Modernleşme Dönemi Osmânlısında Yaşanan Bayındırlık Faaliyetleri: Çankırı Hapishânesi Örneği

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 328 - 351, 01.10.2020

Sıraç Aktürk

Öz

Bu çalışmada, 19. yüzyılın ikinci yarısında modernleşmenin bir gereği olarak bayındırlık alanında yapılan hizmetlerden birisi olan Çankırı Hapishânesinin inşâ ve tamirat süreci, yoklama cetvelleri esas alnmak suretiyle 18 yaşından küçük mahkûm sayısı ile mahkûm ve tutukluların suç türleri ve cinsiyet oranlarına göre dağılımı ele alınıp değerlendirilmiştir. Yine Çankırı Hapishânesinde yaşanan firar olaylarının nedenleri ile bu olayların önlenmesi amacıyla alınan tedbirlerin neler olduğuna değinilmiştir. Son olarak, Çankırı’da 1915 yılında açılan kadın hapishânesine dair malumat verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çankırı, Hapishâne, Mahkûm İstatistikleri, Firar Olayları, Kadın Hapishânesi

Kaynakça

• Bâb-ı Âli Evrâk Odası (BEO): 879-65855. Dâhiliye Mebâni-i Emîriyye ve Hapishâneler Müdüriyeti (DH. MB. HPS): 45-24; 37-19; 58-42; 114-2; 58-53; 45-24; 113-38; 11-36; 16-28; 101-8; 8-71; 148-78; 148-85; 106-16; 104-32; 155-14; 156-33; 158-57; 161-38; 162-54; 44-45; 45-36; 92-10.
• Dâhiliye Mebâni-i Emîriyye ve Hapishâneler Müdüriyet Müteferrik Evrâk (DH. MB. HPS. M..): 10-25; 20-68; 29-7; 32-51; 28-11; 33-115. Dâhiliye Nezâreti Tesri-i Muamelat Komisyonu Islahat (DH. TMIK. S..): 17-47; 25-23; 27-20; 31-1; 37-37; 39-3; 71-32; 39-57; 72-6; 71-15; 38-65.
• Dâhiliye Nezâreti Mektubi Kalemi (DH. MKT): 1215-77; 2614-81; 2801-10. Dâhiliye Nezâreti Mektubi Kalemi (DH. MKT): . 1967-70; 1969-105; 2009-82; 2051-97. Dâhiliye Nezâreti Mütenevvia Kısmı (DH. MTV): 18-85. Dâhiliye Nezâreti Şifre Kalemi (DH. ŞFR): 44-106; 44-134.
• İrâde Meclis-i Vâlâ (İ. MVL): 534-23969. İrâde-i Dâhiliye (İ. DH): 826-66585; 1417-13. Meclis-i Vâlâ (MVL): 706-54. Sadâret Mektubi Kalemi Meclis-i Vâlâ (A.) MKT. MVL): 41-11. Sadâret Mektubi Kalemi Umûm Vilâyet Yazışmaları (A.) MKT. UM): 72-99. Düstûr, 1. Tertip, c. 4.
• Aydın, M. A. (1993). “Ceza (Osmanlı Ceza Hukuku)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. c: 7, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 478-482. Adak, U. (2006). XIX. Yüzyılın Sonları XX. Yüzyılın Başlarında Aydın Vilâyeti’ndeki Hapishâneler. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisâns Tezi, İzmir.
• Bozkurt, G. (1996). Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Bardakoğlu, A. (1997). “Hapis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. c: 16, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 54-64. Çiçen, A. (2010). II. Meşrutiyet Dönemi Cezaevi Islahatı. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisâns Tezi, Afyonkarahisar.
• Devellioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Akaydın Kitabevi. Gönüllü, A. R. (2011). “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Isparta Hapishânesi (1867-1920)”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 29, 349-392. Mumcu, A. ve Üçok C. (1987). Türk Hukuk Tarihi. Ankara: Savaş Yayınları.
• Sofuoğlu, E. (2005). “Osmanlı Hapishânesinde Islah ve Firar Teşebbüsleri”. Hapishâne Kitabı, İstanbul: Kitabevi Yayınları. Şen, Ö. (2007). Osmanlı’da Mahkûm Olmak Avrupalılaşma Sürecinde Hapishâneler. İstanbul: Kapı Yayınları. Tekin, S. (2010). “Osmanlı’da Kadın ve Kadın Hapishâneleri”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 29(47), 83-102. Yıldız, G. (2012). Mapusâne Osmanlı Hapishânelerinin Kuruluş Serüveni (1839-1908). İstanbul: Kitabevi Yayınları.