Kütüphaneler ve Sürdürülebilirlik İlişkisi: Genel Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 18 - 46, 30.04.2020

Mehmet Ali Akkaya Zarife Yıldırım

Öz

“Sürdürülebilir” sözcüğü, günümüzün en çok tekrarlanan ve önem atfedilen kavramlarından biridir. Genellikle “sürdürülebilirlik” biçimi ile kullanılan sözcüğün sahip olduğu bu ilişkisel anlam derinliğinin asıl nedeni, insanoğlunun sınır kabul etmeyen tüketim alışkanlığının evrensel bir kültüre dönüşmesi, aşırı tüketimin ise yaşamsal öneme sahip her türden kaynağın yok olması noktasında geleceğimizi tehdit edecek ölçüde risk oluşturduğunun farkına varılmaya başlanmasıdır. Yalnız bugünü değil, insanlığın geleceğini de tehdit eden bu riskin ulaşabileceği boyutlar konusunda bazıları bilimsel verilerle ortaya konan senaryolar ülkeleri, kurumları, sivil toplum örgütlerini, bireyleri sürdürülebilirlik ve ifade ettikleri konusunda daha duyarlı hale getirmiştir. Buna bağlı olarak kendini insanlığın geleceği konusunda sorumlu gören ülke, kişi ve kurumlar sürdürülebilirliği tüm yönleri ile tartışmaya ve sürdürülebilirlik adına ilkeler ve ölçütler geliştirme çabasına girişmişlerdir. Yeni bin yıl ile birlikte söz konusu çabalar ve başarısı toplumsal duyarlılık göstergesi olarak görülmeye başlanmış, hatta toplumsal saygınlık aracına dönüşmüştür. Bu bağlamda üstlendikleri misyonla ve gelecek kuşaklara yönelik bilgi odaklı kültürel sorumlulukları ile bir toplumun sahip olduğu en önemli kurumlardan biri olarak kütüphanelerin de sürdürülebilirlik kavramının dışında kalması beklenemez. Kütüphaneler de sahip oldukları unsurlar, sundukları hizmetler ve üstlendikleri kültürel sorumluluklar bağlamında kurumsal sürdürülebilirliği dikkate almalı ve çalışmalarını bu doğrultuda yürütmeye özen göstermelidir. Zira bu gereklilik hem kurumsal varlığın devamlılığı ve toplumsal kabulü, hem de sunulan hizmetlerin önemi ve yaşama katacaklarının değeri açısından son derece önemlidir. Bu çalışmada, literatüre bağlı olarak sürdürülebilirlik kavramının temel ilkeleri tespit edilerek bunların kütüphane dünyasıyla ilişkilendirmesinin yapılması ve sürdürülebilirlik-kütüphane ilişkisine genel bir bakış açısı kazandırılması amaçlanmıştır. Çalışmada literatür analizi yapılarak ve betimleme yönteminden yararlanılarak önce kuramsal bir çerçeve ortaya konmuş, ardından sürdürülebilirlik kavramı kütüphane ve hizmetleri alanı ile ilişkilendirme yapılarak söz konusu ilişki bağlamında birtakım saptamalarda bulunulmuştur. Sağlayacağı farkındalıkla, toplumsal bir kurum olan kütüphaneler açısından sürdürülebilirliğin ifade ettiği anlam ve önem ile kütüphanelerin temel unsurları ve yürüttükleri hizmetler çerçevesinde sürdürülebilirlik ölçütlerini nasıl sağlayabileceklerini oraya koyma noktasında üstleneceği rehberlik ve uyandıracağı dikkat, çalışmanın nihai çıktısı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, Kurumsal sürdürülebilirlik

