Türkiye-Rusya İlişkileri ve Üst Düzey İşbirliği Konseyi (ÜDİK)

Yıl 2019, , 81 - 128, 20.01.2020

Tekin Aycan Taşcı

https://doi.org/10.38060/kare.661620

Cited By: 2

Öz

XV. yüzyıla başladığı kabul edilen Türk-Rus ilişkileri bazı kısa süreli konjonktürel ittifaklar
ve işbirliği dönemleri dışında yüzyıllar boyunca rekabete dayalı gelişti. İki taraf arasında ilk
önemli yakınlaşma Kurtuluş Savaşı dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarında yeni Sovyet Rusya ve
Türkiye hükümetleri arasında gerçekleşti. Fakat bu dönem de göreceli olarak uzun sürmedi ve
iki taraf Soğuk Savaş yıllarında iki ayrı blokta yer alarak birbirini tehdit olarak değerlendirdi.
İlişkilerde ikinci yakınlaşma dönemi 1990’lı yılların ikinci yarısından itibaren başladı. 2000’li
yıllarda ise ilişkiler, tarihte görüşmemiş bir seviyede ivme kazandı. XXI. yüzyılın başından
itibaren Batı ve Rusya arasındaki rekabet eski Sovyetler Birliği ülkeleri üzerinde yeniden
alevlendi. Bunun aksine aynı dönemde Türk-Rus ilişkilerinde rekabetin yerini işbirliği almaya
başladı. 2000’li yılların ilk 10 yılında Batı ile Rusya ilişkilerinin gölgesinde ortaya çıkan birçok
bölgesel gelişme ve kriz karşısında Türkiye ve Rusya farklı bakış açılarına sahip olmalarına
rağmen ivme kazanan ilişkileri daha da geliştirme doğrultusunda kararlı duruş sergiledi. Öyle ki
2010 yılında kurulan Üst Düzey İşbirliği Konseyi (ÜDİK) ile iki ülke arasındaki ilişkiler kurumsal
kimlik kazandı. Üst Düzey İşbirliği Konseyi, 2010-2019 yılları arası dönemde sekiz kez toplandı.
Türkiye’nin Rus savaş uçağını düşürmesi neticesinde Türk-Rus ilişkilerinin krize girdiği Kasım
2015-Haziran 2016 arası dönem hariç iki ülkenin bölgesel gelişmeler karşısında yaşadığı
anlaşmazlıklara ve küçük çaplı krizlere rağmen Konsey, faaliyetlerini aralıksız sürdürmeyi
başardı. Türk-Rus ilişkilerindeki söz konusu kriz döneminde ise ÜDİK’in faaliyetleri askıya
alındı. Fakat Haziran 2016’dan itibaren ilişkilerde başlayan normalleşme süreci erken
tamamlandı ve bazı hususlar hariç ilişkiler kısa sürede kriz öncesi seviyeye döndü. Bunda ÜDİK
önemli rol oynadı. Bu çalışmada kronolojik olarak Türkiye-Rusya arasındaki ilişkilerde yaşanan
gelişmeler ışığında ÜDİK toplantıları ele alınmaktadır

Anahtar Kelimeler

Türkiye-Rusya İlişkileri, Üst Düzey İşbirliği Konseyi, Uçak Krizi, Akkuyu Nükleer Güç Santrali, Türk Akımı, S-400

Turkey-Russia Relations and High-Level Cooperation Council

Öz

Turkish-Russian relations, whose origins date back to the 15th century, developed
through competition except for some short-term cyclical alliances and periods of cooperation.
The first major rapprochement between the two sides took place during the War of Independence
and the early years of the republic. However, this period did not last relatively long, and the two
sides perceive each other as a threat by taking part in separate blocks in the Cold War. The second
period of rapprochement in relations began in the second half of the 1990s. In the 2000s, gained
momentum at an unprecedented level. Since the beginning of the 21st century, the rivalry
between the West and Russia has flared up again over the former Soviet Union countries. On the
contrary, in the same period, cooperation has started to take the place of competition in TurkishRussian relations. In the first 10 years of the 2000s, Turkey and Russia, despite having different
perspectives, showed a resolute stance to strengthen the relations that gained momentum in the
regional crises resulting from the relations between the West and Russia. Thus, the relations
between the two countries gained institutional identity with the High-Level Cooperation Council
(HLCC) established in 2010. The High-Level Cooperation Council held eight meetings between
2010-2019. Despite the disagreements and minor crises experienced by the two countries due to
regional development, The High-Level Cooperation Council was able to continue its activities

