İHTİSAS KÖRLÜĞÜNE KARŞIT BİR SOSYOLOJİ ANLAYIŞININ MÜMKÜNLÜĞÜ: KURTULUŞ KAYALI ÜZERİNE BİR OKUMA

Yıl 2022, Sayı: 8, 21 - 54, 30.04.2022

Berkay Çetin

https://doi.org/10.54557/karataysad.1096368

Öz

Bu çalışmada, toplumu anlama yönünde sosyolojinin diğer disiplinlerle/alanlarla ilişkisi, Kurtuluş Kayalı merkeze alınarak tartışılmıştır. Çalışma kapsamında, Kayalı’nın eserlerinden yola çıkılarak, tarih, edebiyat ve sinemanın toplumu anlamada genel olarak sosyal bilimcilere, özel olarak da sosyologlara ne gibi katkılar sunabileceği sorunsallaştırılmıştır. Kayalı’nın söz konusu alanlara yönelimini daha doğru tespit edebilmek için de akademik formasyonu, eserleri ve danışmanlığını üstlendiği yüksek lisans ve doktora tez çalışmalarına dair kısa bölümler kaleme alınmıştır. Böylelikle, çalışma kapsamında, sosyal bilimler alanında bir tür disiplinler arası eğilimin, sosyal bilim icracılarına ne gibi imkânlar sunabileceği hususu da art alanda tartışma konusu edinilmiştir. Anlamacı, yorumlayıcı yaklaşımın esas alındığı çalışmada, doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Çalışmaya konu edinilen sosyoloğun eserlerinden, yani doğrudan birincil kaynaklar üzerinden, üç tema ekseninde okuma gerçekleştirilmiştir. Tarih, edebiyat ve sinema ekseninde yürütülen tartışmanın neticesinde, salt bir disiplinde yahut alt disiplinde uzmanlaşmanın bir tür körlüğü (ihtisas körlüğünü) beraberinde getirebileceği vurgulanmıştır. Kayalı’nın, bu tür bir körlükten (ihtisas körlüğünden) uzak bir biçimde, farklı alanlardan beslenerek Türk toplumunu anlamaya yöneldiği sonucuna ulaşılmıştır. Kayalı’nın toplumu anlama yolunda beslendiği isimlerin de daha ziyade edebiyatçılar, sinemacılar, karikatüristler vb. olduğu gözlemlenmiştir. Ek olarak, Kayalı’nın Türkiye’deki entelektüel alana ve bu alanın aktörlerine yönelik gündelik siyasete dönüklük ve güncel sorunlarla sınırlı olmanın yanı sıra belirli bir disiplinle veya alanla sınırlı kalmaya yönelik olarak da eleştiriler getirdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kurtuluş Kayalı, Disiplinlerarasılık, İhtisas Körlüğü

The Possibility of a Sociological Understanding Against the Blindness of Specialization: A Reading on Kurtuluş Kayalı

Öz

In this study, the relationship of sociology with other disciplines/fields in terms of understanding society is discussed by centring Kurtuluş Kayalı. Within the scope of the study, in the context of Kayalı’s works, it has been problematized how history, literature and cinema can contribute to social scientists in general and sociologists in particular in understanding society. In order to more accurately determine the tendency of Kayalı to the aforementioned fields, short chapters on his academic training, works and master’s and doctoral thesis that he supervised are written. Thus, within the scope of the study, it is also discussed what opportunities interdisciplinary tendencies in the field of social sciences can provide opportunities for social scientists. Document analysis technique was used in the study which based on hermeneutic approach. Kayalı’s works, that are directly from the primary source, have been read. As a result of the discussion carried out on the axis of history, literature and cinema, it has been emphasized that specialization in only one discipline or sub-discipline can bring a kind of blindness (blindness of specialization). It has been concluded that Kayalı, far from this kind of blindness (blindness of specialization), tends to understand Turkish society by benefitting from different fields. The names that Kayalı benefitted to understand society are mostly literary figures, filmmakers, cartoonists, etc. have been observed. In addition, it has been seen that Kayalı has criticized the intellectual field in Turkey and the actors of this field for being limited to a specific discipline and/or field, as well as being limited to daily politics and current problems.

