Kırgız Şecereleri Üzerine Bir Değerlendirme / An Assesment On Kyrgyz Genealogy

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 2, 103 - 115, 28.10.2016

Abdulselam Arvas

Öz

ÖZ

Şecereler bir boyun, soyun ve milletin tarihini oluşturan sözlü gelenek ürünleri arasında yer alır. Sözlü gelenek ürünü olan bu tür aynı zamanda tarihe ışık tutmaktadır. Nitekim tarihçiler bu ürünlerden uzun bir süredir faydalanmaktadır. Kırgızlar, Türklerin en kadim boylarından biri olarak sürekli dikkat çekmiştir. Dolayısıyla onlarla ilgili çok fazla bilimsel çalışmalar ortaya konmuştur. Bu araştırmada Kırgız şecereleri ve bu şecereleri anlatan bazı şahıslar ele alınmıştır. Kırgız şecereleri hakkında farklı çalışmalar mevcuttur. Bu yüzden makalede önce Kırgız şecereleri üzerine yapılan bilimsel çalışmalara değinilmiştir. Daha sonra gerek sözlü gerekse yazılı kaynaklar vasıtasıyla meraklı veya profesyonel kişiler tarafından oluşturulan şecere kitaplarından bahsedilmiştir. Bu şecerelerden bazıları manzum iken bazıları ise mensurdur. Bu anlamda, manzum şecereler destancılık geleneğiyle de benzerlikler arz etmektedir. Şecere anlatıcıları arasında manasçıların da bulunması bu iki türün bağlantısını desteklemektedir. Şecere anlatıcıları ve derleyicileri önemli şahıslardır. Onun için makalede Balıkooz, Talıp Moldo, Bala Ayılçı, Togolok Moldo, Alımbek Akılbekov vb. gibi anlatıcılarla ilgili de bilgi verilmiştir.

ABSTRACT

Genealogy are among the products of oral tradition that make up the history of a nation. This type of oral traditions also shed light on history. Indeed, historians are benefiting from these products for a long time. Kyrgyz, as one of the most ancient Turkic tribes has attracted sustained attention. Therefore, scientific studies have revealed too much about them. In this research, Kyrgyz genealogies and some persons telling this genealogy are discussed. There are different studies on the Kyrgyz genealogy. Therefore, before the article it was touched to the scientific studies about the genealogy of the Kyrgyz. Later, it was mentioned from the genealogy book created by curious people or professional people. While some of this genealogy are poetic, some are prose. In this sense, poetic genealogy are similar with epic tradition. The presence of the manasçı between genealogy narrators supports the connection of the two species. Genealogy narrators and compilers are important persons. For him, in this paper is given information about the narrators as Balıkooz, Talıp Moldo, Bala Ayılçı, Togolok Moldo, Alımbek Akılbekov etc.

 

Kaynakça

• Akmat Uulu, K. (1993). Talıp Moldo’nun ömür bayanı. Kırgızdar (II. Cilt). Haz. Keneş Cusupov. Kırgızstan Basması, Bişkek.
• Arvas, A. (2011). “Akınlık” ve “âşıklık” geleneği arasındaki bazı ortaklıklar (Togolok Moldo örneği). Turkies Studies, Volume 6/3 Summer, s. 513-522.
• Asanbayeva, C. (2005). Kırgızistan’da şecere ve Kırgız tarihini yazan ilk yazarlar ve onların eserleri (1849-1949). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, SBE, Bişkek.
• Attokurov, S. (1995). Kırgız sancırası. Kırgız Uluttuk İlimder Akademiyası Tarıh İnstitutu, Bişkek.
• Borbugulov, K. (1995). Altın beşik. Calal-abad Tipografiya, Calal-abad.
• Cetmişbayev, K.-Masırakunov, R. (1994). Sancıra sanatı, “Kırgızstan-Merim-1” KKİ, Bişkek.
• İmanaliyev, M. (1995). Kırgız sancırası. Şam Basması, Bişkek.
• Kençiyev, C. (2002). Babalar bayanı. Biyiktik, Bişkek.
• Kırgızdar I-II. (1993). Haz. Keneş Cusupov. Kırgızstan Basması, Bişkek.
• Kırgız sancırası. (1994). Haz. K. Kuşubekov-M. Apışev. “Ala-Too” Jurnalının Redaktsiyası, Bişkek.
• Kocobekov, M. (1993). Osmonaalı Sıdık Uulu cönündö malımat. Kırgızdar (I. C). Haz. Keneş Cusupov. Kırgızstan Basması, Bişkek.
• Kulmatov N. (1999). Uruuçuluk. Yayınevi yok, Bişkek.
• Omorov, T. (2008). Kırgız şecerelerine göre Türk boyları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, SBE, Ankara.
• Sultanov, T. (2010). Kırgızdardın özöktüü sancırası. Biyiktik, Bişkek.
• Törökan Uulu, E. (1995). Kırgızdın kıskaça sancırası (I. C). Mamlekettik “Uçkun” Kontserni, Bişkek.
• Törökan Uulu, E. (1995). Kırgızdın kıskaça sancırası (II. Kitep). Mamlekettik “Uçkun” Kontserni, Bişkek.
• Törökan Uulu, E. (1995). Sol kanat Kırgız (III. Kitep). “Kökö-Tenir” Çakan İşkanası, Bişkek.
• Turganbayev, E. (2007). Alımbektin sancırası. CÇK “Gülçınar” Tipografiyası, Bişkek.
• Turganbayev, E. (2009). Balıkoozdun sancırası. CÇK “Gülçınar” Tipografiyası, Bişkek.
• Umar Uulu, T. (1991). Kırgız sancırası. “Arım” Kiçi İşkanası, Bişkek.