Tarihin Sonunu 30 Yıl Geçe

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 105 - 120, 28.04.2024

Oral Ateş

https://doi.org/10.57115/karefad.1450458

Öz

Soğuk Savaş yıllarının ardından önde gelen birçok siyaset uzmanı dünyanın nereye gittiği hususunu “teorileştirme” görevini ele almaya başlamıştır. Bu çalışmalardan biri Francis Fukuyama tarafından ortaya atılan “Tarihin Sonu mu? Adlı teoridir. Varşova Paktı’nın geçerliliğini kaybetmeye başladığı bir dönemde ortaya atılan bu teori, dünya çapında tartışılmış, karşı teoriler geliştirilmiş, lehte ve aleyhte makaleler kaleme alınmıştır. Fukuyama ise makalesinde kaleme aldığı teorisini sonra çıkardığı kitabında bir kez daha değerlendirmiştir. Tarihin Sonu mu? Tezi, genel anlamda “Batının zaferi” ile sonuçlanan tarihsel bir süreçten, ideoloji-lerin çöküşünden söz etmektedir. Fukuyama, Batı genelinde Amerika özelinde liberal demokrasiyle insanlığın ulaşabileceği en son noktaya ulaştığını, bundan sonra insanların yapacakları pek bir şey kalmadığını, liberalizmin çözemediği veya çözemeyeceği hiçbir meseleyi çözebilecek ideoloji olmadığını ve artık tarihin sonunun geldiğini iddia etmektedir. Teorinin üzerinden geçen 30 yıllık süreçte liberal demokrasinin bir dizi yaşanan özgürlükten eşitliğe, çevreden sağlığa, güvenlikten yoksulluğa, iç savaşlardan terör saldırılarına kadar tüm dünyanın sorunlarını çözemediği ve nihai sonun gelmediği görülmektedir. Bu çalışmada; Tarihin Sonu mu? Teorisinin öne sürülmesinden günümüze kadar yaşadığımız süreçte teoriyle ilgili yapılan tartışmalar dünyada yaşanan önemli olaylarla beraber değerlendirilecektir. Fukuyama’nın öne sürdüğü gibi tarihin sonuna gelinip gelinmediği, Liberalizmin toplum üyelerine maddi refah temin etme ve tüketim isteğini karşılama, eşi görülmemiş bir zenginlik yaratıp özgür insan modelini oluşturabilmesi ile Fukuyama’nın ileri sürdüğü iddiaların ne kadarının gerçekleştiğini de açıklayarak Fukuyama’nın aslında neyi amaçladığı analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

ideoloji, medeniyet, tarihin sonu, liberalizm, francis fukuyama

30 Years Past The End of History

Öz

After the Cold War years, many prominent political experts began to take up the task of "theorizing" where the world was heading. One of these works is Francis Fukuyama's "The End of History? The End of History?" theory. This theory, which was put forward at a time when the Warsaw Pact was beginning to lose its validity, was discussed worldwide, counter-theories were developed, and articles were written for and against it. Meanwhile, Fukuyama re-evaluated the theory he had written in his article in his later book. The End of History? In general terms, his thesis speaks of a historical process resulting in the "triumph of the West" and the collapse of ideologies. Fukuyama claims that the West in general and liberal democracy in America in particular have reached the ultimate point that humanity can reach, that there is nothing left for people to do after that, that there is no ideology that can solve any problem that liberalism cannot or will not solve, and that the end of history has come. However, in the 30 years we have been living, it is seen that liberal democracy has not been able to solve the problems of the whole world, from freedom to equality, from environment to health, from security to poverty, from civil wars to terrorist attacks, and the final end has not come. In this study; The End of History? Theory will be evaluated together with the important events in the world. It will be analyzed whether the end of history has come, as Fukuyama suggests, and what Fukuyama actually aims by explaining how much of the claims put forward by Fukuyama have been realized with the ability of Liberalism to provide material welfare to the members of society and to meet the desire for consumption, to create unprecedented wealth and to create a free human model.

