GELİBOLU’DA ARIBURNU MUHAREBELERİ

Yıl 2021, Sayı: 6, 181 - 200, 30.04.2021

Naim Babüroğlu

Öz

Çanakkale Muharebeleri, o zamana kadar icra edilen en büyük amfibi (çıkarma) harekâtıdır. II. Dünya Savaşı’nda, Normandiya Çıkarması’ndan önce yapılan en büyük çıkarmadır. Çanakkale’de muharebeler, deniz ve kara ağırlıklı olarak 287 gün; karada ise 25 Nisan 1915’ten 9 Ocak 1916’ya değin 260 gün sürmüştür. İtilâf güçleri, 25 Nisan 1915 günü erken vakit, Gelibolu Yarımadası’nda iki bölgeye Seddülbahir’le Arıburnu’na; Anadolu bölgesinde Kumkale’ye çıkarma harekâtı icra ettiler. Gelibolu Yarımadası’nda Arıburnu ve Seddülbahir bölgelerinde şiddetli muharebeler devam etti. Arıburnu Cephesi; 25 Nisan 1915’te Arıburnu çıkarmasıyla başlayıp 6 Ağustos 1915 Ağustos’unun altısına kadar devam eden vuruşmaları kapsamaktadır. Bu tarihte, İtilaf kuvvetlerince üçüncü cephe olarak açılan Anafartalar’la birleşmiştir. Arıburnu’na yapılan düşman çıkarması, asıl çıkarma alanı olan Seddülbahir'e yardımcı olmak amacıyla icra edilmiştir. 25 Nisan 1915 tarihinde başlayan harekât, dört ay boyunca Ağustos 1915’e kadar, Kabatepe-Kocaçimentepe-Conkbayırı tarafında cereyan etmiştir. Bu bölgelerdeki muharebeler, iki tarafın karşılıklı hücumları ve bilhassa geceleri uygulanan süngü hücumlarıyla göğüs göğüse ve kanlı boğuşmalar hâlinde geçmiştir. 25 Nisan-19 Mayıs 1915 tarihleri arasında Arıburnu’nda yapılan muharebelerde toplam zayiat; Türklerin yaklaşık 24.000, düşmanın ise 8.600’dür. İngilizler, sonuçta evvela Anafartalar ve Arıburnu bölgelerini, ardından Seddülbahir tarafını boşalttılar. Neticede, bir büyük mağlubiyetle 1916’nın 9 Ocak’ında geri çekilmeyi başardılar.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Muharebeleri, Arıburnu Muharebeleri, Mustafa Kemal, Liman von Sanders, Seddülbahir

Arıburnu Battles in Gallipoli

Öz

The Battle of Çanakkale or the Gallipoli Campaign was the largest amphibious (landing) operation in history until Normandy Campaign started in World War II. Battles in Çanakkale lasted 287 days totally at sea and on land, and on land it took 260 days from April 25 to 9 January 9, 1916. Entente Powers launched a landing operation early on April 25, 1915, to two regions in Gallipoli Peninsula including Arıburnu and Seddülbahir as well as Kumkale in the Anatolian region. Fierce battles continued for a long time in the Arıburnu and Seddülbahir regions on the Gallipoli Peninsula. “Arıburnu Front” faced the attacks that started with the landing of Arıburnu on 25 April 1915 and continued until August 6, 1915. On this date, it was united with the Anafartalar Front, which was opened as the third front by the Entente Forces. The landing of the enemy in Arıburnu was carried out to assist Seddülbahir, which was the main landing area. The operation which started on 25 April 1915 took place in Kabatepe-Kocaçimentepe-Conkbayırı for four months until August 1915. The battles in these regions included hand-to-hand and bloody struggles with mutual bayonet thrusts especially at night. Total casualties in the battles held in Arıburnu between 25 April-19 May 1915 were about 24,000 people from Turks and about 8,600 people from the enemy. The British ultimately evacuated the Anafartalar and Arıburnu regions in the first place, and then the Seddülbahir side. As a result, they managed to retreat on January 9, 1916 with one major defeat.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal, Çanakkale Battles, Liman von Sanders, Battle of Arıburnu, Seddülbahir

