BOLU/ SEBEN/ ALPAGUT KÖYÜ’NÜN KIRSAL MİMARİ- KIRSAL DOKU ÖZELLİKLERİNİN BELGELENMESİ VE KORUNMASI ÜZERİNE ÖNERİLER

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 20, 439 - 455, 30.12.2023

Sinem Çiftcioğlu Mehtap Özbayraktar

https://doi.org/10.31765/karen.1265936

Öz

Bulunduğu yörenin yaşam kültürünü yansıtan, iklim, topoğrafya özellikleri gibi unsurlara bağlı olarak biçimlenen kırsal mimarlık; günümüzde çeşitli sebeplerle (küreselleşme ile köy sakinlerinin kentlere göç etmesi, ekonomik politikaların kent odaklı olması, ticari ve kamusal sektörlerdeki merkezileşme vb. gibi) giderek yok olmakta, ya da köhneleşmektedir. Bu yüzden köy yerleşmelerini korumak ve yaşatmak için, farklı disiplinlerden uzman kişilerin kırsal alanlarda çalışma yapması çok önemlidir. İçerisinde çok sayıda kırsal mimarlık örneği barındırmasına rağmen, bu alanda yapılan literatüre girmiş bilimsel çalışmaların yeterli olmadığı yerleşimlerden biri de Bolu ilidir (üç tez, iki makale, bir bildiri). Bu nedenle kırsal yerleşim özelliklerini günümüzde hala korumaya devam eden ve daha önce geleneksel konut dokusu üzerine herhangi bir çalışma yapılmamış olan Bolu/ Seben/Alpagut Köyü inceleme alanı olarak seçilmiştir. Çalışmanın amacı; Alpagut Köyü’nün kırsal mimari ve doku özelliklerini analiz etmek, tespit edilen sorunlara öneriler geliştirmek ve bu yolla kırsal mekânı belgeleme çalışmalarına katkıda bulunmaktır. Çalışma kapsamında Seben ve Alpagut Köyü’nün fiziksel özellikleri, coğrafi konumu, tarihi ve nüfus verileri incelenmiş, Bolu İl Özel İdaresi’nden temin edilen kadastro planı üzerinden yerinde tespit yapılarak çalışma alanının mevcut durumu dijital ortamda hazırlanmıştır. Alpagut Köyü’nün alan çalışması dört aşamada yapılmıştır: 1. Alpagut Köyü’nün mevcut durumunun Parsel öznitelik, kat adedi ve Yapı işlev analizleri, 2. Köyde bulunan konut, okul, cami gibi özgün yapıların envanter fişlerinin hazırlanması (65 adet geleneksel yapı), 3. İç mekanına girilebilen konutların fotoğraflanması, plan tipolojisini belirlemek amacıyla krokilerinin çizilmesi, 4. Alpagut Köyü sakinleri ile yapılan yüz yüze görüşmeler ve anket çalışması ile köyün sosyal ve demografik durumunun belgelenmesi. Çalışma sonucunda köyün sosyal ve demografik yapısı belgelenmiş, sorunları ortaya konulmuş, kırsal mimari ve doku özellikleri tespit edilmiştir. Yapılan belgeleme ve tespit çalışmaları üzerinden köyün korunmasına yönelik öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bolu/ Seben/ Alpagut Köyü, Kırsal Mimari, Kırsal Doku, Kırsal Mekan Belgeleme, Koruma

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum bulunmamaktadır.

