A Turkish Cultural Centre In Eastern Anatolia: Ahlat

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 2, 15 - 27, 01.12.2013

Recep Yaşa

Öz

Established on plateaus prone to the Lake Van between Subhan and Nemrut mountains, Ahlat was an Oghuz Turkmen city that was the capital of Ahlatsahs principality in the Seljuk era and played an important role in the political and cultural fields. Located on the Turkish invasion routes, Ahlat was a city where the raids on Anatolia was planned and the troops were assembled in their return and it was at the same time a medieval Seljuk city where masses from the Oghuz tribes settled. Indeed among the masses belonging the Oghuz tribe, there was the Kayi Branch which the Ottomans belonged. Hence, Ahlat was an Ottoman town that had a considerable importance for the Ottomans

Anahtar Kelimeler

Mâhân, Ahlat, Ahlatsahs, Kayi Branch, Ottomans and Ottoman Historians.

Doğu Anadolu' da Bir Türk Kültür Merkezi: Ahlat

Öz

Ahlat, Sübhan ve Nemrut dağları arasında Van Gölü’ne nâzır eğilimli platolar üzerinde kurulmuş, Selçuklular çağında Ahlatşâhlar Beyliği’ne başkentlik yapmış, politik ve kültürel sahalarda önemli rol oynamış bir Oğuz/Türkmen şehridir. Türk istila yolları üzerinde yer alan bu şehir, Anadolu’ya yapılan akınların planlandığı ve dönüşlerinde de toplandıkları bir askerî hareket üssü ve aynı zamanda Oğuz boylarına mensup kitlelerin yerleştiği bir Orta Çağ Selçuklu şehridir. Nitekim bu Oğuz boylarına mensup kitleler arasında Osmanlıların mensup olduğu Kayı Boyu da vardır. Bundan ötürü Ahlat, Osmanlılar açısından da hatırı sayılır öneme sahip ata yadigarı bir Osmanlı şehridir.

Anahtar Kelimeler

Mâhân, Ahlat, Ahlatşâhlar, Kayı Boyu, Osmanlılar ve Osmanlı Tarihçileri.

