Campinha-Bacote Kültürel Yeterlilik Süreci Modeli ve Hemşirelik Araştırmalarındaki Kullanımı

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 89 - 99, 12.06.2024

Emine Uzuntarla Güney Tülay Ayyıldız Müge Seval

Öz

Dünyanın göçmen sayısındaki artış Türkiye’yi de etkilemiş, savaş ve göçün de etkisiyle kültürel çeşitliliği artırmıştır. Artan bu kültürel çeşitlilik sağlık bakımı erişimi ve sunumunda eşitsizliklere neden olmakta ve hemşirelerin kültürel olarak uygun ve yeterli bakım vermesini zorunlu kılmaktadır. Hemşirelerin hastalara uygun kültürel yaklaşım geliştirme, kültürel yeterli olma ve bakım sağlamada rehber olan bazı kültürel modeller bulunmaktadır. Bu derleme çalışmasında hemşirelere rehberlik eden bir kültürel model odaklanmayı ve modelin hemşirelik araştırmalarında nasıl kullanıldığına dair bilgi sunarak hemşirelerin klinikte ve araştırmalardaki model kullanımını artırmak hedeflenmektedir. Çalışmada kültürel yeterli olma sürecini tanımlayan Campinha-Bacote Kültürel Yeterlilik Süreci Modeli ele alınmıştır. Model, kültürel tevazu üzerine kurulan, kültürel farkındalık, kültürel bilgi, kültürel beceri, kültürel karşılaşmalar ve kültürel istek olarak beş ayrı yapıdan oluşmaktadır. Hemşirelik araştırmalarında kesitsel-tanımlayıcı, nitel, deneysel ve karma tür olarak kültürel yeterliliği belirleme, kültürel yeterliliğe dair çeşitli eğitim materyallerinin etkinliğini değerlendirme ve açık uçlu soru hazırlamada ayrıca belirli bir konuya özgü kültürel yeterliliğin analizinde veya nasıl geliştirilebileceğine dair yapılacak kapsam incelemelerinin yürütülmesinde Campinha-Bacote Modeli rahatlıkla kullanılabilmektedir. Hemşirelerin kültürel yeterliliklerinin geliştirilmesi ve araştırmalarda kültürel modellerin kullanılmasında Camphina-Bacote modeli oldukça uygundur. Hemşirelerin yeterli, kaliteli ve etkin klinik bakım vermesi ve akademik araştırmaların bilimsel kalitesini artırması açısından bu ve diğer kültürel modellerin kullanımına dair çeşitli eğitimler düzenlenebilir.

Anahtar Kelimeler

Campinha-Bacote, Kültürel Yeterlilik Süreci Modeli, Kültürel Hemşirelik, Araştırma, Model Kullanımı

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımızı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Çalışma sürecinde beni destekleyen hocalarıma teşekkür ederim...

CAMPINHA-BACOTE CULTURAL COMPETENCE PROCESS MODEL AND ITS UTILIZATION IN NURSING RESEARCH

Öz

The increase in the number of immigrants worldwide has also affected Turkey, increasing cultural diversity due to the impact of war and migration. This growing cultural diversity leads to inequalities in healthcare access and delivery, necessitating nurses to provide culturally appropriate and competent care. There are several cultural models that guide nurses in developing appropriate cultural approaches, cultural competence, and care provision. This review aims to focus on a cultural model guiding nurses, providing information on how it is used in nursing research to enhance the utilization of models in both clinical and research settings. The Campinha-Bacote Cultural Competence Process Model, defining the process of cultural competence, is discussed in the study. The model consists of five structures based on cultural humility: cultural awareness, cultural knowledge, cultural skills, cultural encounters, and cultural desire. The model can comfortably be used in nursing research, including cross-sectional-descriptive, qualitative, experimental, and mixed-method studies, to determine cultural competence, evaluate the effectiveness of various educational materials on cultural competence, and prepare open-ended questions. Additionally, it can be applied in the analysis of specific cultural competencies for a given topic or in conducting comprehensive reviews on how to enhance cultural competence. The Campinha-Bacote model is highly suitable for developing nurses' cultural competencies and using cultural models in research. Various training programs can be organized for the use of this and other cultural models to improve the quality and effectiveness of nurses' clinical care and enhance the scientific quality of academic research.

