DEMOGRAFİK UNSURLAR ÇERÇEVESİNDE SAĞLIK-ÇEVRE İLİŞKİSİNİN KARADENİZ EKONOMİK İŞ BİRLİĞİ ÜYESİ ÜLKELERDE PANEL NEDENSELLİK ANALİZİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 22, 297 - 309, 05.12.2024

Pelin Gençoğlu

https://doi.org/10.31765/karen.1411925

Öz

Karbondioksit emisyonu, sağlık üzerinde çevre kirliliği kaynaklı birçok olumsuzluğu beraberinde getirmektedir. Emisyon artışı, çoğunlukla doğrudan insan kaynaklı faaliyetlerden ya da demografik sebeplerden kaynaklanmaktadır. Süreklilik kazanan bu artış, birey ve toplum sağlığı açısından çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Yaşanan sorunlara bağlı olarak mevcut sağlığın korunması ve bozulan sağlığın iyileştirilmesi gerekmekte, bu durum da sağlık harcamalarını doğrudan etkilemektedir. Böylece demografik unsurlar çerçevesinde sağlık-çevre ilişkisinin araştırması önemli hale gelmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, çevre ile sağlık arasındaki ilişkiyi panel nedensellik analizi ile test etmektir. Analiz, Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) üyesi, 13 ülke için 2000-2020 dönemini kapsamaktadır. Değişken olarak sağlığı temsilen; kişi başına düşen sağlık harcamaları ve yaşam beklentisi, çevreyi temsilen ise çevre üzerinde doğrudan etkiye sahip kişi başına karbon emisyonu (CO2); dolaylı etkiye sahip nüfus yoğunluğu ve kentsel nüfus oranı modele dahil edilmiştir. Tercih edilen Dumitrescu-Hurlin Granger panel nedensellik analizi sonucunda, karbon emisyonundan sağlık harcamalarına ve nüfus yoğunluğuna doğru tek yönlü, benzer şekilde sağlık harcamalarından nüfus yoğunluğuna ve kentsel nüfus oranına doğru tek yönlü nedensellik ilişkisinin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Harcamaları, Karbon Emisyonu, Karadeniz Ekonomik İşbirliği, Panel Nedensellik

Etik Beyan

Bu makale etik kurul izni ve/veya yasal/özel izin alınmasını gerektirmemektedir.

EVALUATION OF HEALTH-ENVIRONMENT RELATIONSHIP WITHIN THE FRAMEWORK OF DEMOGRAPHIC FACTORS IN BLACK SEA ECONOMIC COOPERATION MEMBER COUNTRIES BY PANEL CAUSALITY ANALYSIS

Öz

Carbon dioxide emissions lead to various health problems due to environmental pollution. The increase in emissions is a result of either direct human activities or demographic factors. This continuous rise poses challenges for both individual and public health. In response to the issues experienced, it is crucial to preserve existing health and enhance compromised health. Furthermore, this situation has a direct impact on healthcare expenditures. Therefore, investigating the relationship between health and the environment within the framework of demographic factors becomes essential. In line with this, the study aims to determine the correlation between the environment and health through panel causality analysis. The analysis encompasses the period from 2000 to 2020 and includes 13 member countries of the Black Sea Economic Cooperation (BSEC). Per capita health expenditures and life expectancy represent health as variables, while per capita carbon emissions (CO2) with its direct impact, along with population density and urban population rate with its indirect impact, represent the environment, and they have been incorporated into the model. According to the preferred Dumitrescu-Hurlin Granger panel causality analysis, it has been established that there is a one-way causality relationship from carbon emissions to health expenditures and population density, and similarly, from health expenditures to population density and urban population.

Anahtar Kelimeler

Health Expenditure, Carbon Emission, Black Sea Economic Coorperation, Panel Causality

Kaynakça

• Ahmad, Munir, Akram, Waqar, Ikram, Muhammad, Shah, Ashfaq Ahmad, Rehman, Abdul, Chandio, Abbas Ali ve Jabeen, Gul (2021), “Estimating dynamic interactive linkages among urban agglomeration, economic performance, carbon emissions, and health expenditures across developmental disparities”, Sustainable Production and Consumption, 26, 239–255. https://doi.org/10.1016/j.spc.2020.10.006.
• Altuntaş, Mehmet ve Özyurt, Mehmet (2020), “Kentleşme ve Sağlık Harcamaları: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Çalışma”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (22), 891-915.
• Apergis, Nicholas, Gupta, Ranan, Lau, Chi Keung Marco ve Mukherjee, Zinnia (2018), “U.S. state-level carbon dioxide emissions: Does it affect health care expenditure?”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 91, 521–530. https://doi.org/10.1016/j.rser.2018.03.035.
• Balçık, Pınar Yalçın, Konca, Murat ve Biçer, İsmail (2021), “Yaşlı Nüfus ile Sağlık Harcamaları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Panel Veriye Dayalı Bir Uygulama”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 314-324.
• Benli, Muhammed (2022), “Carbon emission as a determinant of health expenditures”, Social Sciences Research Journal, 11/2, 250-257.
• Bongaarts, John (1992), “Population growth and global warming”, Population Council, 18 /2, 299-319.