MÜŞİR DELİ FUAD PAŞA’NIN PETERSBURG FEVKALÂDE ELÇİLİĞİ (1894)

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 82, 472 - 500, 27.06.2024

Ahmet Yadi

https://doi.org/10.56694/karadearas.1482502

Öz

Müşir Fuad Paşa, II. Abdülhamid döneminde birkaç kez Rus İmparatoruna fevkalade elçi olarak gönderilmiştir. Dostane ilişkileri geliştirmek için yapılan bu görevlendirmelerde Fuad Paşa Osmanlı Devleti adına iyi hizmetlerde bulunmuştur. Bu iyi hizmetleri ve Rus hanedan üyeleriyle tanışıklığı 1894 yılındaki Petersburg fevkalade elçiliği görevinin kendisine verilmesinde önemli rol oynamıştır. Petersburg fevkalade elçiliğinin amacı tahta yeni çıkan Rus İmparatoru II. Nikola’nın cülus ve izdivacını tebrik etmekti. Diğer bir görevi ise Ermeni meselesi ile ilgili Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne yardım etmesini sağlamaktı. Bu doğrultuda İstanbul’dan Petersburg’a giden Müşir Fuad Paşa, İmparator’a name-i hümayun ve nişanları takdim ettikten sonra birtakım görüşmeler gerçekleştirmiştir. Görüşmelerin temel konusu Ermeni meselesi olup, Rus devlet erkanının bu konudaki fikirlerini öğrenmeye çalışmıştır. Aynı zamanda bu meselede Osmanlı Devleti’nin haklılığını savunarak İngiltere’nin faaliyetlerine karşı Rusya’dan destek istemiştir. Kendisine verilen görevi eksiksiz olarak yerine getiren Müşir Fuad Paşa sefaret heyetiyle İstanbul’a dönmüştür. Döndükten sonra bu göreviyle ilgili bir sefaretname hazırlayarak Sultan II. Abdülhamid’e takdim etmiştir. Bu çalışmada Müşir Fuad Paşa’nın 1894 yılındaki Petersburg fevkalade elçiliği sürecinde yapmış olduğu faaliyetler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Rusya, Müşir Fuad Paşa, Diplomasi

Kaynakça

• Bâbıâli Evrak Odası Evrakı (BEO): 520/38998, 529/39658.
• Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH. MKT): 324/75.
• Hariciye Nezareti Siyasî Kalemi (HR. SYS): 29/69.
• Hariciye Nezareti Tahrirat-ı Hariciye Odası (HR. TH): 128/41, 150/63, 163/111, 169/95.
• İrade Hususi (İ. HUS): 32/125.
• İrade Maarif Nezareti (İ. MF): 2/41.
• İrade Taltifat (İ. TAL): 76/3.
• Maliye Nezareti Emlak-i Emiriyye Müdüriyeti (ML. EEM): 122/112.
• Yıldız Esas Defterleri (Y. EE.d): 1097.
• Yıldız Esas Evrakı (Y. EE): 80/55.
• Yıldız Perakende Başkitabet Dairesi Evrakı (Y. PRK. BŞK): 38/72.
• Yıldız Perakende Elçilik-Şehbenderlik ve Ataşemiliterlik (Y. PRK. EŞA): 20/95, 20/102, 20/103.
• Yıldız Perakende Ticaret ve Nafia Nezareti Maruzatı (Y. PRK. TKM): 34/27.
• Yıldız Sadaret Hususi (Y. A. HUS): 312/37, 315/65, 315/68, 316/13, 316/73.
• 2- Süreli Yayınlar
• Haber. 1 Ocak 1937.
• 3- Araştırma Eserler
• AKPINAR, M. (2022). “II. Abdülhamid Döneminde Bir Hariciye Bürokratının Portresi Hüseyin Hüsnü Paşa (1839- 1916)”. Tarih Araştırmaları Dergisi. XLI/LXXII: 269-298.
• AYDIN, M. (1989-1992). “Livadya Sefâretleri ve Sefâretnâmeleri”. Belgeler. XVI/XVIII: 321-322.
• CEVRİOĞLU, M. H. (2022). “Yeni Çağ Osmanlı Diplomasisinde Fevkalâde (Ad Hoc) Misyonlar: XVII. Yüzyılda İsveç Elçileri Örneği”. History Studies. XIV/III: 529-546.
• DADYAN, S. (2013). “Dört Devre Şahitlik Etmiş Bir Osmanlı Paşası Müşir Deli Fuad Paşa”. Top-lumsal Tarih. CCXXIX: 22-28.
• ELÇİ, İ. H. (2019). “Osmanlı Diplomasisi ve Gelişim Süreci”. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi. VII: 23-38.
• ERKOÇ, E. (2004). Beşiktaş Muhafızı Yedi Sekiz Hasan Paşa ve Bir Devrin Hikayesi. Çorum: Pegasus Görsel İletişim Hizmetleri.
• KARATEKE, H. T. (2012). Padişahım Çok Yaşa (Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Merasim-ler). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• KUNERALP, S. (1999). Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839-1922). İstanbul: İsis Yayınla-rı.
• KURAN, E. (1999). “1793-1811 Döneminde İlk Osmanlı Mukim Elçilerinin Diplomatik Faaliyet-leri”. Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. 55-59.
• KURAT, A. N. (1987). Rusya Tarihi (Başlangıcından 1917’ye Kadar). Ankara: Türk Tarih Ku-rumu Yayınları.
• KURAT, A. N. (2011). XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk – Rus İlişkileri (1789-1919). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KÜTÜKOĞLU, M. (1989). “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Fevkalâde Elçilerin Ağırlanma-sı”. Türk Kültürü Araştırmaları. XXVII/I-II: 199-231.
• ÖZBİLGEN, E. (2008). “Fuat Paşa (Deli)”. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. [Cilt 1]. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 466.
• ÖZTUNA, Y. (2005). Devletler ve Hanedanlar. [Cilt 2. İlaveli 3. Baskı]. Ankara: Türkiye Cumhu-riyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• SERTOĞLU, M. (1977). “Müşir Fuad Paşa’nın Petersburg Hatıraları”. Hayat Tarih Mecmuası. X-XI: 4-16.
• TAHSİN PAŞA, (2021). Yıldız Hatıraları. [Haz. Ahmet Zeki İzgöer]. İstanbul: İz Yayıncılık.
• TOPAKTAŞ, H. (2017). “Rus Çar’ına Livadya’da Hoş-âmedî: Turhan Paşa’nın II. Nikolay Nez-dinde Fevkalâde Elçiliği (1898)”. Osmanlı’da Siyaset ve Diplomasi. İstanbul: Mahya Ya-yınları. 241-266.
• TOPAKTAŞ, H. (2015). Sultan II. Abdülhamid ve Diplomasi (Hüseyin Kâzım Bey’in Diplomatik Seyahatleri (1882-1887)). İstanbul: Okur Kitaplığı Yayınları.
• TUNCER, H. (2010). Osmanlı Diplomasisi ve Sefaretnameler. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• YADİ, A. (2023). “Son Dönem Osmanlı Diplomatlarından Abdüllatif Safa Bey (1868-1931)”. Türk Diplomasisine Yön Verenler (Olaylar, Kişiler, Kurumlar). Konya: Necmettin Erba-kan Üniversitesi Yayınları. 95-103.
• 4- Elektronik Kaynaklar
• Taha Toros Arşivi, https://core.ac.uk/download/pdf/45610421.pdf (Erişim Tarihi: 7 Mart 2024).