İkinci Dünya Savaşı Sonrası Dönemde Türkiye’de Tarıma Amerikan Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 65 - 89, 13.04.2021

Ömer Ağır

Öz

Osmanlı Devleti döneminde ticaret ve Amerikan misyoner kuruluşları üzerinden başlayan Türk –ABD ilişkileri İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde oluşan yeni dünya düzeninin ve Sovyetler Birliğinin Türkiye'ye karşı tehditkâr politikalarının etkisiyle yeni bir döneme girmiştir. Bu dönemde Türkiye ile ABD arasında gelişen askeri, siyasi ve ekonomik ilişkilerin sonucunda Türkiye'de birçok alanda Amerikan tesiri meydana gelmiştir. Bu etki alanlarının en önemlilerinden biride tarım alanıdır. İkinci Dünya Savaşı sonrası ABD Batı blokunu güçlendirmek, Rus yayılmasını engellemek ve savaştan ekonomik ve sosyal yönden yıkılmış olarak çıkan Avrupa'yı ayağa kaldırmak amacıyla ortaya koymuş olduğu Marshall Planında Türkiye’yi Avrupa'ya ham madde ve tarım ürünleri üretip ihraç edecek bir ülke olarak konumlandırmıştır. Türkiye ile ABD arasında yapılan ikili anlaşmalar neticesinde bu durum Türkiye tarafından da kabul edilmiştir. Bunun sonucu olarak birçok alanda olduğu gibi Türkiye tarım alanında makinalaşma, ziraat eğitimi, tarım alanlarının genişlemesi, tarımın modern usuller ile yapılması ve tarım ürünlerinin pazarlanması gibi konularda ABD ile işbirliği yapmıştır. Bu araştırmada 1945- ile 1970 yılları arasındaki yirmi yıllık dönemde iki ülke arasındaki ekonomik ve siyasal ilişkilere koşut olarak gelişen tarım alanındaki işbirliğinin Türkiye’ye olan yansıması değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ABD, Tarım, Eğitim, Makinalaşma, Üretim

