MEMURUN ÖLÜMÜ ve UĞURSUZLUK HİKÂYELERİ ÜZERİNE İKİLİ BİR OKUMA

Yıl 2022, Sayı: 14, 1 - 20, 15.12.2022

Safiye Akdeniz

https://doi.org/10.38060/kare.1167559

Öz

Cumhuriyet döneminin önemli hikâye yazarlarından Memduh Şevket Esendal aynı zamanda önemli bir diplomat ve siyaset adamıdır. 1920-1924 yılları arasında Bakü’de ortaelçi olarak görev yapar. Bu görevi sırasında Rusça öğrenir ve Rus edebiyatını takip eder. Memduh Şevket’in etkilendiği sanatçıların başında Çehov gelmektedir. Durum hikâyesinin yaratıcısı olan Çehov sadece Memduh Şevket için değil tüm dünya edebiyatçıları için önemli bir ilham kaynağıdır. Memduh Şevket’in hikâyeleri incelendiğinde birçok bakımdan Çehov’un izlerine rastlamak mümkündür. Ancak Memduh Şevket durum hikâyesini benimsemekle birlikte hikâyelerine kendi dünya görüşü ve bakış açısını yansıtmayı, içinde yaşadığı toplumun olayları ve insanlarını ustalıklı bir biçimde işlemeyi başarır.
Bu çalışmada Çehov’un Memurun Ölümü başlıklı hikâyesiyle Memduh Şevket’in Uğursuzluk başlıklı hikâyeleri karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Konu ve konunun işlenişi bakımından iki metin arasındaki benzerlikler ve farklılıklar tespit edilmeye çalışılmaktadır. İki hikâye arasındaki temel farklılık sonuç kısmında görülür. Çehov, başkahramanına karşı eleştirel ve acımasızdır. Hikâye başkahramanın ölümüyle sonlanır. Oysaki Memduh Şevket baştan itibaren kahramanına karşı şefkatli, merhametli ve tahammüllüdür. Bu sanatçının iyiliği ve umudu yaşam felsefesi edinmiş olmasıyla yakından ilişkilidir. Küçük bir memur olan ve dünyası da oldukça küçük olan Hayri Efendi’ye yaşam hakkı tanınması yazarın bakış açısını metnin içeriğine taşımanın yanı sıra metine- Çehov’un hikâyesine göre- daha realist bir nitelik kazandırır. Bunu dışında iki metin birçok açıdan benzerlik gösterir: Olayların küçük memurların üstleriyle olan ilişkilerini işlemesi, memuriyetteki hiyerarşik düzenin ve yaşam şartlarının insan davranışları üzerindeki etkisi, devlet dairelerinin işleyişi gibi. Yazarların içinde yaşadıkları toplumun insanını ve olaylarını konu edinerek belli bir döneme tanıklık etmeleri, benzer bir kurgu ve anlatım tekniklerinden faydalanmaları ise dikkat çeken diğer benzerliklerdir.

Anahtar Kelimeler

Çehov, Uğursuzluk, Memurun Ölümü, karşılaştırmalı edebiyat, M. Ş. Esendal, Chekhov

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

A DUAL READ ON THE DEATH OF THE OFFICER AND THE STORIES OF OMINOUS

Öz

Memduh Şevket Esendal, one of the important story writers of the Republican era, is also an important diplomat and politician. Between 1920-1924, he served as the ambassador in Baku. During this duty, he learns Russian and follows Russian literature. Chekhov is one of the artists that influenced Memduh Şevket. Chekhov, the creator of the story of the situation, is an important source of inspiration not only for Memduh Şevket, but also for all the world's writers. When the stories of Memduh Şevket are examined, it is possible to come across the traces of Chekhov in many respects. However, Memduh Şevket manages to reflect his own worldview and point of view in his stories, and to master the events and people of the society he lives in, while adopting the situation story.
In this study, Chekhov's story entitled Officer's Death and Memduh Şevket's stories titled Ominous are examined comparatively. It is tried to determine the similarities and differences between the two texts in terms of the subject and the treatment of the subject. The main difference between the two stories is seen in the conclusion. Chekhov is critical and ruthless towards his protagonist. The story ends with the death of the protagonist. However, Memduh Şevket is compassionate, merciful and tolerant towards his hero from the beginning. The goodness and hope of this artist is closely related to his philosophy of life. Giving the right to life to Hayri Efendi, who is a small civil servant and whose world is quite small, not only carries the author's point of view to the content of the text, but also gives the text a more realistic quality compared to Chekhov's story. Apart from that, the two texts are similar in many respects: The way the events deal with the relations of junior civil servants with their superiors, the effect of the hierarchical order and living conditions in civil service on human behavior, and the functioning of government offices. Other remarkable similarities are that the writers witnessed a certain period by talking about the people and events of the society they live in, and that they benefited from a similar fiction and narrative techniques.

Anahtar Kelimeler

M.Ş.Esendal, The Death of the Officer, comparative literature, Chekhov

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Aktaş, Elif Bilge. Aynı Tarzın İki Başarılı Temsilcisi Mar Bayciyev ve Memduh Şevket Esendal, Türk ve Dünya Edebiyatında Etkileşimler Sempozyum Bildirileri, Haz: Betül Mutlu-Metin Turan, Ankara: UEM Matbaacılık, 2012, s.193-200.
• Alpay,İmge. Anton Çehov'un Kısa Öykücülüğü, İnternational Journal of Social Scienes and Education Research, http:// dergipark.gov.tr/ijsser, 2(1), 153-161.
• Eltut Kalender, Nükhet. A.P.Çehov'un "Memurun Ölümü" ile M.Ş.Esendal'ın "Uğursuzluk" Adlı Öykülerinde Memur Tiplemesi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma, Doğu ile Batı Arasında Zarif Bir Köprü:Türk ve Rus Edebiyatları Sempozyum Bildirileri, Ankara: Sarıyıldız Matbaacılık, 2015, s.67-84.
• Andaç, Feridun. Romanda ve Öyküde Gerçekçilik Arayışları, Edebiyatımızın Yol Haritası, İstanbul: Varlık Yayınları, 2011. Çehov, Anton. Hikâyeler.Çev. Nuri Yıldırım. İstanbul: Cem Yayınevi,1990. Çetişli, İsmail. Memduh Şevket Esendal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1991. Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat.Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 2011.
• Dumantepe, Seçil.Roman ve Öyküde Zaman Yöntem ve Uygulama, İstanbul: Dergah Yayınları, 2018.
• Esendal, Memduh Şevket. Sahan Külbastısı, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2008.
• Genette, Gerard. Anlatının Söylemi Yöntem Hakkında Bir Deneme. Çev. Ferit Burak Aydar. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2011.
• Kaplan, Mehmet. Hikâye Tahlilleri.İstanbul: Dergah Yayınları,1986.
• Kıran, Zeynel-Kıran Ayşe. Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara:Seçkin Yayınevi, 2000.
• Nakıboğlu, Gülsün. Memduh Şevket Esendalın Gurbet Ellerde Adlı Öyküsünün İncelenmesi, 5.Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri Tam Metin Kitabı( www.anadolukongre.org), 2020, s.992-1006.