Intercommunal Talks”, 1972.
• FCO 9/1153, WSC 1/5, “Grivas”, 1972.
• State Department, USA
• NARA, Department of State. NICOSI 00778 061645. “Provocative Articles in Leftist and Pro- Grivas Papers Cause Government to Threaten Crackdown”, 6 April 1973 [Online] Avai-lable at: http://aad.archives.gov/aad/createpdf?rid=17827&dt=2472&dl=1345 22.03.2023 Tarihinde Erişildi.
• NARA, Department of State. NICOSI 01694 040527. “Makarios Spurns Grivasists’ Blackmail Threat”. 3 August 1973. [Online] Available at: http://aad.archives.gov/aad/createpdf?rid=49942&dt=2472&dl=1345 22.03.2023 Tarihinde Erişildi.
• NARA, Department of State. ATHENS 02671 061817 “Greek/Cypriot. Relations”. 6 May 1974. [Online] Available at: http://aad.archives.gov/aad/createpdf?rid=79857&dt=2474&dl=1345 22.03.2023 Tarihinde Erişildi.
• İstifaden Edilen Mülakatlar
• Makarios. 1975. Attila 74. Interviewed by Michael Cacogiannis. Nicosia: 1975.
• İstifaden Edilen Gazeteler
• Halkın Sesi, 18 Haziran 1970.
• Haravgi, 7 Mayıs 1968.
• Haravgi, 2 Eylül 1969.
• Haravgi, 28 Mayıs 1970.
• Haravgi, 2 Kasım 1971.
• Haravgi, 15 Şubat 1972.
• Haravgi, 17 Mayıs 1974.
• Haravgi, 15 Temmuz 1975.
• Milliyet, 25 Temmuz 1971.
• Milliyet, 14 Kasım 1971.