Giresun Müzesindeki Osmanlı Dönemi Sancak Alemleri

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 95 - 118, 01.06.2015

Gazanfer İltar

Öz

Tokat Gök Medrese içerisinde bir müze kurmak amacı ile 1926 yılında toplanan eserler arasında yer alan 11 adet sancak alemi, iki bin civarında arkeolojik ve etnografik eserle birlikte sergilenmesi için 1995 yılında Giresun Müzesi’ne gönderilmiştir. Pirinçten dövme tekniği ile yapılmış olan bu alemlerden bir tanesinin sancağında 1118 /1706-1707 tarihi yazılı olduğu envanter fişinde belirtilmiştir. Genellikle sülüs yazı ve bitkisel motiflerin kullanımı ile oluşturulan bir süsleme kompozisyonuna sahip olan bu alemler, yuvarlak, damla, palmet ve lale formlarında yapılmıştır. Sap ve gövde bölümlerinden oluşan bu alemlerin çoğunda palmet ya da damla şeklinde bir tepelik bulunur. Alemlerin gövde bölümlerinde “Allah, Muhammed, kelime-i Tevhit, Allah-Muhammed-Ali” gibi yazılara yer verilmiştir. Günümüzde bir kısmı vitrinde sergilenen bir kısmı da müze deposunda yer alan alemler, yapıldığı dönemin maden sanatı hakkında bilgi edinmemiz bakı- mından da önemli objelerdir.

Anahtar Kelimeler

Giresun, Tokat, Müze, Sancak, Alem

Banner Marks of Ottoman Perıod at Giresun Museum

Öz

The eleven banner marks among those that were brought together in 1926 to establish a museum at Tokat Gök Medrese (the Celestial Madrasa) was sent to Giresun Museum in 1995 in order to be displayed together with other two thousand archaeological and ethnographic pieces. On the banner of one of these marks that was produced with brass hammering technique was written the date “1118/1706-1707”, which is indicated on its inventory record. Such marks that were decorated by using thuluth writing and vegetative motifs were made in the forms of round, drop, palmet and tulip. Generally, there exists a hilly part in the forms of palmet and drop on most of these marks which consist a handle and a body part. Additionally, there appear writings as “Allah, Muhammed, the words of Tawheed, Allah-Muhammed-Ali” on these marks. Today, the marks some of which are exhibited on the display cases and some of which are stored in museums are important in the sense of obtaining information about the art of metalworking in the period these marks were produced.

Anahtar Kelimeler

Giresun, Tokat, Museum and Banner Marks

Kaynakça

• “Alem” (1965), İslam Ansiklopedisi, 1, içinde (297-298), İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Erginsoy, Ü. (1978), İslam Maden Sanatının Gelişmesi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Güleç, H. (2003) “Giresun Gogora Kilisesi Mahzeninin Restorasyon ve Temizleme Çalışmaları”, 13. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu 22-26 Nisan 2002 Bildiri Kitabı, içinde (111-120), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2000), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Yayınları.
• Erdem, S. (1988), “Alemin Tarihçesi ve Monçuk, Hilal, Boynuz Alemlerin Menşeleri Üzerine”, Stad, I (3), 103-117.
• Koşay, H.Z. & Çetin P., (1959), “Etnografya Müzesindeki Alemler”, Türk Etnografya ve Arkeoloji Dergisi 3, Ankara, 80-86.
• Köprülü, M. F. (1992), “Bayrak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, V, içinde (247-254), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Şapolyo, E. B. (1969-1970), “Alemler”, Ön Asya Mecmuası, 54, İstanbul, 30-31.
• Şentürk A. A. (2015), “Manzum Metinler Işığında Bir Kalender Dervişinin Profili”, Turkish Studies, (International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic), 10(8), Ankara,
• 141-220.
• Soysal, M. E., (2010), “Tarihsel Süreçte Bayrak ve Sancaklarımız”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), Erzurum, 209-239.
• Tanrıokur, B. Ş., (1993), “Konya Mevlana Müzesinde İki Alem Üzerine” (Yay. Haz. Haşim Karpuz ve diğerleri), 6. Milli Mevlana Kongresi Tebliğler, içinde (91-98), Konya: Selçuk Üniversitesi Matbaası.
• TDK. Sancak ve Alem Maddeleri”, Büyük Türkçe Sözlük, “ttp://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts (11. 11. 2015).
• Tezcan H. & Tezcan, T. (1991), Türk Sancak Alemleri, Ankara: AKM Yayınları.
• Tuncer F. R. (1968), “Sancağın Tarihçesi”, Ön Asya Mecmuası, 36, Ankara, 8-11.
• Yavuz G. (1927), “Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesindeki Sancak Alemleri”, Arkitekt, 328, İstanbul, 31-38.
• Yücel E. (1975), “Türk Sanatında Alem”, Türkiyemiz,16, İstanbul, 34-37.