ALMANYA-SOVYETLER BİRLİĞİ KISKACINDA KAFKASYA’NIN BAĞIMSIZLIK MESELESİ (1941-1943)

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 82, 521 - 538, 27.06.2024

Aybüke Güzay

https://doi.org/10.56694/karadearas.1481556

Öz

İkinci Dünya Savaşı esnasında Almanya ile Sovyetler Birliği arasındaki mücadele Kafkasya halkının özgürlük isteklerine yeşil ışık yakan bir gelişmedir. Sovyetler Birliğinin baskısından kurtulmak ve Almanların yardımı ile bağımsızlıklarını elde etmek, Kafkasyalılar için kaçırılmayacak bir fırsat olarak görülmüştür. Kafkasya’da yaşayan milletlerin yaşam tarzlarını araştıran Almanlar, genel bir söylem ile “Kafkasya Kafkasyalılarındır” sloganını kullanmayı olumlu bulmuşlardır. Özelde ise Hristiyan ve Müslümanların yaşadığı bu coğrafyada her milletin kendi hassasiyetlerine göre ayrı bir siyaset izlenmiştir. Kafkasya halkının özgürlüklerine düşkün olduğunu bilen Almanlar bu noktaya vurgu yapmanın çok etkili olacağını da düşünmüşlerdir. Bu hususta Almanlar tarafından Kafkasya’da hem dini özgürlük hem de siyasi bağımsızlık üzerine şekillenen bir politika izlenmiştir. Almanların izlemiş olduğu bu siyaset, Kafkasyalıları özgürlük yolunda teşvik etmekle kalmamış, aynı zamanda Kafkasyalıların bu yolda harekete geçmesini sağlamıştır. Cephede ve cephe gerisinde Almanya lehine savaşa katılan Kafkasya halkının bağımsızlık meselesi Almanlar ve Kafkasyalılar tarafından farklı değerlendirilmiş, Almanlar bölgenin kaynaklarından faydalanmak niyetindeyken Kafkasyalılar da bağımsızlık için mücadele etmişlerdir. Bu süreçte Kafkasya halkının bağımsızlık üzerine görüşleri ve Almanlardan talepleri mühim olduğu gibi, bağımsızlık meselesine Almanların bakış açısı da ziyadesiyle önemlidir. Bu çalışmada İkinci Dünya Savaşı esnasında Kafkasya’nın bağımsızlığı meselesi Almanya ve Kafkasya nezdinde değerlendirilecek, her iki tarafın amaçları ile faaliyetleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, Almanya, İkinci Dünya Savaşı, Bağımsızlık, Sovyetler Birliği

