Grek Mitolojisinde Evrenin Tanrıları Yaratma Süreci

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 168 - 186, 31.10.2021

Ahmet Gözlü

Öz

Grek mitolojisinde kutsal ve tanrısal olan bütün varlıklar kozmos yani evren tarafından yaratılmıştır. Yaratıcı olarak tasavvur edilen evrenin üzerinde hiçbir ilahi güç bulunmamaktadır. Kendiliğinden var olan ve yaratıcı rolünde bulunan evren, kutsal olan her şeyin üreticisidir ve canlıdır. Greklerin evreni tasavvur edişine göre; başlangıçta yalnızca kaos vardır. Mitolojide çoğunlukla sonsuz bir boşluk anlamında kullanılan kaos ile birlikte diğer yaratıcı güç ise Gaia adı verilen Toprak yani Yeryüzü’dür. Gaia (Toprak), Grek mitolojisinde evrenin oluşum sürecini başlatan unsurdur. Kendiliğinden var olan Gaia’nın evreni yaratma süreci, Parthenogenesis denilen ve kendi kendine üretme anlamına gelen ilkeye göre gerçekleşmiştir. Gaia tıpkı kendisinin, tek başına yani doğrulmadan var olması gibi, evrenin temel unsurlarını da (gökyüzü, denizler, dağlar vb.) tek başına yaratmıştır. Gaia’nın kimseyle birleşmeden yarattığı unsurlardan ilki kendisini sarıp sarmalayan Gökyüzü’dür. Bu yıldızlı Gökyüzü’ne Uranos adı verilmektedir. Uranos’tan sonra Gaia, dağları ve denizleri yaratmıştır. Yaratılışın ilk evresi olan bu süreçte, evrenin temel fiziki unsurları olan yeryüzü, gökyüzü, denizler ve dağların oluşumu tamamlanmıştır. Evrenin oluşumunun tamamlanmasının ardından, evren tanrıları ve kutsal olanı yaratmaya başlamıştır. Tanrıların ve mitik varlıkların yaratılmasında temel öneme sahip olan Gaia’dır. Fakat Gaia kutsal olanı Parthenogenesis ilkesinden ziyade, biyolojik bir yaratım süreci ile meydana getirmiştir. Bu bağlamda bütün tanrıların ve kutsal varlıkların atası Gökyüzü yani Uranos’tur. Grek pantheonunun son tanrıları olan Olympos tanrılarına değin bütün kutsal varlıklar Toprak ile Gökyüzü’nün yani Gaia ile Uranos’un birleşmesinden doğmuştur. Grek mitolojisinde evrenin tanrıları yaratması, Yakındoğu (Sümer ve Mısır gibi) mitolojilerinde anlatılanın tam aksi şekilde gerçekleşmektedir. Örneğin Sümer ve Mısır mitolojisinde, başlangıçta var olan ve doğrulmamış olan tanrı evreni yaratmıştır. Greklerde ise başlangıçtan beri var olan evrendir ve her şey tanrılar dahi evrenden meydana gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mitoloji, Kozmos, Gaia, Uranos, Parthenogenesis