Anahtar Kelimeler

Kurtuluş Kayalı, Interdisciplinarity, Blindness of Specialization

Kaynakça

• Abbott, A. (2013). Disiplinlerin kaosu. (S. Gürses, Çev.) (1. bs.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Akpolat, Y. (2018). Kurtuluş Hoca’dan Türk insanını/toplumunu, sosyolojisini, aydınını ve siyasi hayatını yeniden okumak. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(48), 91-110.
• Balcı, M. E. (2020). Önsöz. M. E. Balcı (Ed.), Sinema ve sosyoloji içinde (1. bs., ss. 7-20). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Becker, H. S. (2016). Toplumu anlatmak. (Ş. Geniş, E. Arıcan ve M. Hazır, Çev.) (1. bs.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bora, T., Sökmen, S. ve Şahin, K. (Yay. Haz.). (2013). Sosyal bilimleri yeniden düşünmek: Yeni bir kavrayışa doğru (4. bs.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Boran, B. (1962, 28 Kasım). Metod açısından feodalite ve mülkiyet I - Marksist metod nedir? YÖN Haftalık Gazete, s. 13.
• Collini, S. (2019). Önsöz. T. Birkan (Çev.), İki kültür içinde (6. bs., ss. 1-81). Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• Çağan, K. (2009). Hermeneutik açıdan tarih ve sosyoloji. R. Yelken (Ed.), Tarih sosyolojisi içinde (2. bs., ss. 204-224). Ankara: Vadi Yayınları.
• Çevik. (2015, 16 Şubat). Kurtuluş Kayalı okuma kılavuzu. Tarihhaber.net. 24 Ocak 2022 tarihinde http://www.tarihhaber.net/kurtulus-kayali/ adresinden erişildi.
• Değirmenci, K. (2011). Sosyal bilimlerde disiplinlerarasılığı ve disipliner ayrımları yeniden düşünmek. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (15), 72-80.
• Eğribel, E. (2002). Sosyolojide öncü ülke Türkiye ya da Baykan Sezer düşüncesi üzerine. E. Eğribel ve U. Özcan (Yay. Haz.), XX. yüzyıl—Türkiye’de sosyoloji seminer notları-3 (Sosyoloji Yıllığı kitap 9) içinde (ss. 29-40). İstanbul: Öncü Basım Yayıncılık.
• Eğribel, E. (2016). Türk sosyolojisinin birden fazla başlangıcı ve kurumsallaşması olarak yeni bir öneri: Encümen-i Daniş-Tercüme Odası, Cevdet Paşa ve A. Comte’un Mektubu. E. Eğribel, U. Özcan, H. B. Kaçmazoğlu ve S. Kızılçelik (Ed.), Türkiye’de sosyoloji: Üniversitede 101. yıl (Sosyoloji Yıllığı kitap 24) içinde (ss. 37-54). İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Ergun, D. (1973). Sosyoloji ve tarih: Sosyolojide yöntem sorunu (1. bs.). İstanbul: Yar Yayınları.
• G.S.M.A.D. (1999). Not. Tarih ve sosyoloji (Sosyoloji Yıllığı Kitap 6) içinde (ss. 183-192). İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Gulbenkian Komisyonu. (2016). Sosyal bilimleri açın: Sosyal bilimlerin yeniden yapılanması üzerine rapor. (Ş. Tekeli, Çev.) (11. bs.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gündüz, M. (2017). Türkiye’de sosyal bilimler, aydınlar, tarih, edebiyat ve sosyolojiye dair. A. Yıldız (Ed.), Türkiye’den aydın portreleri-I: Kurtuluş Kayalı içinde (1. bs., ss. 80-96). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Güngör Ergan, N. (2018). Türkiye’de sosyoloji. E. Burcu Sağlam, A. Öğün Boyacıoğlu ve A. Gelgeç Bakacak (Ed.), Sosyoloji içinde (1. bs., ss. 619-694). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Habertürk TV. (2019). Büyük Sorular—7 Temmuz 2019 (Türkiye’de ordu ve siyaset ilişkisi nasıl gelişti?). https://www.youtube.com/watch?v=Jhb-FqvHPXU adresinden erişildi.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2002). Kurtuluş Kayalı. E. Eğribel ve U. Özcan (Yay. Haz.), XX. yüzyıl: Türkiye sosyolojisi 3 (Sosyoloji Yıllığı kitap 9) içinde (1. bs., ss. 53-57). İstanbul: Öncü Basım Yayıncılık.