Anahtar Kelimeler

Turkey-Russia Relations, High Level Cooperation Council, Fighter Jet Crisis, Akkuyu Nuclear Power Plant, Turkish Stream, S-400

Kaynakça

• Acar, Zeynep Selin. “Doktrinleşme Sürecindeki İnsani Müdahale: NATO’nun Kosova Müdahalesi ve Koruma Sorumluluğu Kavramı.” Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi 6/1 (2015): 113-131.
• Aktürk, Şener. “NATO Neden Genişledi? Uluslararası İlişkiler Kuramları Işığında NATO’nun Genişlemesi ve ABD-Rusya İç Siyaseti.” Uluslararası İlişkiler 9/34 (Yaz 2012): 73-97.
• Armaoğlu, Fahir. 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, 1789-1914, 14. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Balcı, Ali. Türkiye Dış Politikası (İlkeler, Aktörler, Uygulamalar. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2013. Gürün, Kâmuran. Dış İlişkiler ve Türk Politikası (1939’dan Günümüze Kadar. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1983.
• Balta, Evren ve Behlül Özkan, Türkiye-Rusya İlişkilerine ‘Tarih’ ile Bakmak (Boğaziçi Üniversitesi-TÜSİAD Dış Politika Forumun Araştırma Raporu. DPF, 2016.
• Erbil, Yazgan. “Rusya-Ukrayna Doğalgaz Krizi ve Enerji Güvenliği.” Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi, 2010.
• Gürün, Kâmuran. “17 Aralık 1925 Türk-Rus Anlaşması.” Türk-Rus İlişkilerinde 500 yıl 1491-1992. Ankara: TTK Basımevi, 1999.
• Gürün, Kâmuran. Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), 2. Baskı, Ankara: TTK Basımevi, 2010.
• Kılıç, Selda. “İstiklal Harbi'nde Sovyetler Birliğinden Gelen Yardımlar.” DTCF Dergisi 56/1 (2016): 124-143.
• Kolobov, Oleg A., Aleksandr A. Kornilov ve Fatih Özbay, Çağdaş Türk-Rus İlişkileri. Sorunlar ve İşbirliği Alanları (1992-2005), Çev. Elnur Osmanov, Vügar İmanov ve Ramil Memmedov. İstanbul: TASAM Yayınları, 2006.
• Özbay, Fatih. “Soğuk Savaş Sonrası Türkiye-Rusya İlişkileri: 1992-2010.” Bilge Strateji 2/4 (Bahar 2011): 35-77.
• Polat, Doğan Şafak. “NATO ve Rusya Federasyonu’nun Yeni Mücadele Alanı: Karadeniz.” Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi 5 (Nisan 2017): 51-66.
• Qasımlı, Musa. Türkiye-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği İlişkileri 1960-1980. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, 2013.
• Şirokorad, A.B. Rusların Gözünden 240 Yıl Kıran Kırana Osmanlı-Rus Savaşları. Kırım-Balkanlar-93 Harbi ve Sarıkamış. İstanbul: Selenge Yayınları, 2009.
• Yerasimos, Stefanos. Türk - Sovyet İlişkileri (Ekim Devriminden ‘Milli Mücadele’ye), 1. Baskı, İstanbul: Gözlem Yayınları, 1979.
• Yüceer, Saime. “Atatürk Dönemi (1919-1938) Türk-Rus İlişkilerinin Siyasi Boyutu”, Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk-Rus İlişkileri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını) 2010.