Kaynakça

• Ateş, Mehmet (2001). Mitolojiler ve Semboller, İstanbul, Milenyum Yayınları.
• Aydın, Hasan (2013). Eski Yunan Felsefesinde Aşk: Mitos’tan Logos’a, İstanbul, Bilim ve Gelecek Kitaplığı.
• Bayat, Fuzuli (2005). Mitolojiye Giriş, İstanbul, Karam Yayınları.
• Bayladı, Derman (2017). Tanrıların Öyküsü, İstanbul, Say Yayınları.
• Black, J.& Anthony G. (2003). Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü: Tanrılar, İfritler, Semboller, İstanbul, Aram Yayıncılık.
• Budge, E.A. W. (2001). Mısır'da Ölüm Sonrası Fikri, (Çev: Rengin Ekiz), İstabul, Ege Meta Yayınları.
• Buxton, Richard (2016). Yunan Mitolojisi, (Çev: Ahmet Fethi Yıldırım), İstanbul, Alfa Yayınları.
• Can, Şefik (2011). Klasik Yunan Mitolojisi, İstanbul, Ötüken Yayınevi.
• Champdor, A. (1984). Mısır’ın Ölüler Kitabı, (Çev: Suat Tahsug), İstanbul, Ruh ve Madde Yayınları.
• Conner, Nancy (2018). Klasik Mitoloji: Olimpos Dağı’nın Zirvesinden Yeraltı’nın Derinliklerine, Klasik Mitler Hakkında Bilmeniz Gereken Herşey, (Çev: Deniz Candaş), Ankara, Akılçelen Yayınları.
• Cömert, Bedrettin (2010). Mitoloji ve İkonografi, Ankara, De Ki Basım Yayım.
• Daniel, M. (2014). Bir Nefeste Dünya Mitolojisi, (Çev: Pınar Üstel), İstanbul, Maya Kitap Yayınları.
• Eliade, Mircae (2001). Mitlerin Özellikleri, (Çev: Sema Rifat), İstanbul, Om Kuram Yayınevi.
• Erhat, A.& Sabahattin E. (1977). Hesiodos’un Eseri ve Kaynakları, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Erhat, Azra (2007). Mitoloji Sözlüğü, İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Estin, C.&Laporte H. (2002). Yunan ve Roma Mitolojisi, (Çev: Musa Eran), Ankara, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• Grimal, Pierre (1990). A Concise Dictionary of Classical Mythology, (trans: A. R. Maxwell-Hyslop), New York, Basil Blackwell Press.
• Habernas, J. (1996). İletişimsel Eylem Kuramı, (Çev: Mustafa Tüzel). İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
• Hamilton, Edith (2019). Mitologya, (Çev: Ülkü Tamer), İstanbul, Varlık Yayınları.
• Hansen, William (2017). Yunan ve Roma Mitolojisi, (Çev: Ümit Hüsrev Yolsal), İstanbul, Say Yayınları.
• Hesiodos (2014). İşler ve Günler-Tanrıların Doğuşu, (Çev: Furkan Akderin), İstanbul, Say Yayınları.
• Homeros (2014). İlyada, (Çev: Azra Erhat&A. Kadir), İstanbul, İş Bankası Yayınları.
• Kramer, S. N. (2002). Tarih Sümer’de Başlar: Yazılı Tarihteki Otuzdokuz llk, (Çev: Hamide Koyukan). İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
• Leeming, D. A. (1937). The Oxford Companion to World Mythology, USA, Oxford University Press.
• Lopez, C. R. (2012). Tanrılar Doğduklarında Yunan Kozmogonileri ve Yakındoğu, (Çev: Hamide Koyukan). İstanbul, İthaki Yayınları.
• Morford, M. & Lenardon R. J. (1977). Classical Mythology, New York, Longman Published.
• Olgunlu, Ali Canip (2018). Mitos’tan Logos’a Mitlerin Çözümlemesi, İstanbul, Çalıkuşu Yayınları.
• Wilkinson, T. (2010). Eski Mısır: MÖ. 3000’den Kleopatra’ya Bir Uygarlığın Tarihi, (Çev: Ümit Hüsrev Yolsal). İstanbul, Say Yayınları.
• Yiğit, V. (2017). Mitos’tan Logos’a: Arkeomitoloji, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Yörükan, T. (2005). Yunan Mitolojisinde Aşk: Ünlü Kahramanların Aşk Öyküleri Üzerine Bir İnceleme, İstanbul, Ebabil Yayınları.
• Şekil 1: Hansen, William (2017). Yunan ve Roma Mitolojisi, (Çev: Ümit Hüsrev Yolsal). İstanbul, Say Yayınları.
• Şekil 2: Yiğit, Vural (2017). Mitos’tan Logos’a: Arkeomitoloji, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.