Ömer Seyfettin’in Şiirlerinde Şehir Ve Coğrafya

Yıl 2021, Sayı: 11 / Ömer Seyfettin Anı Sayısı, 235 - 256, 20.07.2021

Dinçer Atay

Öz

Modern Türk edebiyatında hikâyeci kimliği ile ön plana çıkan Ömer Seyfettin edebî hayatına şiir türü ile başlar. İlk dönem şiirlerinde Servet-i Fünûn temayülünde kaleme alan Ömer Seyfettin’in ilk şiiri, 1900 yılında Edirne’deyken yazdığı ve Mecmua-i Edebiye’de çıkan “Terâne-i Giryân”dır. Aşk terennümlerinin hâkim olduğu ilk dönem şiirlerinde romantik bir tavırla Edirne’ye ve oradaki sevgiliye dair duyuşları, “Edirne Hatıralarından (I)”da gözlemlenebilir. Onun coğrafi anlamda kolektif bir bakışı verdiği ilk şiiri “Hatt-ı Âli”dir. Bu şiirinde Hicaz demiryolunun ulvi bir iş olduğu fikri, onun şiirlerindeki coğrafya bağlamlarını verir. 1914’de yazdığı “Turgut, Korkut ve Anneleri” şiiri istikrarlı bir bağlama oturan kolektif bağlamdaki coğrafi açılımlar başkaca şiirlerinde de kendini gösterir. Türk Dünyası coğrafyasına zihinsel olarak kendisini açan Ömer Seyfettin, Türk destan mekânlarını, Türk destan coğrafyasını ile Türk kozmografyasını şiir metinlerinde görünür kılar. 1914’ten sonraki şiirlerinde Turan coğrafyasına sıklıkla yer veren şair, Turan’ı hem bir coğrafya hem ülkü mekânı hem de Türklüğün bizatihi kendisi olarak da algılar.
Ömer Seyfettin’in şiirlerinde netlik kazanan coğrafi terimlerin, sembolik anlamlar eşliğinde kullanıldığı da gözlemlenir. Türkçenin Yeni Lisan hareketi ile dirilişini baharın gelişi ile imleyen Ömer Seyfettin; çöl, buz, dağ gibi coğrafi terimlerle de Türklüğün karşısındaki zorlukları, aşılması gereken engelleri sembolik düzlemde verir.
Bu makalede daha ziyade hikâyeleri ile ön plana çıkan Ömer Seyfettin’in şiirlerinde varlık bulan özel şehir isimleri, kolektif aidiyete açılan coğrafi algılar ve coğrafi terimlerin birer sembol olarak kullanımının boyutları açımlanacaktır. Söz konusu anlam açılımları, metin odaklı bir yaklaşımla görünürleşen anlam dizgelerini yorumlama ile gerçekleştirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Şiir, şehir, coğrafya, Turan, Ömer Seyfettin.

