ZONGULDAK’A BAĞLI ELVANPAZARCIK BELDESİNİN 19. YÜZYILIN ORTALARINDAKİ SOSYO EKONOMİK DURUMU

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 89 - 109, 08.06.2023

Ahmet Efiloğlu

Öz

Elvanpazarcık Zonguldak merkez ilçesine çok yakın bir mesafede bulunan bir beldedir. 1991’e kadar köy olan belde 2 Kasım 1991’de belediye yapılmış; 2014’te ise belde belediyesine dönüştürülmüştür. Beldenin tarihi Zonguldak’ın tarihi açısından büyük önem taşımaktadır. Çünkü Zonguldak’ın kentleşmeye başlamasından önce şehrin üzerinde kurulacağı arazi Elvanpazarcık’ı oluşturan köylere bağlı deniz kenarında boş, sazlık ve bataklık bir araziydi. Bundan dolayı burayla alakalı yapılacak bir çalışma Zonguldak’ın tarihine de katkı sağlayacaktır. Temettuat defterleri sayesinde 19. yüzyılın ortalarında bir yerleşim yerinde yaşayan kişilerin sosyo-ekonomik durumlarını ortaya koymak mümkün olabilmektedir. Bu çalışmada da temettuat defterleri kullanılarak Elvanpazarcık’ın 19. yüzyılın ortalarındaki ekonomik ve sosyal yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Defterlerden köylerde yaşayan kişilerin sahip oldukları malları mülkleri, yaptıkları ekonomik faaliyetleri, elde ettikleri gelirleri ve ödedikleri vergi miktarları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

19. Yüzyıl, Osmanlı Devleti, Zonguldak, Elvanpazarcık, Temettuat Defterleri, Sosyo-ekonomik yapı

THE SOCIO-ECONOMIC STATUS OF ELVANPAZARCIK DISTRICT OF ZONGULDAK IN THE MIDDLE 19TH CENTURY

Öz

Elvanpazarcık is a town located very close to the central district of Zonguldak. The town, which was a village until 1991, was made a municipality on November 2, 1991; In 2014, it was transformed into a town municipality. The history of the town is of great importance for the history of Zonguldak. Because before the urbanization of Zonguldak, the land on which the city would be built was an empty, reed and swamp land by the sea connected to the villages that make up Elvanpazarcık. Therefore, a study to be made about this place will also contribute to the history of Zonguldak. Thanks to the Temettuat notebooks, it is possible to reveal the socio-economic status of the people living in a settlement in the middle of the 19th century. In this study, the economic and social structure of Elvanpazarcık in the middle of the 19th century was tried to be revealed by using temettuat notebooks. From the books, the properties of the people living in the villages, their economic activities, their income and the amount of taxes they paid were determined.

Anahtar Kelimeler

19th century, Ottoman Empire, Zonguldak, Elvanpazarcık, Temettuat Registers, Socio-economic structure

Kaynakça

• 1. Arşiv Belgeleri Başkanlık Osmanlı Arşivi Maliye Nezareti Varidat Kalemi BOA, ML VRD.TMT. d. Nr. 3306, 3308, 3317, 3318, 3327.
• 2. Kitaplar Arslan, Ramazan. 19. Asırda Bartın Kazasının Sosyal ve İktisadi Yapısı, Bartın: Bartın Üniversitesi Yayını, 2019.
• Genel Nüfusu Sayımı Kati ve Mufassal Neticeler Köyler Nüfusu 20 İlk Teşrin 1935, İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Hüsnü Tabiat Basımevi, 1937.
• Güran, Tevfik. 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Güran, Tevfik. 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, İstanbul: Eren Yayınları, 1998. Kastamonu Vilayeti Salnâmesi, Kastamonu: Kastamonu Vilayet Matbaası, 1314/1896.
• Osmanlı Arşivi Rehberi, İstanbul: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, 2010.
• Sami, Şemsettin. Kamus-ı Türki, Haz: Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2014.
• 3. Makaleler Aktan, Coşkun Can vd. “Osmanlı Vergi İsyanları I”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Y.2002, C.7, S.2.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Tarihi Demografi Çalışmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, X, İstanbul 1953.
• Çakır, Coşkun. “Tanzimat Dönemi Vergi Uygulamalarında Karşılaşılan Güçlükler ve Vergi İhtilalleri”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 51, 2011.
• Doğan, Aylin. “19. Yüzyılda Antalya Kazasının Sosyo-Ekonomik Yapısının İncelenmesinde Temettuat Defterlerinin Katkısı”, Akdeniz İİBF Dergisi, (38) 2018.
• Göyünç, Nejat, “Hane”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Cilt XV, İstanbul, Diyanet Vakfı Yayını, 1997.
• Güran, Tevfik. “19. Yüzyıl Temettüat Tahrirleri”, Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, Der: Halil İnalcık, Şevket Pamuk, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 2000.
• Hançer, Tanu Hilmi. “Karadeniz Ereğli Divan ve Köylerinin 19. Yüzyıl Ortalarındaki Sosyoekonomik Durumu”, Turcology Research, 75, 2022.
• Hinz, Walther. “İslam’da Ölçü Sistemleri”, Çev: Acar Sevim, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi, S.5, 1990.
• Kütükoğlu, Mübahat S. “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten, 59, 1995.
• Menekşe, Metin. “XIX. Yüzyıl Ortalarında Seyitgazi Kazası Künbet Köyü’nün Sosyal ve Ekonomik Yapısı (9184 Numaralı Temettuât Defterine Göre)”, History Studies, Volume 7, Issue 1, A Trıbute to Prof. Dr. İbrahim Güler. KARES 2023 Haziran;1(1): 89-109 108Zonguldak’a Bağlı Elvanpazarcık Beldesinin ...
• Metin, Rafet. “1260-61 / 1844-45 Temettuat Kayıtları Işığında Kubad Köyünün Sosyal ve Ekonomik Görüntüsü”, Studies Of The Ottoman Domain, C. 8, S.14, 2018.
• Öztürk, Said. “Konya Temettuat Defterleri”, Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi 1999 Bildiriler Kitabı, Konya: 2000.
• Öztürk, Said. “Türkiye’de Temettuat Çalışmaları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, S. 1, 2003.
• Şahin, Harun. “Osmanlı Vergi Sisteminden Reform ve Temettü Vergisi”, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.37, S.1, 2013.
• 4. İnternet Kaynakları https://www.nufusune.com/merkez-ilce-nufusu-zonguldak (E.T. 29.04.2023)