Anahtar Kelimeler

Campinha-Bacote, Cultural Competence Process Model, Cultural Nursing, Research, Model Utilization

Kaynakça

• 1. Kitaplar
• Değer, Vasfiye Bayram. Transcultural Nursing. InTech, 2018.
• Leininger, Madeliene. “Culture Care Diversity and Universality: A Theory of Nursing”, 5–68, National League for Nursing Press, 1991.
• 2. Makaleler
• Abitz, Tracey L. “Cultural Congruence and Infusion Nursing Practice”. Journal of Infusion Nursing: The Official Publication of The Infusion Nurses Society 39/2 (2016), 75–9.
• Aloğlu, Nihal., Taşlıyan, Mustafa., Hırlak, Bengü., & Kalaycı, Meltem. “Hemşirelerin Sığınmacılara/Göçmenlere ve Türklere Verdiği Sağlık Hizmeti Algıları ve Yaşanan Sorunlar: Kahramanmaraş’ta Bir Alan Çalışması”. Social Sciences Studies Journal 3/9 (2017), 940–54.
• Ayyıldız, Ali Artam. & Karataş, Kasım. “Bugünün Türkiye’sinde Göç Gerçeği: Küresel Hareketliliğin Neresindeyiz?”. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13/2 (2021), 473-500.
• Bahar, Zuhal., Aydoğdu, Nihal G., & Gürkan, Kübra Pınar. “Sağlık Davranışları Üzerinde Kültürün Etkisi”. Türkiye Klinikleri Halk Sağlığı Hemşireliği- Özel Konular 5/3 (2019), 17–21.
• Başlı, Mükerrem., Bekar, Mine., & Civelek, İrem. “Kültürlerarası Hemşirelikte Kullanılan Modeller ve “Kültürel Yeterlilik Süreci Modeli”ni Anlamak”. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 1/1 (2018), 18-24.
• Bauer Kathleen., Bai Yeon. “Using a Model to Design Activity-Based Educational Experiences to Improve Cultural Competency Among Graduate Students”. Pharmacy (Basel) 6/2 (2018), 48.
• Betancourt, Joseph R., Corbett, James.,&Bondaryk, Matthew R. “Addressing Disparities And Achieving Equity: Cultural Competence, Ethics, and Health-Care Transformation”. Chest Journal 145/1 (2014), 143–48.
• Burns Sandra. “California State University (CSU) System Nursing Faculty: Are You Culturally Competent to Teach in a Multicultural State?”. Journal of Professional Nursing: Official Journal of The American Association of Colleges of Nursing 36/6, (2020), 635–48.
• Byrne, Deborah. “Evaluating Cultural Competence in Undergraduate Nursing Students Using Standardized Patients”. Teaching and Learning in Nursing 15/1 (2020), 57-60.
• Campinha-Bacote, Josepha. “A Model and Instrument for Addressing Cultural Competence in Health Care”. Journal of Nursing Education 38/5 (1999), 203-7.
• Campinha-Bacote Josepha. “The Process of Cultural Competence in The Delivery of Healthcare Services: A Model of Care”. Journal of Transcultural Nursing: Official Journal of The Transcultural Nursing Society 13/3 (2002) 181–201.
• Campinha-Bacote Josepha. “Delivering Patient-Centered Care in The Midst of a Cultural Conflict: The Role of Cultural Competence”. Online J Issues Nurs 16/2 (2011), 5.
• Campinha-Bacote, Josepha. “Cultural Competemility: A Paradigm Shift in the Cultural Competence versus Cultural Humility Debate” – Part I. OJIN: The Online Journal of Issues in Nursing (2018).
• Cenkci, Zehra., & Nazik, Evşen. “Sığınmacı ve Mülteci Kadınların Yaşadığı Sorunlar ve Sunulan Sağlık Hizmetleri”. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 21/4 (2018), 293-9.
• Ceylan, Yılmaz. “Türkiye’de Çok Kültürlülük Örneği Olarak Suriyeliler”. Turkish Studies-Social Sciences 16/1 (2021), 113–30.
