BURDUR MERKEZ BEREKET KÖYÜ’NDEN ZEUS “KARPOPHOROS ?” BÜSTÜ

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 86, 766 - 774, 28.06.2025

Yaşar Arlı

https://doi.org/10.56694/karadearas.1644468

Öz

Bu çalışmada, 1997 yılında sivil bir yurttaş tarafından Burdur Arkeoloji Müzesine kazandırılan erkek büstü irde-lenmiştir. İlk kez bilim dünyasıyla paylaşılan büst, ikonografisiyle tanrı Zeus olarak tanımlanmıştır. Birden çok yan isimle tapınım gören tanrıya ait büst, aynı teritoryumun sınırlarından ele geçen yazıtlı Çeltikçi büstüyle de karşılaştırılarak Zeus “Karpophoros” olarak yorumlanmıştır. Burdur kırsalında Sagalassos teritoryumundaki Çeltikçi Köyü’nden ele geçen yazıtlı büst, yörenin kırsalında meyve veren ya da arazilere ekin sağlayan “Zeus Karpophoros”a tapınımın en somut örneklerindendir. Burdur’un 19 km uzağındaki aynı teritoryumun sınırları içerisindeki Bereket Köyü’nde bulunan benzer formdaki büst örneği de tanrının aynı epithetonuna adanmış olmalıdır; çünkü yazıtsız büstlerin hangi isme ithafen yontulduklarını belirlemek mümkün değildir. Zeus “Karpophoros”a ithafen adanmış Çeltikçi örneği ise kırsaldaki tanrı epithetonu tanımlamak açısından önemlidir. Ayrıca Burdur kırsalından ele geçen her iki büst örneği, kırsaldaki yöre halkının Zeus ikonografisinde büst formunu benimsediklerini gösterir. Çeltikçi büstünün yanı sıra Burdur’dan ele geçen yazıtlı bir altarla da yörede var olan Zeus “Karpophoros” tapınımı belgelenmektedir. Bereket büstü, bölgenin yerel malzemesi kireç taşından yontulmuştur. İhtimalle de Sagalassos teritoryumundaki yerel bir atölyede taşralı ustalar tarafından üretilmiş olmalıdır. Dalgalı saç ve sakal buklelerindeki işçiliklikle birlikte himationundaki kıvrım yapısıyla da büst, Hadrianus – Erken Antoninuslar (MS 117-161) Dönemi’ne tarihlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zeus "Karpophoros" Büstü , Burdur Arkeoloji Müzesi , Bereket Köyü , Hadrianus - Erken Antoninuslar Dönemi

Teşekkür

Zeus büstünü, çalışmama izin veren ve hiçbir zaman yardımlarını esirgemeyen Burdur Müzesi Taş Eserler Sorumlusu Sayın Evren ŞAHİN’e en içten duygularımla teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• AKÇAY, B. A. (2007). Perge Güney Hamamı Heykeltıraşlık Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• AKYÜREK ŞAHİN, N. E. (2014). “Bilecik’ten Bir Grup Zeus Büstü ve Zeus Bronton”. Gephyra. 11: 121-171.
• ARLI, Y. (2023). “Ödemiş Müzesi’ndeki Kadın Portresi”. BANÜSAD. 6/1: 40-50.
• ARLI, Y. (2024). “Burdur Müzesi’nden Kadın Portresi”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 35: 65- 78.
• ARLI, Y. – ATALAY, S. (2022). “Perge Batı Kapıdan Bir Heykel”. Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi.14/26: 38-51.
• BEAN, G. E. (1959). “Notes and Insciptions from Pisidi. Part I”. AS. 9: 67-117.
• DURUGÖNÜL, S. (2021). Roma Devlet Kabartmalarında Propaganda ve ‘Sanat’. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• FITTSCHEN, K.-ZANKER, P. 1983. Katalog der römischen Porträts in den Capitolinischen Museen und den Anderen Kommunalen Sammlungen der Stadt Rom: Band 3-Text/Tafeln. Mainz am Rhein: Philipp von Zabern.
• GÜNDÜZ ÖNAL, A.-YALKIN, A. O. (2023). “Burdur İli Merkez İlçesine Bağlı Köy Adları Üzerine Bir Değerlendirme”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 11: 263-284.
• HORSLEY, G. H. (2007). The Greek and Latin Inscriptions in the Burdur Archaeological Museum. Ankara: British Institute at Ankara.
• İNAN, J. (1981). “Perge Kazısı 1980 Çalışmaları”. Belleten. 45/2: 364-369.
• İNAN, J. (1983). “Perge Kazısı 1982 Çalışmaları”. Kazı Sonuçları Toplantısı. 5: 199-206.
• İNAN, J.-Rosenbaum, E. A. (1979). Römische und Frühbyzantinische Porträtplastik aus der Türkei-Text/Tafeln. Mainz am Rhein: Philipp von Zabern.
• KARAKAYA, N. (2007). Hellenistik ve Roma Döneminde Pisidia Tanrıları. İstanbul: Ege Yayınları.
• KAYA, M. C.-ARLI, Y.-ŞAHİN, E. (2024). Burdur Arkeoloji Müzesi Teşhir Salonu Serbest Heykeltıraşlık Eserler Kataloğu. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• KLEINER, D. E. E. (1992). Roman Sculpture. New Haven: Yale University Press.
• LEVENTI, I. (1997). “Zeus”. LIMC. 8/1-2: 338-346.
• LEVENTI, I.-MACHAIRA, V. (1997). “Zeus”. LIMC. 8/1-2: 346-350.
• LOCHMAN, T. (2003). Studien zu kaiserzeitlichen Grab- und Votivreliefs aus Phrygien. Basel: Skulpturhalle Basel.
• ÖZGAN, R. (2013). Roma Portre Sanatı 2. İstanbul: Ege Yayınları.
• ÖZGAN, R. (2015). Roma Portre Sanatı 3. İstanbul: Ege Yayınları.
• POBLOME, J. (2019). Bir Zamanlar Toroslar’da Sagalassos. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• POULSEN, V. (1974). Les Portraits Romains Volume II: De Vespasien Á La Basse-Antiquité Texte/Planches. Copenhague: Ny Carlsberg.
• SMITH, R. R. R. (2013). Hellenistik Heykel. İstanbul: Homer Kitabevi.
• TALLOEN P.-SCHÜRR, D.-VANDAM, R. (2024). “More Water at Moatra: Archaeology, Geomorphology and Toponymy in the Territory of Sagalassos”. Gephyra. 28: 83-95.
• UMAR, B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• WAELKENS, M.-POBLOME, J. (1997). Sagalassos IV. Reports on the Survey and Excavation Campaigns of 1994 and 1995. Leuven: Leuven University Press.
• WAELKENS, M.-POBLOME, J. (2011). “Pisidya’nın birinci kenti”. Sagalassos city of dreams. (Ed. Marc Waelkens, Jeroen Poblome, Patrick De Rynck, Ebru Torun). Gent: 99-131.
• WAELKENS, M. (2013). Sagalassos: City of Water. İstanbul: Ertuğ&Kocabıyık.
• WEGNER, M. (1939). Die Herrscherbildnisse in Antoninischer Zeit. Berlin: Verlag Gebr. Mann.
• WEGNER, M. (1956). Das Römische Herrscherbild: Hadrian (Plotina. Marciana. Matidia. Sabina). Berlin: Verlag Gebr. Mann.