Kaynakça

• Anili Kadı Burhaneddin, Enisu’l - Kulûb, (neşr. Fuad Köprülü), “Anadolu Selçuklu Tarihinin Yerli Kaynakları”, Belleten, VII/27, Ankara 1943.
• Anonim, Kitâb- ı Tevârih-i Âl-i Osmân, (Haz. Vehbi Günay), İzmir 2011.
• Anonim, Tevârîh- i Âl - i Osman -F. Giese neşri- (Haz. Nihat Azamat), İstanbul 1992.
• Aslanapa, Oktay, Türk Sanatı, Ankara 1990.
• Aşıkpaşaoğlu Tarihi, (Haz. A. Nihal Atsız), Ankara 1985.
• Bartold, V. V, Orta Asya Tarih ve Uygarlık, (Çev., Ahsen Batur),
• Süheyl Ünver, “Ahlat’tan Geçerken”, Hayat Tarih Mecmuası, 2/8, Eylül 1971, s. 6 – 9; M.
• Tayyib Gökbilgin, “Süleyman I.”, İA., C. XI, s. 118; Faruk Sümer, Selçuklu Devrinde Doğu
• Anadolu Türk Beylikleri, s. 62.
• Bilindiği üzere 21 Şubat 1495’te Napoli’de ölen Cem’in cesedi Sultan Beyazid’in talebi
• üzerine 1499 senesi başlarında Napoli kıralı Frederic tarafından Türkiye’ye gönderilmiş ve
• Bursa’da Şehzâde Mustafa’nın, yani büyük biraderinin yanına defnedilmiştir. Bundan dolayı
• türbe daha çok “Cem Sultan Türbesi” diye bilinir. Bkz. İ. H. Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi II,
• Ankara 1988, s. 174; Hakkı Önkal, Osmanlı Hanedan Türbeleri, Ankara 1992, s. 85.
• M. Asım Çalıkoğlu, Sümbül Efendi ve Merkez Efendi’nin Hayatı ve Hüviyetleri, İstanbul 1957, s. 17.
• Bayatlı Mahmud Oğlu Hasan, Câm-ı Cem - Âyîn, (Sad. Fahrettin Kırzıoğlu), Osmanlı Tarihleri I’de İstanbul 1949.
• Bayram, Mikail, Türkiye Selçukluları Üzerine Araştırmalar, Konya 2005.
• Beygu, Abdurrahim Şerif, Ahlat Kitabeleri, İstanbul 1932.
• Chan, Claude, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, (Çev.: Yıldız Moran), İstanbul 1984.
• Cüveynî, Alaaddin Ata Melik, Tarih- i Cihan Güşa II, (Çev. Mürsel Öztürk), Ankara 1988.
• Çalıkoğlu, M. Asım, Sümbül Efendi ve Merkez Efendi’nin Hayatı ve Hüviyetleri, İstanbul 1957.
• Çetinkaya, Nihat, Iğdır Tarihi, İstanbul 1996.
• Ebu’l – Fida, el – Muhtasar fi Ahbar el – Beşer, II, İstanbul 1286.
• Ebü’l- Hayr-ı Rumi, Saltuk - Name, II, (Haz. Şükrü Haluk Akalın), İstanbul 1988.
• Emecen, Feridun M, İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, İstanbul 2003.
• Et – Tikritî, El – Eyyubiyan Fi Şimali’ş Şam ve’l Cazire, Beyrut 1981.
• Evliya Çelebi, Seyahatnâme, (Haz. Yücel Dağlı – Seyit Ali Kahraman), 4 - Kitap, İstanbul 2001.
• Gibbons, Herbert Adams, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, (Haz. Mustafa Everdi), Ankara 1989.
• Gökbilgin, M. Tayyib, “ Süleyman I.”, İA., C. XI.
• Grousset, Rene, Stepler İmparatorluğu, Attila, Cengiz Han, Timur, (Trc. Halil İnalcık), Ankara 2011.
• Hadîdî, Tevârih- i Âl - i Osman (1299- 1523), (Haz. Necdet Öztürk),
• Hoca Sadettin Efendi, Tacü’t- Tevarih I, (Haz. İsmet Parmaksızoğlu), Ankara 1992.
• Hudu al - Âlam. (The Regions of The World), (Translated and Explained by V. Minorsky), London 1937.
• İbn Bibi, El Evamirü’l – Ala’iye Fi’l – Umuri’l – Ala’iye (Selçuk Name), I, (Çev., Mürsel Öztürk), Ankara 1996.
• İbn Bibi, Selçuknâme, (Çev. Mükrimin Halil Yinanç, (Haz. Refet Yınanç, Ömer Özkan), Ankara 2007.
• İbnü’l - Esir, İslam Tarihi (El- Kamil Fi’t – Tarih Tercümesi), Çev. Abdulkerim Özaydın, C. IX- XII, İstanbul 1987.
• İbnü’l – Ezrak, Meyyafarikin ve Amid Tarihi (Artuklular Kısmı), (Türkçe çev, Ahmet Savran), Erzurum 1992.
• İdris – i Bitlisî, Heşt Bihişt, (Çev. Mehmet Karataş – Selim Kaya – Yaşar Baş), C. I, Ankara 2008.
• Karamağaralı, Beyhan, “Ahlat Seramik Ekolü”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslami İlimler Dergisi, V, Ankara 1982.
• Karamağaralı, Beyhan, Ahlat Mezar Taşları, Ankara 1992.
• Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Kars Tarihi, C. I, İstanbul 1953.
• Köprülü, M. Fuad, “Ortazaman Türk – İslam Feodalizmi”, Belleten, V/19, Ankara 1941.
• Köprülü, M. Fuad, Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, İstanbul 1986.
• Köymen, Mehmet Altay, Selçuklular Devri Türk Tarihi, Ankara 1989.
• Mehmed Neşrî, Kitab - ı Cihan – Nüma, Neşrî Tarihi, (Yay. Faik Reşit Unat – Mehmed A. Köymen), C. I, Ankara 1987.
• Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah, Camiü’d- Düvel Osmanlı Tarihi (1299- 1481), (Haz. Ahmet Ağırakça), İstanbul 1995.
• Nasihu’s- Silahî (Matrakçı), Beyan-ı Menzil-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han, (Haz. Hüseyin G. Yurdaydın), Ankara 1976.
• Nesevi, Celaleddin Harezmşah, (Terc. Necip Asım) İstanbul 1934.
• Oruç Beğ Tarihi, (Haz. Atsız), İstanbul 1972.
• Önkal, Hakkı, Osmanlı Hanedan Türbeleri, Ankara 1992.
• Roux, Jean Poul Roux, Orta Asya Tarih ve Uygarlık, (Çev. Lale Arslan), İstanbul 2001.
• Solak - Zâde Mehmed Hemdemî Çelebî, Solak - Zâde Tarihi, C.I, Haz. Vahid Çabuk, Ankara 1989.
• Strange, G. Le, The Lands of The Eastern Caliphate, Cambridge 1905.
• Sümer, Faruk, “Ahlat Şehri ve Ahlatşahlar”, Belleten, L/197, Ağustos 1986.
• Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri – Boy Teşkilatı – Destanları, Ankara 1967.
• Sümer, Faruk, Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu Türk Beylikleri, Ankara 1990.
• Sümer, Faruk, Yabanlu Pazarı Selçuklular Devrinde Büyük Fuar, İstanbul 1985.
• Tan, Orhan, Merv, Ankara 2000.
• Taneri, Aydın, Celâlü’d-din Hârizmşâh ve Zamanı, Ankara 1977.
• Togan, Zeki Velidi, Bugünkü Türk İli Türkistan ve Yakın Tarihi, İstanbul 1981.
• Togan, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1981.
• Turan, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul 1980.
• Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk – İslam Medeniyeti, İstanbul 1969.
• Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1971.
• Turan, Osman, Türkler Anadolu’da, İstanbul 1973.
• Urfalı Mateos, Vakayiname (952 – 1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1131 – 1162), Türkçeye Çev. Hrant D. Andreasyan, Ankara 1987.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. I - II, Ankara 1988.
• Ünver, Süheyl, “Ahlat’tan Geçerken”, Hayat Tarih Mecmuası, 2/8, Eylül 1971.
• Yetkin, Suut Kemal, Türk Mimarisi, Ankara 1970.
• Yinanç, Mükrimin Halil, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri I Anadolu’nun Fethi, İstanbul 1944.