DOCUMENTATION OF RURAL ARCHITECTURE-RURAL PATTERN CHARACTERISTICS OF BOLU/ SEBEN/ ALPAGUT VILLAGE AND SUGGESTIONS ON CONSERVATION

Öz

Rural architecture, which reflects the life culture of the territory and is shaped depending on factors such as climate and topography; Today, it is gradually disappearing or becoming old for various reasons (Migration of village residents to cities with globalization, city-oriented economic policies, centralization in the commercial and public sectors, etc.). Therefore, it is very important for experts from different disciplines to work in rural areas to conserve and sustain village settlements. Although it contains many examples of rural architecture, Bolu province is one of the settlements where scientific studies in this field are not sufficient (three theses, two articles, one paper). For this reason, Bolu/Seben/Alpagut Village, which still conserves its rural settlement characteristics and has not been studied on traditional housing patterns before, was chosen as the working area. Purpose of the study; To analyze the rural architectural and pattern characteristics of Alpagut Village, to develop suggestions for the identified problems, and to contribute to the studies of documenting the rural space in this way. Within the scope of the study, the physical characteristics, geographical location, history, and population data of Seben and Alpagut Villages were examined, and the current status of the working area was prepared in digital environment by making an on-site determination on the cadastral plan obtained from the Bolu Special Provincial Administration. The fieldwork of Alpagut Village was carried out in four stages: 1. Parcel feature, number of floors, and building function analysis of the current status of Alpagut Village,2. Preparation of inventory cards of original buildings such as houses, schools and mosques in the village (65 traditional buildings), 3. Photographing the houses whose interior can get inside, drawing the sketches to determine the plan typology, 4. Documenting the social and demographic situation of the village through face-to-face interviews and surveys with the residents of Alpagut Village. As a result of the study, the social and demographic structure of the village was documented, its problems were revealed, and rural architectural and pattern characteristics were determined. Suggestions for the conservation of the village have been developed through documentation and on-site determination studies.

Anahtar Kelimeler

Bolu/ Seben/ Alpagut Village, Rural Architecture, Rural Pattern, Rural Space Documantation, Conservation