• Choi, So-Yun., & Kim, Kyung-Sook. “The Effects of Cultural Competence on Nurses’ Burnout”. Advanced Science and Technology Letters 47 (2014), 300–4.
• Çal, Ayşe., Çavuşoğlu, Figen., & Aydın Avcı, İlknur. “Hemşirelerin Göçmen Bireylere Bakım Verirken Yaşadıkları Sorunlar ve Çözüme Yönelik Öneriler”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 15/2 (2022), 197–206.
• Douglas, Marilyn K., Rosenkoetter, Marlene., Pacquiao, Dula F., Callister, Lynn Clark., Hattar-Pollara, Marianne., Lauderdale, Jana., Milstead, Jeri., Nardi, Deena., & Purnell, Larry. “Guidelines for Implementing Culturally Competent Nursing Care”. Journal of Transcultural Nursing: Official Journal of the Transcultural Nursing Society 25/2 (2014), 109–21.
• Downey Nicole. “The Importance of Culture in Treating Substance Use Disorder: Example Application With Indigenous People”. Journal Of Psychosocial Nursing And Mental Health Services 59/6 (2021), 7–12
• Foronda, Cynthia., Baptiste, Diana-Lyne., Reinhold, Maren M., & Ousmane, Kevin. “Cultural Humility: A Concept Analysis”. Journal of Transcultural Nursing 27/3 (2016), 201-17.
• Gallagher, Ruth W., & Polanin, Joshua R. “A Meta-Analysis of Educational Interventions Designed to Enhance Cultural Competence in Professional Nurses and Nursing Students”. In Nurse Education Today 35/2 (2015), 333-40.
• Giacco, Domenico., Matanov, Aleksandra., & Priebe, Stefan. “Providing Mental Healthcare to Immigrants: Current Challenges and New Strategies”. Current Opinion in Psychiatry 27/4 (2014), 282–8.
• Gibbs, Debra., Culleiton, Alicia L. “A Project to Increase Educator Cultural Competence in Mentoring At-Risk Nursing Students”. Teaching and Learning in Nursing 11/3 (2016), 118-25.
• Gradellini, Cinzia., Gómez-Cantarino, Sagrario., Dominguez-Isabel, Patricia., Molina-Gallego, Brigida., Mecugni, Daniela., & Ugarte-Gurrutxaga, Maria Idoia. “Cultural Competence and Cultural Sensitivity Education in University Nursing Courses: A Scoping Review”. Frontiers in Psychology 12 (2021), 682920.
• Ho, Trang-Thi., Oh, Jina. “Development and Evaluation of Cultural Competence Course on Undergraduate Nursing Students in Vietnam”. Int J Environ Res Public Health 19/2 (2022), 888.
• Hook, Joshua., Davis, Don E., Owen, Jesse., Worthington, Everett L., & Utsey, Shawn O. “Cultural Humility: Measuring Openness to Culturally Diverse Clients”. Journal of Counseling Psychology 60/3 (2013), 353–366.
• Ilgaz, Ayşegül. “Yaşlı Bakımında Kültürel Yeterlilik Süreci Modelinin Kullanılması”. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 7/3 (2020), 278-84.
• Isaacson, Marry. “Clarifying Concepts: Cultural Humility or competency”. Journal of Professional Nursing 30/3 (2014), 251-258.
• Jongen, Crystal., McCalman, Janya., & Bainbridge, Roxanne. “Health Workforce Cultural Competency Interventions: A Systematic Scoping Review”. In BMC Health Services Research 18/1 (2018), 232.
• Jordan, Michael., Hauser, Jacob., Cota, Stephanie., Li, Hong., & Wolf, Lisa. The Impact of Cultural Embeddedness on the Implementation of an Artificial Intelligence Program at Triage: A Qualitative Study”. Journal of Transcultural Nursing : Official Journal of The Transcultural Nursing Society 34/1 (2023), 32–39.
• Karatay, G., Bowers, B., Karadağ, E. B., & Demir, M. C. Cultural Perceptions and Clinical Experiences of Nursing Students in Eastern Turkey. International Nursing Review, 63(4), 2016, 547–54.
