Şanhay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) ve Rusya-Çin Rekabetinin Orta Asya'daki Etkileri

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 21, 1 - 12, 30.06.2024

Özgür Tüfekçi

https://doi.org/10.31765/karen.1466149

Öz

ŞİÖ, ilk olarak 1996 yılında Şanhay Beşlisi olarak örgütlendi. 2001 yılında Özbekistan'ın üye olmasıyla birlikte Şanhay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) olarak yeniden adlandırıldı. ŞİÖ'nün üyeleri arasında Çin, Rusya, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan, Pakistan, Hindistan ve İran yer almaktadır. ŞİÖ'nün gözlemci devletleri olarak Belarus, Moğolistan ve Afganistan, diyalog ortağı olarak ise Türkiye, Azerbaycan, Mısır, Ermenistan, Suudi Arabistan, Kuveyt, Katar, BAE, Bahreyn, Nepal, Maldivler, Sri Lanka, Myanmar ve Kamboçya bulunmaktadır. Örgütün temel amacı Üye Devletler arasında karşılıklı güven ve dostluğu güçlendirmektir.
ŞİÖ, kendi yetkisini kasıtlı olarak kısıtlayarak üyelerine yönelik herhangi bir aksiyon uygulama yetkisini ortadan kaldırmıştır. Bu açıklama, örgütün iki ana gücünün (kurucu üyeler olan Çin ve Rusya) bölgeye yönelik çelişkili planlara sahip olması nedeniyle durumu çok doğru bir şekilde ortaya koyuyor. Böylece birine yarar sağlayacak, diğerinin zararına olacak herhangi bir çabanın başarısızlıkla sonuçlanması kesindir. Bu iki güç arasındaki rekabetten kaynaklanan gerilimler, kendi güçleri Amerika'nınkini aştıkça kaçınılmaz olarak artacaktır. Başlangıçta çıkar ittifaklarını güçlendiren bu zayıflayan tehdit, bu hassas geçiş döneminde çeşitli şoklarla birleşince, neredeyse kesin olarak iki güç arasındaki her türlü işbirliğinin tamamen ortadan kalkmasıyla sonuçlanacaktır. Bu bağlamda, makale, Şanhay İşbirliği Örgütü'nün faaliyetleri üzerinden Rusya-Çin rekabetinin Orta Asya'daki rolünü tespit etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şanhay İşbirliği Örgütü, Rusya, Çin, Rekabet

THE SHAHANGHAI COOPERATION ORGANISATION (SCO) AND THE IMPACT OF RUSSIA-CHINA RIVALRY IN CENTRAL ASIA

Öz

The SCO was initially organised as the Shanghai Five in 1996. Along with Uzbekistan’s membership in 2001, it was renamed the Shanghai Cooperation Organization (SCO). The SCO includes members of China, Russia, Kazakhstan, Uzbekistan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Pakistan, India, and Iran. The SCO has Belarus, Mongolia, and Afghanistan as observer states and Türkiye, Azerbaijan, Egypt, Armenia, Saudi Arabia, Kuwait, Qatar, UAE, Bahrain, Nepal, Maldives, Sri Lanka, Myanmar, and Cambodia as dialogue partners. The main aim of the Organisation is to strengthen mutual trust and friendship between the Member States.
The SCO has deliberately restricted its own authority so that it lacks the power to enforce any specific actions on its members. This statement accurately portrays the situation since the two primary powers of the organisation - China and Russia, who were founding members - have conflicting plans for the area. Any effort that benefits one of them at the cost of the other is certain to fail. The tensions arising from the competition between these two powers will inevitably increase as their own power surpasses that of a declining America. This weakening threat, which initially solidified their alliance of convenience, combined with various shocks during this delicate transition period, will almost certainly result in the complete disappearance of any form of cooperation between the two powers. In this case, the study aims to identify the role of the Russia-China rivalry in Central Asia through the activities of the Shanghai Cooperation Organisation.

Anahtar Kelimeler

The Shanghai Cooperation Organization, Russia, China, Rivalry

Kaynakça

• Boggs, Carl, (2013), Masters of War: Militarism and Blowback in the Era of American Empire, New York: Taylor & Francis.
• Bolt, Paul J. and Cross, Sharyl N. (2018), China, Russia, And Twenty-First Century Global Geopolitics. Oxford: Oxford University Press.
• Bratersky, Maxim V. (2012), Nevoyennyye Rychagi Rossii Regional’nyye I Global’nyye Mekhanizmy [Non-Military Level of Russia Regional and Global Mechanisms]. Moscow: Izdatel’skiy dom Vysshey Shkoly Ekonomiki.
• Buszynski, Leszek. (2005), “Russia's New Role in Central Asia”, Asian Survey, 45/4, 546-565.
• Chung, Chien-peng, (2004), “The Shanghai Co-operation Organization: China’s Changing Influence in Central Asia”, The China Quarterly, 180, 989-1009. doi:10.1017/S0305741004000712.
• Clarke, Michael, (2010), “China, Xinjiang and the internationalisation of the Uyghur issue”, Global Change, Peace & Security, 22/2, 213-229, DOI:10.1080/14781151003770846.
• Cuthbertson, Ian, (1994), “The New "Great Game" World Policy Journal, 11/4, p. 31-43.