Kaynakça

• Akın, Günkut, Akın, Nur ve Eres, Zeynep (2003), Kırsal Mimarlık Envanteri Fiş Örnekleri veKul-lanım Kılavuzu, TÜBA-TÜKSEK Türkiye Kültür Envanteri Kılavuzu, İstanbul: TÜBA-TÜKSEK Yayınları.
• Aktaş Yasa, Azize (2016), “Seben Geleneksel Konut Mimarisi Üzerine Bazı Gözlemler”, Hacette-pe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 24, 45-70.
• Bayram, Göze (2012), Ege’de Kırsal Mimari Araştırmaları (Manisa Kayacık örneği), Yayımlan-mamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Bolu İli Özel İdaresi Arşivi, (06.03.2022)
• Bolu Valiliği (1973), Cumhuriyetin 50. Yılında Bolu, 1973 İl Yıllığı, Bolu: Kemal Matbaası.
• Bölükbaş Dayı, Esin (2011), Kırsal Ölçekte Geleneksel Konutların İncelenmesi ve Çevre Koruma Önerileri İçin Bir Yöntem Araştırması Bağlıca Köyü- Nallıhan, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• ÇEKÜL Vakfı (2015), Anadolu’da Kırsal Yaşam ve Mimarlık, İstanbul: ÇEKÜL Vakfı Yayınları.
• Çiftcioğlu, Sinem (2019), Bolu İli Seben İlçesi Kozyaka Köyü’nün Geleneksel Konut Dokusunun İncelenmesi ve Koruma Önerileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversite-si, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Demirer, Eray (2021), Bolu İli Seben İlçesi Güneyce Köyü’nün Geleneksel Konut Dokusunun Bel-gelenmesi ve Koruma Önerileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Devrim Demirel, Gül (2010), Development nnd Conservation Of Cultural Properties in Rural Areas Of Eastern Black Sea Region: A Case Study in Karacakaya Village, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Eminağaoğlu, Zehra (2004), Kırsal Yerleşmelerde Dış Mekân Organizasyonu- İlgili Politikalar ve Değerlendirmeler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon: KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Erdoğan, Nevnihal, Özbayraktar, Mehtap ve Ayyıldız, Sonay (2011), Tarihi İzmit Kent Merkezi Geleneksel Konutları, İstanbul: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Gümüş Yıldırım, Derya (2021), Kırsal Mirasın Korunması ve Sürekliliği Üzerine Bir İnceleme: Göynük Hisarözü Köyü Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversi-tesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Gümüş, Derya ve Kishalı, Emre (2018), “Kırsal Mirasın Sürekliliği Üzerine Bir İnceleme: Göy-nük Hisarözü Köyü Örneği”, İdealkent 9/25, 909 – 940.
• Tatar, Yusuf (2003), Bolu İl Gelişme Planı Çevre ve Mekânsal Yapı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı 79.
• Tetik, Yasin (Yönetmen) (2020, 4 Ağustos), Alpagut Köyü Tanıtım Belgeseli [Video], https://www.youtube.com/watch?v=YJl3tb46rDo, (Erişim Tarihi: 16.09.2022)
• Tunçay, Hüseyin (2016a), Bolu'nun Saklı Cenneti Seben, Bolu: Tunçay Yayıncılık, Seben Beledi-yesi Yayınları.
• Tunçay, Hüseyin (2016b), Köroğlu'nun İzinde Seben Yaylaları, Bolu: Tunçay Yayıncılık, Seben Belediyesi Yayınları- 14.
• URL-1. Seben Köyleri, http://seben.gov.tr/ilce-tarihi (Erişim Tarihi: 02.08.2023)
• URL-2. Bolu Merkez-Seben Merkez Arası Mesafe, https://maps.app.goo.gl/CEXiAeUmGadkPz6E9 (Erişim Tarihi: 13.03.2023)
• URL-3. Yer Şekilleri ve Topografya, https://maps.app.goo.gl/CEXiAeUmGadkPz6E9 (Erişim Tarihi: 12.03.2023)
• URL-4. Seben Merkez-Alpagut Köyü Arası Mesafe, https://maps.app.goo.gl/pu8cKtzdtdncR3w7A (Erişim Tarihi: 12.03.2023)
• URL-5. Bolu Merkez-Alpagut Köyü Arası Mesafe, https://maps.app.goo.gl/XKVFJxKrQqhtjssN8 (Erişim Tarihi: 12.03.2023)
• URL-6. Kozyaka Köyü’nün ve Yaylasının Konumu, http://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fgezilecekyerler.com%2Fseben%2Fseben-haritasi%2F&date=2019-03-29 (Erişim Tarihi: 29.03.2019)
• URL-7. Notre-Dame de Sion Özel Fransız Lisesi (2022a, 25 Eylül), Çevre Kulübü Köy Kalkın-dırma Projesi (2013-2015), https://www.nds.k12.tr/CEVRE-KULUBU-KOY-KALKINDIRMA-4220, (Erişim Tarihi: 25.09.2022)
• URL-8. Notre-Dame de Sion Özel Fransız Lisesi (2022b, 25 Eylül), Bolu Seben Alpagut Köyünde Permakültür Çalışmaları, https://www.nds.k12.tr/BOLU-SEBEN-ALPAGUT-KOYUNDE-PERMAKULTUR-CALISMALARI, (Erişim Tarihi: 25.09.2022)
• URL-9. Seben Alpagut Köyü Resimleri, https://www.koylerim.com/seben-alpagut-koyu-resimleri-1400g.htm, (Erişim Tarihi: 16.09.2022)
• Yazar, Turgay, Aktaş Yasa, Azize ve Doğan, Pınar (2011), “Dörtdivan Geleneksel Konut Mimar-lığı Üzerine Bazı Gözlemler”, 21. Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları, Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri (17-18 Ekim 2009, Bolu, Dörtdivan), Bolu: Abant izzet Baysal Üniversitesi, Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınla-rı, 690-728.
• Yeşilyurt, Gülsüm Hande (2012), Conservation in Rural Areas: A Case Study in Örenli Village in Kepsut, Balıkesir, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yurt Ansiklopedisi (1982), “Türkiye/Genel, Dünü, Bugünü, Yarını”, İstanbul: Anadolu Yayıncı-lık.