Kaynakça

• Akkaya, M. A. ve Odabaş, H. (2019). Önsöz. Bilgi merkezleri: Kütüphaneler, arşivler, müzeler içinde (ss. 7-10). M. A. Akkaya ve H. Odabaş (Yay. Haz.). İstanbul: hiperyayın.
• Aksu, C. (2011). Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre. Güney Ege Kalkınma Ajansı. Erişim adresi: http://cevre.mf.duzce.edu.tr/Dokumanlar/cevre_mf/Dosyalar/S%C3%9CRD%C3%9CR%C3%9CLEB%C4%B0L%C4%B0R%20Kalk%C4%B1nma%20ve%20%C3%87evre.pdf
• American Library Association. (2000). Deciding tomorow today: The libraries build sustainable communities. Erişim adresi: http://www.ala.org/rt/sites/ala.org.rt/files/content/tfoe/lbsc/LBSCworkbook.pdf
• Çakın, İ. (1991).Araştırma faaliyetleri ve kütüphaneler. Türk Kütüphaneciliği, 5(4), 153-160.
• Dewe, M. (2006). Planning public library buildings: Concepts and issues for the librarian. Burlington: Ashgate.
• Engin, E. ve Akgöz, B. E. (2013). Sürdürülebilir kalkınma ve kurumsal sürdürülebilirlik çerçevesinde kurumsal sosyal sorumluluk kavramının değerlendirilmesi. Selçuk İletişim, 8(1), 85-94.
• Gazibey, Y., Keser, A. ve Gökmen, Y. (2014). Türkiye’de illerin sürdürülebilirlik boyutları açısından değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 69(3), 511-541.
• Güneş, M. ve Beyazıt, E. (2004), Yerel gündem 21’den kent konseylerine: (“ulusal” kentlerden “küresel” köylere). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Hamilton, V. (2004). Sustainability for digital libraries. Library Review, 53(8), 392-395.
• IFLA. (2019a). Libraries and the sustainable development goals: A storytelling manual. The International Federation of Library Associations and Institutions. Erişim adresi: https://www.ifla.org/files/assets/hq/topics/libraries-development/documents/sdg-storytelling-manual.pdf
• IFLA. (2019b, 24 Ekim). About the environment, sustainability and libraries special interest group. Erişim adresi: https://www.ifla.org/about-environmental-sustainability-and-libraries
• Jankowska, M. A., ve Marcum, J. W. (2010). Sustainability challenge for academic libraries: Planning for the future. College & Research Libraries, 71(2), 160-170.
• Karioja, E. (2013). How to evaluate libraries’ sustainability? An approach to an evaluation model and indicators. IFLA WLIC, 2013. Erişim adresi: http://library.ifla.org/114/1/115b-karioja-en.pdf
• Keseroğlu, H. S. (2019). Kütüphane üstüne bir deneme. Bilgi merkezleri: Kütüphaneler, arşivler, müzeler içinde (ss. 11-19). M. A. Akkaya ve H. Odabaş (Yay. Haz.). İstanbul: hiperyayın.
• McArthur, D. J., Giersch, S. ve Burrows, H. (2003). Sustainability issues for the NSDL”, 2003 Joint Conference on Digital Libraries, 2003. Proceedings., Houston, TX, USA, pp. 395-395. Erişim adresi: http://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?tp=&arnumber=1204914&isnumber=27127
• Ratiu, D. E. (2013). Creative cities and/or sustainable cities: Discoursesand practices. City, Culture and Society, 4, 125-135.
• Saraç, B. ve Alptekin, N. (2017). Türkiye’de illerin sürdürülebilir kalkınma göstergelerine göre değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(1), 1-28.
• Signitzer B ve Prexl A (2008) Corporate sustainability communications: Aspects of theory and professionalization. Journal of Public Relations Research, 20(1), 1-19.
• Teksöz, G. (2014). Geçmişten ders almak: Sürdürülebilir kalkınma için eğitim. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 31(2), 73-97.
• Tıraş, H. H. (2012). Sürdürülebilir kalkınma ve çevre: Teorik bir inceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Dergisi, 2, 57-73.
• UNWCED. (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our common future. United Nations. Erişim adresi: https://www.are.admin.ch/are/en/home/sustainable-development/international-cooperation/2030agenda/un-_-milestones-in-sustainable-development/1987--brundtland-report.html
• Urban Library Council. (2011, 1 Ocak). Partners for the future: Public libraries and local governments creating sustainable communities. Erişim adresi: https://icma.org/sites/default/files/303033_Sustainability_FullReport_CopyRight_2010%20%282%29.pdf
• Vale, B. and Vale, R. (1996), Green architecture. London: Thames & Hudson,
• What is sustainable development. (t.y.). Erişim adresi: http://www.sd-commission.org.uk/pages/what-is-sustainable-development.html
• What is sustainability?. (2016, 18 Ekim). Erişim adresi: https://www.epa.gov/sustainability/learn-about-sustainability#what
• What is sustainability and why is it important?. (2019). Erişim adresi: https://www.environmentalscience.org/sustainability
• Welford, R., Young, W., ve Ytterhus, B. (1998). Towards sustainable production and consumption: a literature review and conceptual framework for the service sector. Eco‐Management and Auditing, 5(1), 38-56.
• Wilson, M. (2003). Corporate sustainability: What is it and where does it come from?. Ivey Business Journal. Erişim adresi: https://iveybusinessjournal.com/publication/corporate-sustainability-what-is-it-and-where-does-it-come-from/
• World urbanization prospects (2014). The 2014 revision. New York: U.N. Department of Economic and Social Affairs.
• Yıkmaz, R. F. (2011). Sürdürülebilir kalkınmanın ölçülmesi ve Türkiye için yöntem geliştirilmesi (Uzmanlık Tezi). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı.
• Yılmaz, B. (2011). Ankara'daki halk kütüphanesi sistemi: Niceliksel bir analiz. Türk Kütüphaneciliği, 25(1), 35-54.