A FIELD RESEARCH NOTES ON A CRIMEAN TATAR NEWSPAPER “LENIN BAYRAGI”

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 22, 355 - 366, 05.12.2024

Alter Kahraman

https://doi.org/10.31765/karen.1517139

Öz

The field work on which this ‘field research notes’ was based was conducted on Crimean Tatar National Movement, which emerged after the deportation in 1944, and Lenin Bayragı, which was the only newspaper printed after the deportation. The field work was conducted before the occupation of Crimea by Russia in 2014. The aforementioned newspaper was published under the name of Lenin Bayragı between 1957 and 1990 in Uzbekistan (Tashkent), one of the Soviet republics where Crimean Tatars were settled. After 1991, it was named as Yanı Dunya in reference to the changes in the world and the history of the newspaper in Crimea as well. Lenin Bayragı played an important role in preserving the native language of Crimean Tatars in exile and in the development of Crimean Tatar literature. Especially after the war, Crimean Tatar intellectuals started to be trained in this newspaper, published their first poems, stories and articles here, and even learned to read and write Crimean Tatar on Lenin Bayragı with the support of elders. Crimean Tatar National Movement activists and Crimean Tatar intellectuals, literati, writers, poets which were part of and/or around Lenin Bayragı followed distinct paths to keep alive the national consciousness, the return and Crimean ideal, and considered national movement mostly from two different and opposite perspectives. This article discusses the methods used during the field research and the preliminary results of the research.

Anahtar Kelimeler

Crimean Tatars, Lenin Bayragı, Yanı Dunya, field research

KIRIM TATAR GAZETESİ “LENİN BAYRAĞI” ÜZERİNE SAHA ARAŞTIRMASI NOTLARI

Öz

Kırım’ın Rusya tarafından 2014’te işgal edilmesinden önce gerçekleştirilen ve bu notların konusunu teşkil eden saha araştırması 18 Mayıs 1944 sürgününden sonraki yıllarda ortaya çıkan Kırım Tatar Millî Hareketi ve Kırım Tatarlarının sürgünden sonra ana dillerinde basılan tek gazetesi olan Lenin Bayrağı üzerine yapılmıştır. Bahsi geçen gazete Lenin Bayrağı adı ile 1957 ile 1990 yılları arasında Kırım Tatarlarının yerleştirildiği Sovyet cumhuriyetlerinden biri olan Özbekistan’da (Taşkent) çıkmıştır. 1991’den itibaren dünyadaki değişimlere ve gazetenin Kırım’daki geçmişine de atfen Yanı Dunya adını almıştır. Lenin Bayrağı sürgündeki Kırım Tatarlarının milli dillerini korumasında ve Kırım Tatar edebiyatının gelişmesinde önemli bir işlev görmüştür. Özellikle savaş sonrası Kırım Tatar entellektüelleri bu gazetede yetişmeye başlamış, ilk şiirlerini, hikâyelerini ve yazılarını burada yayımlatmış, hatta milli dilleri Kırım Tatarcayı okuyup yazmasını yaşlıların desteğiyle Lenin Bayrağı’nda öğrenmişlerdir. Lenin Bayrağı’na organik olarak bağlı olanlar ve yayın organının geniş çevresindeki Kırım Tatar entellektüelleri, yazarları, şairleri ve edebiyatçıları ile Kırım Tatar Millî Hareketi mensupları Kırım Tatar millî bilincini, Kırım’a geri dönüşü, anavatan Kırım idealini ayakta tutabilmek için iki farklı yol izlemiş, iki farklı ve çoğu zaman birbirine karşıt noktadan millî hareketi değerlendirmişlerdir. Bu makale Kırım’da yapılan saha araştırmasında izlenen metodu ve araştırmanın ilk verilerini tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kırım Tatarları, Lenin Bayrağı, Yanı Dunya, saha araştırması

Etik Beyan

Bu araştırmanın yapıldığı Şubat-Mayıs 2013 döneminde Ortadoğu Teknik Üniversitesi'nde Etik kurul onayı gerekmemektedir.

Destekleyen Kurum

Yükseköğretim Kurulu

Teşekkür

Kırım’daki saha araştırması yazarın “The Crimean Tatar National Movement in the Publication of Inner and Outer Diaspora: Lenin Bayrağı, Emel and Dergi” adlı tezi için Şubat-Mayıs 2013 arasında gerçekleştirilmiştir. Orta Doğu Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ayşegül Aydıngün ve Tavrida Milli V.I. Vernadski Üniversitesi (Kırım, Ukrayna) öğretim üyesi Doç. Dr. Elmira Muratova danışmanlığında yürütülmüştür. Yazıda kullanılan bazı alıntılar yazarın ilgili tezinde de yer almıştır. Saha araştırmasında, öncesinde ve sonrasında değerli katkılarını ve önerilerini eksik etmeyen değerli Hocam Prof. Dr. Ayşegül Aydıngün’e çok teşekkür ederim. Ayrıca metinde kullanılan alıntıların Kırım Tatarcalarını düzenleyen Susanna Mustafayeva’ya teşekkür ederim. Var olan ve gözden kaçan hataların tümü yazarın sorumluluğundadır.

Kaynakça

• “Putin signs decree to rehabilitate Crimea Tatars”, Reuters. 16 Temmuz 2024 tarihinde şu kaynaktan alınmıştır. https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-crimea-tatarsidUSBREA3K0BH20140421.
• “Address by President of the Russian Federation”, President of Russia. 16 Temmuz 2024 tarihinde şu kaynaktan alınmıştır: http://eng.kremlin.ru/news/6889.
• Anonim (10 Ağustos 1958), “Vatanga 3 Million Tonna Pamuk berirmiz”, Lenin Bayrağı: 2.
• Anonim (14 Aralık 1958), “Vatanga Raport: Plan Toldurıldı”, Lenin Bayrağı: 1.
• Anonim (20 Şubat 1991), “Ablyaziz Veliev’nin Çıkışı”, Yanı Dunya: 6.
• Anonim (23 Ekim 1958), “1.500.000 Tonna Pamuk Azır”, Lenin Bayrağı: 3.
• Anonim (23 Kasım 1958), “Vatanga 3 million Tonna Pamuk 21. Syezdge [parti kongresine] En Yahşı Bahşışdır”, Lenin Bayrağı: 1.
• Anonim (25 Aralık 1991), “Yolumız Vatanga”, Yanı Dunya: 2.
• Anonim (26 Ekim 1958). “7 Noyabrge Devletke 2,5 Million Tonna Pamuk Bereyik”, Lenin Bayrağı: 1.