Kaynakça

• Aktaş, Şerif. Edebiyat ve Edebî Metin Üzerine Yazılar. Ankara: Kurgan Edebiyat, 2011.
• Alangu, Tahir. Ömer Seyfettin – Ülkücü Bir Yazarın Romanı. İstanbul: YKY, 2010.
• Argunşah, Hülya. “Ömer Seeyfeddin’in Bilinmeyen Şiirleri ve Bazı Düzeltmeler”. Erdem. (Mayıs 1999). 12(34): 25-43.
• Beşir Ayvazoğlu, Bozgunda Fetih Rüyası, İstanbul: Kapı Yayınları, 2018.
• Durmuş, Mitat. “Ömer Seyfettin’in Bahar Ve Kelebekler Adlı Öyküsünde Doğu Ve Batı Kadını Karşıtlığından İdeal Kadına". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 7 (2018 ): 890-901.
• Duymaz, Recep. Çocukluk Cenneti Gönen Hikâyeleri. İstanbul: Gönen Belediyesi Yayınları, 2008.
• Duymaz, Ali, “Köken Miti Arayışı Ekseninde ‘Altın Destan’ ve Ömer Seyfettin”, Vefatının 100. Yılında Ömer Seyfettin Kitabı, Bursa: Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, 2020, 85-98.
• Enginün İnci, “Dün de Bugün de Ömer Seyfettin”, Ömer Seyfettin’ini Yeniden Okumak, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Matbaası, Hzl.: Hülya Argunşah-Ayşe Demir, 2006, 99-112.
• Fevziye Abdullah Tansel, “Ömer Seyfeddin’in İlk Eser ve Şiirleri”, Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin, Ankara: TTK Basımevi, 1992, 51-72.
• Hamişoğlu, Serhat, “Ömer Seyfettin’in ‘Köroğlu Kimdi?’ Şiiri Üzerine”, Sonsuza Uzanan Ses: Ömer Seyfettin. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020. 230-240.
• Hunkan. Ömer Soner. “Tamgaç Uluğ Buğra Han ”. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları. 2010. 39: 558.
• Huyugüzel, Ömer Faruk. “Ömer Seyfeddin’in İzmir Yılları”. Doğumunun 100. Yılında Ömer Seyfeddin. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1984: 79-98.
• Kaplan, Mehmet. “Edebiyat Coğrafyası”. Nesillerin Ruhu. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006. s.151-153.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları. İstanbul: İletişim Yayınları. 2000.
• Kefeli, Emel. “Coğrafya Merkezli Okuma”. Turkish Studies. (Winter 2009), 4 /I-I:423-433.
• Korkmaz, Ramazan. Yazınsal Okumalar, İstanbul: Kesit Yayınları, 2015.
• Nüzhet Haşim, Milli Edebiyata Doğru, İstanbul: Akademik Kitaplar, Hzl.: Recep Duymaz 2013.
• Ömer Seyfettin, Bütün Eserleri-Şiirler, Mensur Şiirler, Fıkralar, Hatıralar, Mektuplar. İstanbul: Dergâh Yayınları, Haz: Hülya Argunşah, 2000.
• Ömer Seyfettin, Makaleler, İstanbul: Dergâh Yayınları, Hzl.: Hülya Argunşah, 2021.
• Özarslan, Ersin. Şiirden Coğrafyaya – Arif Nihat Asya’nın Şiirinde Mekân Endişesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2010.
• Polat, Nâzım Hikmet. “Ömer Seyfeddin”. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2007, 34: 80-82.
• Polat, Nâzım Hikmet. Şair Ömer Seyfettin: Bütün Şiirleriyle. Ankara: TDK Yayınları, 2014.
• Nâzım Hikmet Polat, “Şair Olarak Ömer Seyfettin”, Ömer Seyfettin İçin, İstanbul: Türk Ocağı Yayınları, Edit: Nâzım Hikmet Polat-Filiz Ferhatoğlu, 2020, 129-154.
• Serhat Hamişoğlu, “Ömer Seyfettin’in ‘Köroğlu Kimdi?’ Şiiri Üzerine”, Sonsuza Uzanan Ses: Ömer Seyfettin. (İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020, 185-196.
• Steal, Madame de. Edeviyata Dair, Çev. Safiye Hatay – Vahdi Hatay. İstanbul: MEB Basımevi, 1967.
• Taine, Hypolyte A. History of English Literature. Translate by H. Van Laun. New York: Holt & Williams. Vol. 1.
• Tansel, Fevziye Abdullah. “Ömer Seyfeddin’in Şiirleri”. Necati Lugal Armağanı. Ankara: TTK, 1968. s.593-647.
• Tarım, Rahim, “Ömer Seyfettin’de Temel Kültürel Değerler”, Ömer Seyfettin İçin, İstanbul: Türk Ocağı Yayınları, Edit: Nâzım Hikmet Polat-Filiz Ferhatoğlu, 2020, 203-231. Turan, Osman. Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2003.
• Ünaydın, Ruşen Eşref. Diyorlar ki, İstanbul: MEB, 1972.
• Yıldız, Saadettin. “Ömer Seyfeddin’in Şiirinde Servet-i Fünûn’dan Millî Edebiyata Geçiş”. Ben Gönen’de Doğdum – Ömer Seyfettin ve Eserleri Sempozyum Bildirileri. İstanbul: Gönen Belediyesi. 15-27.
• Yöntem, Ali Canip. Ömer Seyfeddin – Hayatı, Karakteri, Edebiyatı, İdeali ve Eserlerinden Numuneler. İstanbul: Remzi Kitabevi. 1947.