Büyük Hareket: 26 Kasım 1943 Tarihli Tosya-Lâdik Depremi’nin Kastamonu Merkez ve Tosya İlçesindeki Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 42 - 64, 13.04.2021

Ercan Çelebi

Öz

Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), Kastamonu ilinin güneyini sınırlamaktadır. Bu sebeple tarihî (M.Ö 2100-M.S 1900) ve aletsel (M.S 1900-M.S 2021) dönemlerde Kastamonu ili ve çevresinde birçok deprem meydana gelmiştir. Bu depremlerden hasara neden olanları içerisinde belki de en önemlisi, 26 Kasım 1943 tarihli Tosya-Lâdik Depremi’dir. Deprem, 26 Kasım 1943 tarihinde saat 01:20’de meydana gelmiş ve doğuda Taşova’dan, batıda Ilgaz’a kadar uzanan yaklaşık 45.000 km2’lik bir alanda etkisini göstermiştir. Deprem Trabzon, Isparta, Elazığ, Zonguldak, Giresun ve Yozgat’ta hissedilmiş; Kastamonu, Çankırı, Çorum, Amasya, Samsun, Tokat, Sinop ve Ordu’da bilhassa ölümlere ve hasara neden olmuştur. Bu çerçevede Çankırı’nın Ilgaz; Kastamonu’nun Tosya, Kargı; Çorum’un Osmancık; Amasya’nın Merzifon, Gümüşhacıköy; Samsun’un Havza, Lâdik ve Vezirköprü, Tokat’ın Erbaa kazaları bizzat depremden etkilenmiştir. Bu çalışmada 26 Kasım 1943 tarihli Tosya-Lâdik Depremi’nin özellikle Kastamonu ili merkez ve Tosya ilçesinde kendisini gösteren etkilerinin araştırılması ve sonuçları üzerine bir değerlendirme yapılması düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Kuzey Anadolu Fay Hattı, Kastamonu, Tosya-Lâdik Depremi

Kaynakça

• Arslantaş N. (2003). İslâm dünyasında depremler ve algılama biçimleri. İstanbul: Gelenek.
• Arslantaş N. (2013). Zelzele. TDV İslâm Ansiklopedisi, 44, 227-231.
• Arslantaş N. (2007). II. Abdülhamid zamanında kaleme alınan bir deprem risalesi: resul mesti efendi’nin siper-i zelzele’si [paratremblements de terre]. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33(2), 2007, 129-168.
• Arslan R. (2020). 1943 lâdik depremi. Journal Of Humanities And Tourism Research, 10(1), 143-160.
• Aşçı M.-Rıfat O.-Zübeyde Ç. (2013). Yersarsıntısının (deprem türkçesi) yanılgılar, yanlışlar, gerçekler). Turkish Studies, 12(21), 59-72.
• Biber Tuğba E. (2019). Karadeniz’de depremler ve yardımlar (1939-1944). Mutad Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 6(2), 151-181.
• Çoban M.-Mustafa S.-Yüksel G. (2017). Deprem deneyimini yaşamış kişilerin deprem öncesi hazırlık algılarının belirlenmesi: bir durum çalışması. Doğu Coğrafya Dergisi, 37, 2017, 113-134.
• Dayanç M. (2007). Balıkesir ile türkistan’da deprem ve tevfik fikret’e sitem. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 123-140.
• Demiryürek M. (2003). Tevfik fikret’in bilinmeyen bir şiiri. İlmî Araştırmalar, 15, 167-172.
• Dirik K., Kastamonu ili ve civarının depremselliği. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~kdirik/Kastamonu.pdf.11.11.2020, s. 1-4.
• Eşref Edib (25 Eylül 1924). Erzurum’da zelzele. Sebilü’r-Reşad [Sırat-ı Müstakim], XXIV(618), 320.
• Filibeli Ahmed Hilmi (13 Ağustos 1911). Hareket-i arz faciaları ve milletin ûlû cenabı. Hikmet, I(13), 1.
• Hamzaçebi G.-Murat N.-Özlem V.-Nuriye A. E. (2004). İl afet bilgi sistemi çalışması (kastamonu ili). 3. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri (6-9 Ekim), 1-5.
• Faik Sabri (12 Nisan 1928). İzmir zelzelesi münasebetiyle: zelzeleler, sebepleri ve tesirleri. Hayat Mecmuası, III(72), 389-393.
• https://tosyahaber37.com/1943-buyuk-tosya-depreminin-76-yili/.11.11.2020.
• Hoşgören M. Y. (2000). İstanbul ve deprem. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 35, 1-24.
• İbret B. Ü. (2003). Tarihi ipek yolu üzerindeki bir anadolu şehri: tosya (kuruluşu ve gelişmesi). Marmara Coğrafya Dergisi, 8, 2003.
• Kastamonu İl Çevre Müdürlüğü (2007). Kastamonu ili 2006 yılı il çevre durum raporu, 8-11.
• Kolukırık S.-Meyrem T. (2009). Türk medyasında deprem algısı: marmara depremi örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 286-298.
• Nakajima Ş. (2012). Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28, 150-155.
• Özmen B. (2001). Kastamonu ilinin depremselliği ve deprem tehlikesi. 54. Türkiye Jeoloji Kurultayı (7-10 Mayıs), 1-13.
• Özmen B. (2008). Ankara’nın deprem gerçeği. Sivil Savunma, 194, 2-6.
• Özmen B. (2011). Kastamonu ve yakın çevresi için deprem olasılığı tahminleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 54(3), 109-122.
• Resul Mesti (1319). Siper-İ Zelzele [Paratremblements Terre]. İstanbul: Ahter Matbaası, 1319.
• Sakal F. (2015). Tek parti devrinde samsun’da tabiî afetler. Studies Of The Ottoman Domain, 5(8), 1-20.
• Şengün M.-Halil K. vd. (1990). Kastamonu yöresinin jeolojisi ve paleotetis’in evrimine ilişkin jeolojik sınırlamalar. Türkiye Jeoloji Bülteni, 33, 1-16.
• Unat Y. (2013). Zelzele. TDV İslâm Ansiklopedisi, 44, 231-233.
• Üzen İ. (2014). 1942 ve 1943 erbaa depremleri. Karadeniz Araştırmaları, 40, 77-93.
• Yakub Kemal (1 Şubat 1911). Türkistan zelzelesi için. Tearüf-i Müslimin, II(32), 127.
• Yalçın H.-Levent G.-Murat U. (2013). Türkiye ve yakın çevresinin aktif fay hatları veri bankası ve deprem tehlikesinin araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama Ve Araştırma Merkezi Bülteni, 34(3), 133-160.
• Yılmaz A.-Kemalettin Ş.-M. Hazım Ş. (2013). Depreme bağlı yeri değiştirilen bir şehir: erbaa, tokat. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (24), 414-425.