KENTSEL KİMLİK PERSPEKTİFİNDE SİNOPE’NİN (SİNOP) ADLANDIRILIŞINA YÖNELİK ÖNCÜL AKTARIMLAR

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 23, 31 - 39, 30.06.2025

Meltem Temizkan

Öz

Sinope (Sinop), Karadeniz Bölgesi’nin kıyı şeridinde yer alan ve Boztepe Yarımadası’nın üzerine kurulan antik kentlerden biridir. Boztepe Yarımadası’ndaki doğal limanların kentin kuruluş gerekçelerinden biri olarak görüldüğü bilinmektedir. Anadolu coğrafyasının kuzeyindeki en uç noktayı oluşturan Sinope, liman kenti özelliğiyle Karadeniz Bölgesi’nden Ege ve Akdeniz’e gerçekleştirilen ticari faaliyetlerin yürütülmesine olanak tanımıştır. Kentin kuruluşuyla gelişen süreç isimlendirilmesine yönelik birtakım görüşleri de beraberinde getirmiştir. Buna karşın bölgenin kent görünümü öncesinde de adlandırılışına dair kayıtlar mevcuttur. Kentin isimlendirmesine yönelik bulgular antik kaynaklarda yer edinmiş ve Sinope’nin adlandırılışı bu kaynaklarda mitik anlatımlara dayandırılmıştır.
Mitik aktarımlar, kent adlandırmalarında başat güç unsurları olarak değerlendirilmiş ve bu aktarımlarda tanrısal varlık imgelerinden yararlanılarak kentsel varoluş sürecinin güç simgeleri vurgulanmıştır. Gücün temel simgeleri olarak değerlendirilen tanrısal işaretler, kentleşmenin ve buna dayalı olarak kent kültürünün oluşumuna ve şekillenmesine katkı sağlayan unsurları ifade etmiştir. Bu unsurlar, Sinope’nin kentsel kimlik perspektifinde adını mitolojide kadınlardan oluşan ve savaşçı ulus olarak nitelendirilen Amazonların bir prensesinden ya da Tanrı Asopos’un kızlarından birinden aldığı söylemlerine zemin hazırlamıştır. Bu çalışmada Sinope kentinin isimlendirilmesindeki güç unsurları antik kaynakların yanı sıra modern literatür incelenerek değerlendirilmeye alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sinope , Mitoloji , Amazon , Asopos , Antik Kaynaklar

