THE SPATİAL ANALYST OF SETTLEMENTS WHİCH ARE NAMED AS CADI IN TURKEY : THE AFFECTS OF CADI’S ESTABLISHMENT ON THE NAMES OF SETTLEMENTS’

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 5, 39 - 64, 01.06.2015

Bekir Gökmen

Öz

The names of settlements’ has been affected firstly by cadi’s name during the capture of Anatolia by Turks. After entering the Anatolia the Turks have quickly founded their state system with the accompany of the judgement system on the captured territories. The Muslim Turkish pioneers’ migration has started by the time of Seljuks’ and the Turkish settlements has gained the majority on the Anatolian settlements geography in a very short time. After Seljuks, cadis has done their duties during the Ottoman Empire clasiccal period . Cadis had stayed in big cities and ruled the specified geographical areas named as Kaza. However, this big and historical cities has never been affected by the names of cadi’s. But some settlements which has been placed on harsh topographical area like mountains and hills has been influenced clearly by the cadi’s name. Such rural areas and regions which has contained little settlemets like villages and hamlets has been affected by the cadi’s judgement functions extremely . This function was more important than the other functions of the settlement’s life. Thus the name of cadi has given to the small settlements as Cadikoys (Kadıköy). Eventually , the whole pattern of shows that, these little settlements which are named as cadi has mostly concentrated on the Western Black Sea Geographical Subregion of Turkey.

Anahtar Kelimeler

Toponymy, Turkey , Western Black Sea Subregion, Cadi, Kaza, Kadiköy

TÜRKİYE’DE KADI İSİMLİ YERLEŞMELERİN MEKANSAL ANALİZİ : KADILIK KURUMUNUN YERLEŞME İSİMLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Öz

Kadı kelimesinin Anadolu'daki yerleşme isimleri üzerindeki etkisinin Türklerle birlikte başladığını görmekteyiz. Türkler Anadolu'ya, devlet sistemleri ile tâbi oldukları şer'i yargı sistemini birlikte getirmişlerdir. Anadolu'nun Türkleşmesi Selçuklular’la başlamış ve zamanla Türkler Anadolu'nun yerleşme coğrafyasında hâkim unsur konumuna gelmişlerdir. Selçuklular’dan sonra Osmanlı Devletinin klasik zamanında çok etkili biçimde yargı görevini ifa eden kadılar, genelde merkezileşmiş şehirlerde oturmuşlar ve oradan kaza adı verilen belirli bir coğrafi alana hizmet vermişlerdir. Bu merkezi ve köklü şehirlerin kadı isminden etkilenmediği ortadayken, özellikle topografya açısından engebeli, dağlık sahalarda şehirleşmenin zayıf kaldığı coğrafyalarda kadılık fonksiyonu yerleşmenin diğer fonksiyonlarının önüne geçmiştir. Özellikle merkezi şehir ve kasabaların olmadığı aksine kırsal yerleşmelerin yoğun olarak bulunduğu coğrafyalarda kadının görev yaptığı yerleşmeler Kadıköyler olarak isimlendirilmiştir. Kadının bu gibi küçük yerleşmelerin isimlerini etkilemiş olduğu görülmektedir. Türkiye’de özellikle Batı Karadeniz Bölümü kırsal mahalle yerleşmelerinin fazlalığı dolayısıyla kadı isimli yerleşmelerin yoğunluk kazandığı bir coğrafya olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Toponimi , Türkiye, Batı Karadeniz Bölümü, Kadı, Kaza, Kadıköy.