Kaynakça

• ATASE Arşivi, Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu, Klasör 3474, Dosya H-2, Fihrist 2-22.
• ATASE Arşivi, Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu, Klasör 3474, Dosya H-4, Fihrist 1-25.
• ATASE Arşivi, Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu, Klasör 3474, Dosya H-5, Fihrist 2-5.
• ATASE Arşivi, Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu, Klasör 3474, Dosya H-14, Fihrist 5-38.
• ATASE Arşivi, Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu, Klasör 3964, Dosya H-22, Fihrist 1-12.
• ATASE Arşivi, Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu, Klasör 3964, Dosya H-61, Fihrist 1-27.
• ATASE Arşivi, Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu, Klasör4836, Dosya H-10, Fihrist 1-71.
• ATASE, ATAZB, Dosya 6-35, Def. 8, Fihrist 1-12.
• ATASE, ATAZB, Dosya 6-35, Def. 8, Fihrist 1-18.
• ATASE, ATAZB, Dosya 6-35, Def. 10, Fihrist 1-7.
• ATASE, ATAZB, Dosya 6-35, Def. 11, Fihrist 1-13.
• ATASE, 27’nci, 57’nci, 77’nci Alaylar Arıburnu Meydan Muharebesi Muharebe Takriri (Muharebe Raporu) (12 Nisan 1331 Muharebesi-25 Nisan 1915.
• ATASE, 57’nci, 72’nci Alaylar Arıburnu Meydan Muharebesi Muharebe Takriri (Muharebe Raporu) (18/19 Nisan 1331 Muharebesi-1/2 Mayıs 1915.
• Aker, Ş. (2005). Çanakkale Arıburnu Savaşları ve 27’nci Alay. (Yay. Haz.: Metin Martı) İstanbul: Marta Yayınları.
• Altay, F. (1990). Görüp Geçirdiklerim 10 Yıl Savaş (1912-1922) ve Sonrası. İstanbul: İnsel Yayınevi.
• Arı, K. (1997). Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi. Ankara: ATASE Yayınları.
• Aydemir, Ş. S. (1981). Tek Adam, C. I. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Başaran, S. (1990). “Çanakkale Kara Harekâtına Genel Bir Bakış”, Çanakkale Muharebeleri 75’inci Yıl Armağanı. Ankara: ATASE Yayınları.
• Çalışlar, İ. (2007). Orgeneral İzzettin Çalışlar’ın Not Defterinden On Yıllık Savaşın Günlüğü. (Yay. Haz.: İzzeddin Çalışlar-İsmet Görgülü) İstanbul: Güncel Yayıncılık.
• Hamilton, I. (2006). Gelibolu Hatıraları 1915. (Mehmet Ali Yalman-Nurer Uğurlu, Çev.), İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Moorehead, A. (2007). Gelibolu. (Ali Cevat Akkoyunlu, Çev.) İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Mustafa Kemal. (1990). Arıburnu Muharebeleri Raporu. (Yay. Haz. Uluğ İğdemir) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Oglander, C. F. A. (2005). Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı, Seferin Başlangıcından 1915 Mayısına kadar, C. I. (Tahir Tunay, Çev.), (Yayına Hazırlayan: Metin Martı), İstanbul: Arma Yayınları.
• Perk, K. (1940). “Çanakkale Savaşları Tarihi II. ve III. Kısımlar”, Askeri Mecmua (S. 116). İstanbul: Askeri Matbaa.
• Sanders, L. V. (2010). Türkiye’de Beş Sene. (Genelkurmay Askeri Tarih Encümeni, Çev.) (Yay. Haz.: Muzaffer Albayrak) İstanbul: Yeditepe Yayınevi.