• Kayalı, K. (1994a). Keşke herkes papağan olsa—Mizah üzerine yazılar I (1. bs.). Ankara: Ayyıldız Yayınları.
• Kayalı, K. (1994b). Yönetmenler çerçevesinde Türk sineması (1. bs.). Ankara: Ayyıldız Yayınları.
• Kayalı, K. (1997). Siyasal ve entellektüel iktidar odaklarından uzak bir düşünce adamı olarak Hilmi Ziya Ülken’in portresi. Osmanlı tarihçiliği (Sosyoloji Yıllığı kitap 3) içinde (ss. 11-22). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Kayalı, K. (1999a). Türk sosyologlarının tarihe yönelmeleri konusunda bazı düşünceler. Tarih ve sosyoloji (Sosyoloji Yıllığı kitap 6) içinde (ss. 57-74). İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Kayalı, K. (1999b). 1960’lı yıllardan sonra türkiye’de sosyal bilimlerin gelip tıkandığı nokta. Tarih ve sosyoloji (Sosyoloji Yıllığı kitap 6) içinde (ss. 141-158). İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Kayalı, K. (1999c). Türk Sinemasında tarihe yönelmenin sınırlılıkları konusunda bir yorum denemesi. Tarih ve sosyoloji (Sosyoloji Yıllığı Kitap 6) içinde (ss. 167-181). İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Kayalı, K. (2002a). Baykan Sezer’in metinlerini doğru okumaya yönelmek Türkiye’de sosyal bilimlerin gelişimini daha gerçekçi bir biçimde kavramayı sağlar. E. Eğribel ve U. Özcan (Yay. Haz.), XX. yüzyıl—Türkiye’de sosyoloji seminer notları-3 (Sosyoloji Yıllığı kitap 9) içinde (ss. 9-23). İstanbul: Öncü Basım Yayıncılık.
• Kayalı, K. (2002b). Baykan Sezer’le diyalogumuz sürecek. E. Eğribel ve U. Özcan (Yay. Haz.), XX. yüzyıl—Türkiye’de sosyoloji seminer notları-3 (Sosyoloji Yıllığı kitap 9) içinde (ss. 24-28). İstanbul: Öncü Basım Yayıncılık.
• Kayalı, K. (2003). Üstü çizilen yazılar. Ankara: Ürün Yayınları.
• Kayalı, K. (2004a). Hayatımızın şekillendirdiği roman. Hece Aylık Edebiyat Dergisi, 8(90/91/92), 261-266.
• Kayalı, K. (2004b). Metin Erksan sinemasını okumayı denemek (1. bs.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Kayalı, K. (2005). Düşüncenin coğrafyası I: Toplumdan soyutlanmış düşünce ve direnç potansiyeli (1. bs.). Ankara: Deniz Yayınevi.
• Kayalı, K. (2006). Türk düşüncesi çeviri kokuyor. Anlayış Dergisi, (36). http://www.anlayis.net/makaleGoster.aspx?makaleid=4965 adresinden erişildi.
• Kayalı, K. (2011). Türk düşünce dünyasında yol izleri (4. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kayalı, K. (2012a). Türkiye’de edebiyat sosyolojisinin önündeki önemli açmazlar üzerine bazı düşünceler. K. Alver (Ed.), Edebiyat sosyolojisi içinde (3. bs., ss. 201-209). Ankara: Hece Yayınları.
• Kayalı, K. (2012b). Kemal Tahir’in, durumun farkında olan ve olmayan takipçileri. Hece Aylık Edebiyat Dergisi, 16(181), 322-335.
• Kayalı, K. (2015a). Ordu ve siyaset: 27 Mayıs—12 Mart (6. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kayalı, K. (2015b). Sinema bir kültürdür (1. bs.). İstanbul: Tezkire Yayınları.
• Kayalı, K. (2015c). Metin Erksan, Lütfi Akad ve Yılmaz Güney Türk sinemasından öte türk kültürünün deli dahisi, bilgesi ve gündelik hayattan fırlayıp gelen efsanesidir. Doğu Batı, 18(72), 11-26.
• Kayalı, K. (2015d). Bu toplumun ruhunu anlayanlar “sosyolog” olmayan has sosyologlar ve siyasetin göbeğindeki ciddi entellektüellerdir. Sosyoloji Konferansları, 0(52), 463-481. doi:https://doi.org/10.18368/IU/sk.19829
• Kayalı, K. (2017a). Türk sineması: Toplumu şekillendirmenin, toplum tarafından şekillendirilmenin sosyolojisi (1. bs.). Ankara: Bibliyotek Yayınları.
• Kayalı, K. (2017b, 1 Ekim). Toplumdaki değişimi sanat tetikler. Yeni Şafak. Yeni Şafak. 24 Ocak 2022 tarihinde https://www.yenisafak.com/gundem/toplumdakidegisimisanattetikler-2798870 adresinden erişildi.
