Fiilimsi Eklerinin Kullanım Sıklığı

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 69 - 97, 30.04.2025

Serdar Altuntaş

https://doi.org/10.57115/karefad.1638233

Öz

Basit bir cümlede sadece asıl fiille yani tek bir yüklemle birden fazla hareketi ifade etmek mümkün değildir. Fiilimsi ekleri, bir cümlede asıl fiilin yanı sıra birden fazla hareketi bildirebilmek için başvurulan biçim birimleridir. Yan cümle oluşturma işlevleri dolayısıyla yoğun bir kullanıma sahiplerdir. Her fiilimsi türünün ve her fiilimsi ekinin görevi, işlekliği ve verimliliği farklıdır. Eklerin görevleri ve özellikleri ile aynı işlevde olan eklerin verimlilikleri, eklerin işlekliklerini etkilemektedir. Bir fiilimsi ekinin aynı kategoride bulunduğu diğer eklerden öne çıkabilmesi, hareketi aktif bir şekilde bildirebilme ve bunu yaparken diğer isim çekim eklerini alabilme işleyişine bağlıdır. Bu durum da eklerin kullanım sıklığına yansımaktadır. Makalede Türkiye Türkçesindeki fiilimsi eklerinin kullanım sıklıkları incelenmiştir. Genelden özele metoduyla ilk başlıkta fiilimsi eklerinin yazı dilindeki genel kullanım sıklıkları verilmiştir. Ardından fiilimsi eklerinin edebî dildeki ve gazete dilindeki kullanım sıklıkları, iki farklı başlık altında gösterilmiştir. Fiilimsi eklerinin kullanım sıklıklarının edebî dil ile gazete dilinde farklı oldukları gözlemlenmiştir. Hem köşe yazısı hem de öykü taramalarından elde edilen verilere göre yazı dilinde en sık kullanılan fiilimsi eklerinin sırasıyla “-mA, -DXK, -An, -Xp, -mAk” ekleri olduğu saptanmıştır. Elde edilen bulguların değerlendirilmesi çalışmanın sonunda ayrı bir başlık altında yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edebî dil, fiilimsi ekleri, gazete dili, kullanım sıklığı, Türkiye Türkçesi.

Frequency of Use of Gerundial Suffixes

Öz

In a simple sentence, it is not possible to express more than one action with only one predicate. Gerundial affixes are morphological units used to express more than one movement in a sentence. They are used extensively because they form subordinate clauses. Each type of gerundial and each gerundial suffix has a different function, functionality and efficiency. The tasks, properties and efficiency of the affixes affect their usefulness. The ability of a gerundial suffix to stand out from other suffixes in the same category depends on its ability to actively report movement and to take other noun inflectional suffixes. This is reflected in the frequency of use of affixes. In this article, the frequency of use of gerundial affixes in Turkey Turkish is analyzed. With the method from general to specific, the general usage frequencies of gerundial suffixes in written language are given in the first title. Then, the frequency of use of gerundial suffixes in literary language and newspaper language are shown under two different headings. It has been observed that the frequency of use of gerundial suffixes is different in literary and newspaper language. According to the data obtained from both column and story scans, it was determined that the most frequently used gerundial suffixes in the written language were “-mA, -DXK, -An, -Xp, -mAk” respectively. The evaluation of the findings obtained is made under a separate heading at the end of the study.

Anahtar Kelimeler

Literary language, gerundial suffixes, newspaper language, frequency of use, Turkish

Kaynakça

• Altuntaş, S. (2020). Türkiye Türkçesinde iç içe fiilimsi grubu (Tez No. 629304) [Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Altuntaş, S. (2022, Mayıs 18-20). Yazı dilinde bir uzun cümle sağlayıcı: iç içe fiilimsi grubu [Sözlü bildiri]. Bilim ve Yazı Dili Olarak Türkçe Sempozyumu, Kayseri, Türkiye.
• Argunşah, M. (2011). Türkçede zarf-fiil eklerinin durum ekleriyle kalıplaşması. Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(1), ss. 55-68. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1931
• Bayraktar, N. (2018). Türkçede fiilimsiler. TDK Yayınları.
• Deniz Yılmaz, Ö. (2009). Türkiye Türkçesinde eylemsi. TDK Yayınları.
• Eraslan, K. (1980). Eski Türkçede isim-fiiller. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ergin, M. (2019). Türk dil bilgisi. Boğaziçi Yayınları.
• Gülsevin, G. (2000). Türkiye Türkçesinde birleşik zarf-fiiller. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 122-143. https://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/handle/11630/2455
• Johanson, L. (1972, Eylül 27-29). Fiilimsi önermelerin görevleri üzerine [Sözlü bildiri]. I. Türk Dili Bilimsel Kurultayı, Ankara, Türkiye.
• Mazlum, A. (2018). Gazete dilinde fiilimsi grupları (Tez No. 489099) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Özkan, A. Toker, M. ve Aşçı, U. D. (2020). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Palet Yayınları.
• Seyidoğlu, H. (2000). Bilimsel araştırma ve yazma el kitabı. Güzem Yayınları.