Kaynakça

• https://sozluk.gov.tr/ , Erişim Tarihi:01/01/2021 ....................................................
• Akşam .13 07 1948: s. 3.................................................
• ARMAOĞLU, F., 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. İstanbul: Alkım Yayınevi, 2005.
• SAYGIN, A.- AYGIN, M., "Türkiye'de Tarım Politikaları ve Ülke Ekonomisine Katkıları." Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2019. 92.
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı. https://atam.gov.tr/wp-content/uploads/S%C3%96YLEV-ORJ%C4%B0NAL.pdf, Erişim Tarihi:01/01/2021
• Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri. İstanbul: Divan Yayıncılık, 2006.
• AVCIOĞLU, D. Türkiyenin Düzeni, Bilgi yayınları, Ankara 1971.
• AYDIN, A. K. Amerika Birleşik Devletleri’nin Dış Ticaret Politikasında Serbest Ticaret Anlaşmalarının Yeri. 05 02 2021. http://www.mfa.gov.tr/ amerika-birlesik-devletleri_nin-dis-ticaret-politikasinda-serbest-ticaret-anlasmalarinin-yeri, Erişim Tarihi:01/01/2021. Ayın Tarihi.Aralık 1951.
• Ayın Tarihi. Şubat 1948. .........................................................
• BCA, 30-18-1-2 / 153 - 56 - 17. .....................................................
• BCA, 30-18-1-2-153-54-2. ................................................................
• BCA, Yer: 171-187-15 Ek:184..................................................................
• BCA, Yer: 30-1-0-0/81-512 ..................................................................
• BCA, Yer: 30-10-1-2/136-54....................................................................
• BİRİNCİ, B. "The Marshall Plan In Turkey, A Critical Evulotion Of United StatesInterests In The Plan And Its Effects On The Republic." İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi 2007.
• BÜLBÜL, İ. "İkinci Dünya Savaşı’nın Türkiye’de Sosyal Hayata Olumsuz Yansımaları”, İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı 9, 2006, ss. 1-51.
• CANKAYA, M. "Cumhuriyet Döneminde Tarım Alet ve Teknolojileri, Demir Çelik ve Üretim Teknolojileri ve Demiryolu Teknolojilerine Kısa Bir Bakış." Dörtöğe Felsefe ve Bilim Tarihi Yazıları Dergisi (Nobel Akademik Yayıncılık), Sayı 3, 2013 ss. 139-164.
• ÇINAR, Y. "Modernleşme veBağımlılık Teorisi Ekseninde Marshall Yardımı Ve Türkiye." MCBU Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt 16, Sayı 2, 2018, ss. 325-350.
• DOĞAN, Mesut. "Türkiye Ziraatinde Makineleşme: Traktör ve Biçerdöverlerin Kullanımı." İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, Sayı 14, 2005, ss. 66-75.
• ERDOĞAN, M.R. "Türkiye'de Tarımın Vergilendirmesi ve Kakınma.» İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası" Sayı 30, 1971 s. 238.
• ERHAN, Çağrı. "Ortaya Çıkışı ve Uygulanışı İle Marshall Planı." Ankara Üniversitesi SBF Dergisi . Cilt 51, Sayı 1, 1996, ss. 265-279.
• ERTEM, Barış. «Türkiye-ABD İlişkilerinde Truman Doktrini ve Marshall Planı.» Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 12, Sayı 21, 2009 ss.377-397.
• GÖZCÜ, A. Atatürk Döneminde Türkiye’de Tarımın Gelişiminde Alman Etkisi" Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2018: 107-137.
• GÜVEN, S. 1950'li Yıllarda Türkiye Ekonomisi üzerine Amerikan Kalkınma Reçeteleri , Ezgi Kitapevi, Bursa 1998.
• https://atauni.edu.tr/ziraat-fakultesi/tarihce. 20 Aralık 2020. https://atauni.edu.tr/ziraat-fakultesi/tarihce , Erişim Tarihi:20/12/2020
• https://www.moment-expo.com/tr/dergilerhttps://www.moment-expo.com/tr/dergiler, Erişim Tarihi: 01/ 09/ 2021 .
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmnuntbmmc03806789.pdf Erişim Tarihi: 01 09, 2021 .
• https://www.turktraktor.com.tr/kurumsal/tarihce. Erişim Tarihi:20/12/2020....................................................................
• İNCİ, İ., "İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye'de Tek Parti Hükümetlerinin İaşe Politikaları" A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2003, ss. 269-288.
• İstatistik Göstergeler: 1923-1995. T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara, 1996.
• KARABAĞ, H. “Osmanlı’nın Tarımsal Mirası ve Erken CumhuriyetDöneminde Kırsal Kesimin Kalkınmasına Yönelik Çalışmalar (Bursa Örneğinde), Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi , Cilt 18, Sayı 32, 2017, ss. 225-257.
• KAŞTAN, Y., Atatürk Döneminde Tarım Alanında Yapılan Yenileşme Hareketleri. 8 11 2020. https://www.ayk.gov.tr. Erişim Tarihi: 20/11/2020.
• Kavanin Mecmuası, Cilt 38. Ankara, 1956. ss. 1131-1135..........................................
• Kavanin Mecmuası, Cilt 41, TBMM Basımevi, Ankara 1959, ss. 833-850..........................................
• KOÇAK, C. Türk-Alman İlişkileri (1923-1939) ,Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.............................................................
• MALKOÇ, S., 50 Yılda Türk Sanayii, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ankara 1973.
• METİNTAŞ, M.Y. , KAYIRAN, M. «1929 Dünya Ekonomik Krizinin Türk Tarımına Etkileri ve 1931 Dünya Ziraat Kongresi.» Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 36,2016, ss.
• Multifarm Use of Agricultural Machinery. Roma: Food & Agriculture Organization of the United Nations (FAO), 1986.
• ODMAN, A. "Serbest Mıntıka’dan Amerikan Pazarı‘naTophane Rıhtımı:Ford Motor Company Exports Inc.,İstanbul Otomotiv Montaj Fabrikası1925-1944." Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, Sayı: 12, 2011, ss.71-93.
• PELİN, İ. F., Finans İlmi ve Finansal Kurumlar. Cilt 1. İstanbul Üniversite Yayını, İstanbul 1945.
• Resmi Gazete. No. 9360. 17/ 07 /1956...............................................................
• Resmi Gazete. No. 6956. 13/ 7 /1948.......................................................................
• SANDER, O. Türk Amerikan İlişkileri 1947-1964. İmge Kitapevi, Ankara 2016.
• SARIKAYA, M., Ziraat Mektepleri, Kafdağı Dergisi, 2016, ss. 24-37..............................................
• ŞENER, S. "İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Tarım Politikası Arayışları." Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 1, Sayı: 7 2004, ss. 73-92.
• T.C. Ziraat Vekâleti. Türk Ziraatine Bir Bakış. İstanbul, 1938........................................................ . Tarım Orman Dergisi. 01 10 2019. http://www.turktarim.gov.tr. Erişim Tarihi: 12 14, 2020.......................................................
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:10, İçtima:3. Yıl: 1956...................................................................
• TOPRAK, Zafer. "Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı Finansmanı." ODTÜ Gelişme Dergisi, 1979-1980, Özel Sayı , 1981 ss. 205-238.
• ÜLMAN, Haluk. Türk-Amerikan Münasebetleri. Sevinç Matbaası, Ankara 1991.
• YAZAN, Ömer. "19. yy. Sonlarında Osmanlı Tarım İşletmelerinde Yönetim ve Muhasebe Uygulamaları:Çiftlik İdaresi Örneği.» Accounting and Financial History Research Journal, Özel sayı, 2018, ss. 280-332.
• YILDIRIM, S. “Osmanlı’dan Cumhuriyete Bir Bürokrat ve Siyasetçi: Mehmet Sabri Toprak (1878-1938)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 24, Sayı 71 2008, ss. 513-542.