Kaynakça

• Antik Kaynaklar Apollodoros, Bibliotheka Kullanılan Metin ve Çeviri: Apollodoros, Bibliotheka Yunan Mitolojisi, Sunuş, Ekler ve Notlar, James George Frazer, Çev. Nur Nirven, Pinhan Yayıncılık, Basım, İstanbul, 2020.
• Arrianus Periplus (Arrianus, Periplus Ponti Euxini) Kullanılan Metin ve Çeviri: Arrianus, Periplus Ponti Euxini, Arslan, M. (2005). Arrianus’un Karadeniz Seyahati (Arriani Periplus Ponti Euxini), Odin Yayıncılık, İstanbul.
• Homeros, İlyada Kullanılan Metin ve Çeviri: Homeros, İlyada, Eski Yunanca Aslından Çevirenler: Azra Erhat-A. Kadir, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, XIV. Basım, İstanbul, 2020.
• Herodotos, Historia Kullanılan Metin ve Çeviri: Herodotos, Tarih, Çev. Ökmen, Türkiye İş Bankası Yayınları Kültür Yayınları, XVII. Basım, İstanbul 2020.
• Ksen., Anab. Kullanılan Metin ve Çeviri: Ksenephon, Anabasis Onbinlerin Dönüşü), Çev. Ari Çokona, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, V. Basım, İstanbul 2020.
• Plutarch Kullanılan Metin ve Çeviri: Plutarch’s Lives. With an English Translation by Bernadotte Perrin. Cambridge, MA. Harvard University Press. London. William Heinemann Ltd. 1914.
• Pseudo-Scymnus Kullanılan Metin ve Çeviri: Anonymus, (Khioslu Skymnos’a Ait Olduğu Söylenen) Anonymus Perie gesis. Çev. Ş. Kileci. Libri II (2017) 56-127.
• Rodoslu Apollonius, Argonautika Kullanılan Metin ve Çeviri: Rodoslu Apollonius, Argonautika [Argo Denizcileri], Çev. Nur NirvenPinhan Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Strabon, Geographika Kullanılan Metin ve Çeviri: Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XII-XIII-XIV), Çev. Prof. Dr. Adnan Pekman, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2000.
• Modern Kaynaklar Bağdatlı Çam, Fatma (2015), “Avrasyalı Atlı-Savaşçı Kadınlar Amazonlar’ın Gerçekliği Üzerine Yeni Gözlemler”, Höyük, 8, 71-94.
• Blok, H. Josine (1996). “A Tale of Many Cities Amazons in the Mythical Past of Greek Cities in Asia Minor”, Proof and Persuasion: Essays on Authority, Objectivity and Evidence, Ed: Suzanne Marchand-Elizabeth Lunbeck, Brepols, Turnou, 81-99.
• Braund, David (2012), “Myth and Ritual at Sinope: From Diogenes the Cynic to Sanape the Amazon”, Sinope The Results of Fifteen Years of Research Proceedings of the International Symposium, (7-9 May 2009), Ed. Dominique Kassab Tezgör, Brill, 11-23.
• Can, Şefik (2022), Klasik Yunan Mitolojisi, Ötüken Yayınları, 21. Basım, İstanbul.
• Doonan, P. Owen (2004), Sinop Landscapes Exploring Connection in a Black Sea Hinterlands, University of Pennsylvania Museum, Philadelphia.
• Dönmez, Şevket (2004), “Yeni Arkeolojik Bulguların Işığında İÖ. 2. Binyılda Sinop”, Belleten, LXVIII, 251, 1-28.
• Dowden, Ken (1997), “The Amazons: Development and Functions”, Rheinisches Museum für Philologie, Neue Folge, 140. Bd., H. 2, 97-128.
• Erhat, Azra (2007), Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Erzen, Afif (1953), “Ay Tanrısı Men'in Adı ve Menşei Hakkında”, Belleten, C. XVII, S. 65, 1-14.
• ________ (1956), “Sinop Kazısı 1953 Yılı Çalışmaları”, Türk Arkeoloji Dergisi, 6, 69-110.
• Esemenli, Deniz (1990), Sinop İli Türk Dönemi Mimarisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İplikçioğlu, Bülent (2015), Hellen ve Roma Tarihinin Anahatları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• Koçak, Özdemir (1993), Eskiçağ Tarihinde Sinope-Başlangıçtan MS 395 Yılına Kadar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koçak, Özdemir (2003), “Erken Sinop Yerleşmeleri”, Belleten, XVII/250, 697–718.
• Leaf, Walter (1916), “The Commerce of Sinope”, The Journal of Hellenic Studies, 36, 1-15.
• Mansel, Arif Müfid (1971), Ege ve Yunan Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayını, 1. Baskı, Ankara.
• Memiş, Ekrem (2009), Eskiçağ Tarihinde Doğu-Batı Mücadelesi, Çizgi Kitabevi Yayını, 4. Baskı, Konya.
• ________ (2012), Troya ve Troyalılar (Troyalılar Türk müdür?), Altınpost Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• ________ (2019), Eskiçağ Medeniyetleri Tarihi, Ekin Yayınevi, 5. Baskı, Bursa.
• ________ (2021), “Eskiçağda Doğu-Batı Mücadelesine Kısa Bir Bakış”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 2021, 8/1, 359-390.
• ________ (2022), Eskiçağ Türkiye Tarihi, Ekin Yayınevi, 16. Baskı, Bursa.
• Memiş, Ekrem-Bülbül, Cemil (2019), Eskiçağda Göçler, Ekin Yayınevi, 2. Baskı, Bursa.
• Robinson, David (2009), Ancient Sinope, Analecta Gorgiana 389, Ed. George Anton Kiraz, Gorgias Press, Piscataway.
• Temizkan, Meltem (2024), “Hellen Kolonizasyon Sürecinde Ekonomik Boyut: Sinope Örneği”, Kahramanmaraş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2024, 21/2, 993-1004.
• Temür, Akın (2012), “Antik Çağdan Günümüze Amazonlar”, Samsun Sempozyumu, (13-16 Ekim 2011), 1, Ed. Prof. Dr. Mahmut Aydın, Doç. Dr. Bekir Şişman, Yrd. Doç. Dr. Selahattin Özyurt, Yrd. Doç. Dr. Hasan Atsız, Samsun Valiliği, Samsun, 69-81.
• Türkan, Ahmet (2012), “Men, Mensis, Moon Ay Tanrı Men, Özellikleri ve Kültü”, Ömer Çapar’a Armağan, Yayına Hazırlayanlar: Turgut Yiğit, Mehmet Ali Kaya, Ayşen Sina, Hel Yayıncılık, Ankara, 333-348. Umar, Bilge (1993), Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılȃp Kitabevi, İstanbul.
• Yıldırım, Nazlı (2020), “Mitolojik Kadın Ktisteslere Bir Örnek Olarak Sinope”, Journal of Universal History Studies, 3/2, 391-405.
• Yıldız, Nuray- Acar, Vedat (2021), “Khalkedon’dan Kolkhis’e: Argonautları Keşfetmeye Yönelik Bir Tur Önerisi”, Turist Rehberliği Nitel Araştırmalar Dergisi, 2/1, 75-89.
• Yurdakul, Şenol (2020), “Eski Çağ Kappadokia’sında Beyaz Syrialılar (Leukosyrioi) Kavramı”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 44, 73-84.