The Literature Framework of Yaran Chat in Çankırı or Yaran Literature

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 1, 151 - 20, 01.06.2018

Ömer Çakır

Öz

There are various chats in Turkish culture which take place especially in winter.These chats are called with various names in different parts of Anatolia. One of these chats special to Cankiri is called as “chat bender” or with its current common name Yaran chat (Yaran: friend, close friend). In Yaran chats, young and old males from various professions come together and enjoy themselves. However we need to indicate that the males who take part in these chats both enjoy and train each other. Because the Cankiri Yaran chats have a training function for the young males like a school. For that reason, the following saying had become a benchmark for these assemblies: The girl learns how to prepare the meal table from her mother; the boy learns how to talk in public from his father. Moreover, music and literature are indispensable components of these chats. The songs, poems, riddles and tongue twisters and drama shows indicate that there is a literary dimension in Yaran chats. In this article it is offered that the literary works special to subject matter chats can be defined as “yaran literature” and the works are examined within this framework.

Anahtar Kelimeler

Turkish culture, chat, Yaran chat, Yaran literature, Turkish literature, Cankiri

Çankırı’da Yârân Sohbetlerinin Edebî Cephesi yahut Yârân Edebiyatı

Öz

Türk kültüründe özellikle kış aylarına mahsus olmak üzere yapılan çeşitli sohbet toplantıları bulunmaktadır. Anadolu’nun değişik yörelerinde bunlara çeşitli adlar verilmektedir. Bu sohbetlerden Çankırı’ya mahsus olanına “sohbet âlemi” veya günümüzdeki yaygın adıyla “yârân sohbeti” denilmektedir. Yârân sohbetlerinde çeşitli meslek gruplarından genç-yaşlı bir kısım erkekler kendi aralarında eğlenmekte ve hoşça vakit geçirmektedir. Ancak hemen belirtmek gerekir ki bu sohbetlere katılanlar hem eğlenmekte hem de birbirlerini eğitmektedir. Çünkü Çankırı yârân sohbetleri özellikle gençler için bir eğitim işlevi görür ve adeta bir bakıma okul olur. O sebepledir ki şu söz bu meclisler için adeta bir vecize haline gelmiştir: Kız anadan öğrenir sofra düzmeyi/ Oğlan babadan öğrenir sohbet gezmeyi. Ayrıca, müzik ve edebiyat bu sohbetlerin vazgeçilmez unsurları arasında yer almaktadır. Söylenen türküler, maniler, bilmeceler ve tekerlemeler ile oynanan orta oyunları yârân sohbetlerinde edebî bir cephenin de olduğunu göstermektedir. Bu yazıda söz konusu sohbetlere mahsus edebî ürünlerin “yârân edebiyatı” olarak nitelendirilebileceği teklif edilmiş ve eserler bu bağlamda ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk kültürü, Sohbet, Yârân sohbeti, Yârân edebiyatı, Türk edebiyatı, Çankırı

Kaynakça

• Absarılıoğlu, Ahmet (2009), Dünya Kültür Mirasımız Yâran, Ahi yârân Meclisi Gençlik Eğitim Kültür ve Dayanışma Derneği Kültür Yay., Kayıkçı Ofset, Çankırı.
• Kıymaz, Ahmet (1996), Çankırı Yöresi Yaren Kültürü, Ankara.
• Ak, Coşkun (2001), Şair Padişahlar, KTB Yay., Ankara.
• Akman, Eyüp (2004), “Kemal Tahir‟in Romanlarında Yâran Kültürü Ve Âhilik‟‟, Yâran Kültürü Ve Çankırı, T.C. Çankırı Valiliği İkinci Çankırı Kültürü Bilgi Şöleni Bildirileri, ÇANKIRI, 17-18 Eylül.
• Artun, Erman (2012), “Türk Halk Kültüründe Mani Söyleme Geleneği İşlevselliği”,http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/artun_mani.pdf, 22.11.2012., s.1. Manilerin