Anahtar Kelimeler

Ideology, Civilization, End of History, Liberalism, Francis Fukuyama

Kaynakça

• BBC News Türkçe (2020). https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya 52200598
• Bell, D. (2000). The End of Ideology (K. Delibaş Çev.). Harvard University Pres.
• Bertram, C., Chitty A., McCarney, J., Füredi, F., Elliot, G., Graham, K., Casal P., Bidet, J. & Callinicos A. (2006). Tarihin Sonu mu? (Chitty A. Ed.) (Kurtul K. Çev.). İmge Kitabevi.
• Ceylan Ş. Ş. (2006). Francis Fukuyama ve Tarihin Sonu Tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 233-252. https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/1402/makaleler/5/10/arastirmax-francis-fukuyama-tarihin-sonu-tezi.pdf.
• Dünya Sağlık Örgütü (WHO) (2020). Dünya Koronavirüs Hastalık Durum Tablosu. https://covid19.who.int/
• Fukuyama F. (1992). The End of History and The Last Man. Hamish Hamilton, Londra, Basic Books.
• Fukuyama F. (1999). Tarihin Sonu ve Son İnsan (Dicleli Z. Çev.). Vadi Yayınları.
• Fukuyama F. (1989). The end of history? The National Interest. 16, 3-18. https://www.jstor.org/stable/24027184?seq=1
• Fukuyama F. (2003). Tarihin Sonu mu? Francis Fukuyama vd. (Aydın C. Çev.), (Aydın M, Özensel E Ed.). Vadi Yayınları.
• Fukuyama F. (2022). Liberalizm and Its Discontens. London: Profile Books.
• Gözlü, A. (2011). Kıbrıs eskiçağı ve jeopolitiği [The geopolitics of Cyprus at ancient age] (Tez No: 656177) [Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Gündüz, K. (2023). Fukuyama’nın Tarihin Sonu Liberal Demokrasi İddiası ve Liberalizme Giden Yolda Devlet İnşası. Universal Journal of History and Culture, 5(2), 179-198.
• Hegel, G.W. F. (1953). Reason in History: A General Introduction to the Philosophy of History. (Trans. by Robert S. Hartman), New York: The Library of Liberal Arts.
• Huntington S. P. (1993). The clash of civilization? Foreign Affairs. 72(3), 22-49.
• Kızılyürek N. (2024). Tarihin Sonu ve Efendi Köle Diyalektiği. https://www.yeniduzen.com/tarihin-sonu-ve-efendi-kole-diyalektigi-18478h.htm.
• Kojeve A. (1980). Introduction to the Reading of Hegel: Lectures on the Phenomenology of Spirit. (Bloom, A. Ed.) (Nichols, H. by Trans.) Cornell University Pres.
• Kösebalan, H. (2024). https://www.perspektif.online/ukrayna-krizi-ve-degisen-kuresel-stratejik-dengeler-2/
• Kumru, Ç. (2018). Huntington’un medeniyetler çatışması üzerine değerlendirmeler. Ulakbilge Dergisi. https://www.ulakbilge. com/makale/pdf/ 1524257206.pdf. DOI: 10.7816/ulakbilge-06-24-03
• Öz, İ. (2008). Fukayama ve Huntington’da islam. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 157-162. https://dergipark.org.tr/tr/ download/ article-file/32114.
• Sabaz, H. (2023). Tarihin sonu tezi liberal ülkelerin küreselleşmesi, SDAM (Strateji Düşünce ve Analiz Merkezi). http:// www.sdam.org.tr.
• Sarı M. A. (2010). Tarihin mi sonu yoksa ideolojilerin mi? Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Felsefe Bölümü Dergisi, 14, 61-84.
• T. C. Cumhurbaşkanlığı (2020). www.tccb.org.tr. https://www.tccb.gov.tr/ konusmalar /353/119182/ kabine-toplantisinin-ardindan-yaptiklari-konusma
• Temirkaynak, M. (2008). Yanlış bilinç’ten son’a giden yolda ideolojinin serüveni [An analysis of the sociological contexts of the discourse of the end of ideology and history] (Tez No: 219873) [Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi] Yükseköğretim kurulu başkanlığı Tez Merkezi, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Tzampaz, S. (2022). Fukuyama’nın yeni kitabı “Liberalizm ve Hoşnutsuzlukları” üzerine: Hani tarihin sonu gelmişti? Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 8(17), 376-385.