KIRSAL EV GİRİŞLERİNİN SÜRMENE-GÜLTEPE KÖYÜ ÖRNEĞİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 21, 105 - 125, 30.06.2024

Sevde Dinçer Hare Kılıçaslan

https://doi.org/10.31765/karen.1373235

Öz

Hem kentsel hem de kırsal alanlardaki en önemli yapı elemanlarından biri girişlerdir. Yapıların kimliğini oluşturan unsurlardan biri olan girişler; fiziksel, psikolojik ve kültürel etmenler doğrultusunda tasarlanan geçiş elemanlarıdır. Girişler, yapıya fiziksel erişim sağlayan noktalar olmasının yanı sıra, bulundukları bölgenin kültürel mirasını ve kimliğini yansıtan sembollerdir. Bu çalışmada, Doğu Karadeniz’in kırsal kesiminde yer alan Sürmene-Gültepe Köyü’nde, geleneksel ev mimarisini yansıtan özgün örnekleri içeren altı evin giriş kurgusu değerlendirilmektedir. Evlerin giriş kurgusunun ve kapılarının ayrıntılı olarak analiz edilmesi sonucunda, ana girişlerin konum ve boyut olarak diğer girişlere oranla öne çıktığı görülmektedir. Evlerde bahçe kapısı, ahır kapısı ve misafir odası kapılarının varlığı ise değişiklik göstermektedir. Sonuç olarak evlerin giriş mekânlarının biçimlenmesinde iklim ve topoğrafya başta olmak üzere sosyal, kültürel ve ekonomik faktörlerin de etkili olduğu söylenebilmektedir. Ancak günümüzde değişen işlevsel koşullar nedeniyle gerçekleştirilen onarım ve yenilemelerin evlerin girişlerini yöreye özgü niteliklerden uzaklaştırdığı sonucuna ulaşılmaktadır. Kırsal alanlardaki evlerin girişleri yörenin mimari karakterinin ve özgünlüğünün sürdürebilmesinde ve çevresel/kültürel bağlamının korunarak yansıtılmasında önemli bir rol oynamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Karadeniz Kırsal Mimarisi, Kırsal Ev Mimarisi, Sürmene-Gültepe Köyü, Ev Girişleri

Etik Beyan

Bu makale etik kurul izni ve/veya yasal/özel izin alınmasını gerektirmemektedir.

Kaynakça

• Akdeniz, Filiz (1994), Sürmene Yöresi Geleneksel Konut Mimarisinin İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Başkan, Seyfi (2008), “Geleneksel Doğu Karadeniz Evleri”, Erdem, 52, 41-90.
• Batur, Afife (2005), “Özgün Bir Yaşam Çevresi ve…”, Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari, (Ed. Afife Batur), İstanbul: Milli Reasürans T.A.Ş., 10-161.
• Bilgin, Mehmet ve Yıldırım, Ömer (1990), Sürmene, Trabzon: Sürmene Belediyesi Kültür Yayınları.
• Canseven, Ahmet (2012), Trabzon Kenti Geleneksel Konut Mimarisi: Sürmene Konakları, Uzmanlık Tezi, Trabzon: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Trabzon Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü.
• Çifci, Arzu (2012), Kırsal Yerleşim Düzenini Etkileyen Faktörler: Trabzon İli Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Demirarslan, Deniz (2020), “Geçmişten Geleceğe Doğru Bir Geçiş: Kapılar”, Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7/53, 1219-1243.
• Erüz, Coşkun ve Erbaş, Yaşar Selçuk (2020), “Antik Çağ’dan 20. Yüzyıla Doğu Karadeniz’de Limanlar (Trabzon), Kervan ve Askeri Güzergâhlar: Kültür Rotaları”, Geçmişten Günümüze Karadeniz’de Ulaşım, (Ed. Mehmet Okur, Ülkü Köksal, Volkan Aksoy), Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, 23-62.
• Ghanbari, Sousan, Yeganeh, Mansour and Bemanian, Mohammad Reza (2022), “Architecture Typology of Rural Plain Houses Based on Formal Features, Case Study: (Talesh, Iran)”, Frontiers in Built Environment, 8, 856567.
• Gültekin, Nevin (2010), “The Character of The Entrance Space(s) at Traditional Urban Housing in North Cyprus”, Creating The Future, 6 th ARCHENG, Proceeding of the 6th International Symposium on Architecture and Interior Architecture, Lefke, 45-49.
• ICOMOS (1999), Charter on The Built Vernacular Heritage, Mexico.
• Keskin, Serdar ve Yıldırım, Kemal (2016), “Geleneksel Kemaliye Evlerine Ait Kapıların İncelenmesi”, Sanat ve Tasarım Dergisi, 17, 119-137.
• Oktay, Hilmi Ekin, Mutlu Danacı, Hacer ve Türk, Işınsu Deniz (2019), “Preferences for Doors of Vernacular Structures: The Case Study of Kaleici”, Environment-Behaviour Proceedings Journal, 4/11, 31-38. Öymen Gür, Şengül (2005), “Doğu Karadeniz Konutu”, Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari, (Ed. Afife Batur), İstanbul: Milli Reasürans T.A.Ş., 162-212. Özgüner, Orhan (1970), Köyde Mimari-Doğu Karadeniz, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları. Öztürk, Özhan (2005), Karadeniz Ansiklopedik Sözlük 1, (Ed. Mehmet İlhan), İstanbul: Heyamola Yayınları. Sümerkan, Mustafa Reşat (1990), Geleneksel Evlerin Yapı Özellikleri, Doktora Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. ______ (1991), “Doğu Karadeniz'de Kırsal Kesim Geleneksel Ev Plan Tiplerinin Yöresel Dağılımı”, Türk Halk Mimarisi Sempozyumu, Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma Dairesi Yayınları, 173-185.
• Tali, Şerife (2010), “Germir Evlerinin Giriş Kapı Tasarımları Üzerine Tipolojik Bir Araştırma”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 21, 165-185.
• T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1937), 1935 yılı Genel Nüfus Sayımı, İstanbul: HüsnüTabiat Basımevi.
• T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963), 1960 yılı Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler İtibariyle Nüfus, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Maatbası.
• T.C. İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü (1968), Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar), Ankara: Başbakanlık Basımevi D.S.İ.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2023), Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Veri Tabanı, https://www.tuik.gov.tr› duyuru› favori raporlar, Erişim tarihi: 15.02.2023.
• URL-1, https://yandex.com.tr/harita/107853/surmene/geo/gultepe_mah_/2215970835/?l=sat&ll=40.075377%2C40.866220&z=18 (20.01.2023).