Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerinden itibaren özellikle ülke dâhilinde askerlik yapabilecek olanların ve vergi mükelleflerinin belirlenmesi gibi amaçlarla nüfus sayımları yapılmış; sayımlar nüfus kayıt defterlerine kaydedilmiştir. Nüfus kayıt defterleri, nüfusun niceliksel durumunu ortaya koymalarının yanı sıra ilgili dönemde yaşamış olan halkın ekonomik, etnik, sosyal ve kültürel yapısını analiz etmek üzere pek çok veri sunmaları açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı Dönemi’nde Trabzon Vilayeti’ ne bağlı bulunan Keşap ve Sürmene kazalarına ait nüfus kayıt defterlerinin incelenerek kişilerin tasvirinde, sülale adları/ aile lakaplarında kullanılan sıfatların tespit edilmesi ve sınıflandırılmasıdır. Doküman incelemesi yöntemiyle incelenen materyaller içerik analizi ile analiz edilmiştir. Nüfus defterlerinde kişilerin fiziksel özelliklerine (boy, sakal- bıyık rengi), özür durumlarına (göz, bacak, kol vb.), akrabalık bağlarına (oğul, yeğen, torun vb.), meslek gruplarına (muhtar, hademe vb.), askerlik durumlarına (askerliğe elverişli/ değil) göre, vergi yükümlülüklerine (vergi ile yükümlü zengin, orta hâlli, fakir, muaf) göre tarif edildikleri tespit edilmiştir. Buna göre, Sürmene ve Keşap Kazası Nüfus Defterlerinde kişilerin boylarına göre (uzun/orta/kısa boylu), bıyık ve sakal renklerine göre (kara, ak, sarı, kumral vb.), özür durumlarına göre (âmâ, bîzebân, yekçeşm vb.), akrabalık bağlarına göre (bin, hafid, emmizadesi vb.), meslek gruplarına göre (muhtarı, hizmetkârı, hademesi), askerlik durumlarına göre (tüvânâ, müsin) ve vergi mükellefiyetlerine göre(a’la, edna, evsat, muaf) benzer şekillerde ve sınırlı sıfatlarla tasvir edildikleri görülmüştür.
Nüfus Defteri Trabzon Vilayeti Sürmene Kazası Keşap Kazası Sıfatlar
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Türkiye Sahası Türk Halk Bilimi |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 26 Aralık 2024 |
Gönderilme Tarihi | 18 Temmuz 2024 |
Kabul Tarihi | 26 Aralık 2024 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 21 Sayı: 84 |