Kaynakça

• ARMAOĞLU, F. (2020). XX. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• AUST, A.-G. P. GROß. (2008). “Der Kaukasus im Fokus der deutschen militärischen Planungen während des Ersten Weltkrieges”. Wegweiser zur Geschichte Kaukasus. (herausgegeber Bernhard Chiari). Padeborn: Ferdinand Schöningh Verlag.
• BECEREN, T. (2020). Stalin İktidarında Sovyetler Birliği’nin Kafkasya Politikası (1924-1953). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ERTÜRK, C. (2005). Kızılordu’dan Kafkas Milli Lejyonuna Bir Türk’ün İkinci Dünya Harbi Hatı-raları. (haz. Erol Cihangir). İstanbul: Turan Kültür Vakfı Yayınları.
• GUDERİAN, H. (2017). Bir Askerin Anıları. İstanbul: Kastaş Yayınları.
• GÜZAY, A. (2023). “Kafkasya’da Alman İşgali ve Propagandası 1942-1943”, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi. T. C’nin 100. Yılı Özel Sayısı: 395-408.
• GÜZAY, A. (2022). Nazi Kırımı: Kırım Tatarları 1941-1944. Konya: Çizgi Yayınları.
• HABLEMİTOĞLU, N. (1975). Sovyet Rusya’da Ölüm Kampları. Ankara: Güven Yayınları.
• HÜRTER, J. (2009). “Nachrichten aus dem „Zweiten Krimkrieg (1941/42) Werner Otto von Hentig als Vertreter des Auswärtigen Amts bei der 11. Armee”. (herausgegeben von Christian Hartmann, Johannes Hürter, Peter Lieb, Dieter Pohl). Der deutsche Krieg im Osten 1941-1944. München: R. Oldenbourg WissenschaftVerlag. 76: 369-392.
• KARATAY, N. (2011). Gamalı Haç ile Kızıl Yıldız Arasında Türkler. Ankara: Sinemis Yayınları.
• KILIÇ, S, (2010). Türk Basınında Hitler Almanyası 1933-1945. Ankara: Atatürk Araştırma Mer-kezi Yayınları.
• KOPPENSTEİNER, B-H. HÄUSLER. (2021). “Das Kaukasus-Öl – Ziel der Deutschen Wehrmacht im Zweiten Weltkrieg”. Berichte der Geologischen Bundesanstalt. 140: 77-102. Wien.
• KRECKER, L. (1964). Deutschland und die Türkei im Zweiten Weltkrieg, Frankfurt: Frankfurter Wissenschaftliche Beiträge.
• KUMRU, C. (2021). Hitler Almanya’sının Türkistan Politikası. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• MOTADEL, D. (2015). İslam ve Naziler. (çev. Ahmet Fethi Yıldırım). İstanbul: Alfa Tarih Yayınla-rı.
• MÜHLEN, P. V. Z. (1984). Gamalı Haç ile Kızıl Yıldız Arasında: İkinci Dünya Savaşı’nda Sovyet Doğu Halklarının Milliyetçiliği. (çev. Eşref Bengi Özbilen). Ankara: Mavi Yayınları.
• ORAN, B. (2002). Türk Dış Politikası. Cilt I. İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖNEN, N. (2003). Turancı Hareketler: Macaristan ve Türkiye 1910-1944. Ankara: Ankara Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı. (Ya-yınlanmamış Doktora Tezi).
• ÖZEL, M. S. (2014). “Stalin Dönemi Rus Milliyetçiliği ve Politikaları”, Kırıkkale Üniversitesi Sos-yal Bilimler Dergisi. IV/II: 99-122.
• POHL, D, (2009). Die Herrschaft der Wehrmacht: Deutsche Militärbesatzung und einheimische Bevölkerung in der Sowjetunion 1941-1944. München: Oldenburg Wissenschaftverlag.
• SAKAL, H. B. (2013). Bir Başka Dünya Savaşı: İkinci Dünya Savaşı Sırasında Almanya Tarafın-da Savaşan Türkistanlılar 1941-1945. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• SCRİBA, A. (19.05.2015). “Der Verstoß in den Kaukasus 1942”, (Erişim Tarihi: 03.04.2024). Le-bendiges Museum Onlıne, Berlin. https://www.dhm.de/lemo/kapitel/der-zweite-weltkrieg/kriegsverlauf/vorstoss-in-den- kaukasus-1942.html.
• TAVKUL, U, (2016). ‘‘İkinci Dünya Savaşı’nda Kafkasya’’. İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası. (ed. Nesrin Sarıahmetoğlu ve İlyas Kemaloğlu). İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Bir-liği Yayınları. 77-95.
• TEMİR, A. (1998). 60 Yıl Almanya (1936-1996): Bir Yabancının Gözü ile Geziler, Araştırmalar, Hatıralar. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• TEMİZKAN, A. (2003). “Karaçay-Malkar Türklerinin Sürgünü”, Karaçay-Balkarlar: Tarih-Toplum ve Kültür. (der. Ufuk Tavkul, Yaşar Kalafat). Ankara: Karam Yayınları. 163-181.
• ZEİDLER, M, (2005). “Das Kaukasische Experiment”. Viertelsjahrhefte für Zeitgescihchte, III: 475-500