• Kayalı, K. (2018a). Gelenekselliğin ve farklılaşmanın iç içe geçmesiyle şekillenen Türk sineması geçmişten kopmadan yenileşiyor. TRT Akademi, 3(5), 436-443.
• Kayalı, K. (2018b). Türk Kültür Dünyasından Portreler (4. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kayalı, K. (2018c). Türk romanı ekseninde Türkiye’yi okuma teşebbüsü ile sosyolojik metinlere yansıyan Türkiye fotoğrafı arasında bağlantı kurulabilir mi? Edebiyat ve sosyoloji içinde (1. bs., ss. 71-106). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Kayalı, K. (2021). Eskimeyen entelektüellere yaslanan Türk düşüncesinin dinamikleri. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kayalı, K. ve Kesal, E. (2020). Bir sanatçı, entelektüel ve insan olarak Metin Erksan. M. E. Balcı (Ed.), Sinema ve sosyoloji içinde , (1. bs., ss. 131-167). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Kocaeli Üniversitesi - KOÜ. (2021). Prof. Dr. Kurtuluş Kayalı ile sosyal bilimler, akademi, kültür, gündelik yaşam üzerine söyleşi. https://www.youtube.com/watch?v=tPapP6eTqbQ adresinden erişildi.
• Kurtkan Bi̇lgi̇seven, A. (1982). “Benlik duygusu” ve “biz şuuru” açısından XX. asrın tahlili. Journal of Social Policy Conferences, (31), 193-206.
• Milli Politikalar Enstitüsü. (2021). TÜRPAV-ULUG: Prof. Dr. Kurtuluş Kayalı “Türkiye’de tarih, edebiyat ve sinemanın kesişimi”. https://www.youtube.com/watch?v=U_7GVBIBQHE adresinden erişildi.
• Orçan, M. (2014). 21. yüzyılda Türkiye’de sosyolojinin geleceği. Sosyoloji Divanı, (4), 53-64.
• Öner, N. (2006). Ord. Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülken. A. Vergili (Haz.), Hilmi Ziya Ülken kitabı içinde (s. XXVII-XXXVIII). İstanbul: Kitabevi.
• Özdemir, M. Ç. (2008). Türkiye’de sosyoloji (İsimler-eserler) (C. 1-2). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Özgül, M. K. (2018). Sosyoloji, edebiyatın nesi olur? Edebiyat ve Sosyoloji içinde (1. bs., ss. 37-70). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Pari̇n, S. ve Demi̇rci̇, E. (2014). Türkiye’de yükseköğretimde sosyoloji öğretimi: Bir dönemselleştirme denemesi (1914-2014). İstanbul University Journal of Sociology, 3(29), 365-386. doi:10.16917/sd.88508
• Sezer, B. (2004a). Baykan Sezer’in biyografisi ile ilgili sorulara verdiği cevaplar. E. Eğribel ve U. Özcan (Yay. Haz.), Baykan Sezer’e armağan: Baykan Sezer ve Türk sosyolojisi (Sosyoloji Yıllığı kitap 11) içinde (ss. 23-30). İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• Sezer, B. (2004b). Baykan Sezer’in Gökhan Köktürk’e Mektubu. E. Eğribel ve U. Özcan (Yay. Haz.), Baykan Sezer’e Armağan: Baykan Sezer ve Türk Sosyolojisi (Sosyoloji Yıllığı Kitap 11) içinde (ss. 31-35). İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• Sezer, B., Eğribel, E., Ertürk, R., Tüfekçioğlu, H. ve Özcan, U. (1999). Tarih ve sosyoloji. Tarih ve sosyoloji (Sosyoloji Yıllığı kitap 6) içinde (ss. 11-46). İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Tarih ve sosyoloji (Sosyoloji Yıllığı kitap 6). (1999). İstanbul: Çantay Kitabevi.
• TRT 2. (2019). Doğan Hızlan ile karalama defteri | Kurtuluş Kayalı | 32. Bölüm. https://www.youtube.com/watch?v=f_131KQkQ7M adresinden erişildi.
• TVNET. (2019). Uzun hikaye - Yerli bir aydın: Kemal Tahir. https://www.youtube.com/watch?v=aPzQgrl_KhU adresinden erişildi.
• Yokatlas.yok.gov.tr. (t.y.). 22 Ocak 2022 tarihinde https://yokatlas.yok.gov.tr/netler-tablo.php?b=10195 adresinden erişildi.
• Zorlu, A. (2008). Kurtuluş Kayalı. M. Ç. Özdemir (Ed.), Türkiye’de sosyoloji (İsimler-Eserler) içinde (1. bs., C. 2, ss. 787-817). Ankara: Phoenix Yayınevi.