• Khezerloo, Somayeh., & Mokhtari, Jamileh. “Cultural Competency in Nursing Education: A Review Article”. Iranian Journal of Medical Ethics and History of Medicine 8/6 (2016), 11–21.
• Kohlbry, Pamela., & Daugherty, Joann. “International Service-Learning: An Opportunity to Engage in Cultural Competence”. Journal of Professional Nursing 31/3 (2015), 242–6.
• Korkmaz, Ayşe Çiçek. “Refugee and Asylum Seekers’ Health Problems: The Nursing Approach. Middle East Journal of Refugee Studies 1/2 (2016), 75-89
• Kaya, Didem., Aras Doğan, Şenay., & Gölbaşı, Zehra. “Hemşirelerin Kültürlerarası Bakım Verme Konusundaki Görüş ve Deneyimlerinin İncelenmesi”. Yobü Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2/3 (2021), 119-26.
• Majnoon, Sahand., Yates, Vivian M., Asgarpour, Hossein., Aghazadeh Attari, Ahmad Mirza & Lotfi, Mojgan. “Cultural competence of nursing educators at medical universities of 2nd regional planning in Iran”. BMC Med Educ 23 (2023), 328
• Mula, Tomar., Azuri, Pazit., & Baumann, Steven L. “Nursing Cultural Competence in Israel: Does Practice Make It Better?”. Nursing Science Quarterly 36/1 (2023), 78–84.
• Oikarainen, Ashlee., Mikkonen, Kristina., Kenny, Amanda., Tomietto, Marco., Tuomikoski, Anna-Maria., Meriläinen, Merja., Miettunen, Jouko., & Kääriäinen, Maria. Educational İnterventions Designed to Develop Nurses’ Cultural Competence: A Systematic Review”. International Journal of Nursing Studies 98 (2019), 75–86.
• Tanrıverdi, Gülbu. “Hemşirelerde Kültürel Yeterliliği Geliştirmeye Yönelik Yaklaşım ve Öneriler”. Florence Nightingale Journal of Nursing 25/3 (2017), 227–36.
• Tervalon, Melanie., & Murray-García, Jann. “Cultural Humility Versus Cultural Competence: A Critical Distinction in Defining Physician Training Outcomes in Multicultural Education”. Journal of Health Care for The Poor and Underserved 9/2 (1998), 117–125.
• Truong, Mandy., Paradies, Yin., & Priest, Naomi. “Interventions to Improve Cultural Competency in Healthcare: A Systematic Review of Reviews”. BMC Health Services Research, 14 (2014), 99.
• Sharifi, Najmeh., Adib-Hajbaghery, Mohsen., & Najafi, Maryam. “Cultural Competence in Nursing: A Concept Analysis”. International Journal of Nursing Studies, 99/103386 (2019).
• Schweiger-Whalen, Lindsey., Noe, Shelly., Lynch, Stephanie.,
• Summers, Linda., & Adams, Eve. “Converging Cultures: Partnering in Affirmative and Inclusive Health Care for Members of the Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender Community”. Journal of the American Psychiatric Nurses Association 25/6 (2019), 453–66.
• Wall-Bassett, Elizabeth., Hedge, Archana., Craft, Katelyn., Oberlin, Amber. “Using Campinha-Bacote’s Framework to Examine Cultural Competence from an Interdisciplinary International Service Learning Program”. Journal of International Students 8/1 (2018), 274-283.
• Yu, Liyan., Feng, Xiaoxing., Jin, Lili., Wang, Shuli., Liu, Hongyang., & Song, Ling. Assessment of Cultural Competence Among Nurses: The Need Of Hour. Alternative Therapies in Health and Medicine 27/1 (2021), 18–27.
• 3. İnternet Kaynakları
• Göç İdaresi Başkanlığı. “Türkiye Düzensiz Göç İstatistikleri”. Erişim 22 Haziran 2023. https://www.goc.gov.tr/duzensiz-goc-istatistikler
• Göç İdaresi Başkanlığı. “Türkiye Yabancı İkamet İzinleri”. Erişim 22 Haziran 2023. https://www.goc.gov.tr/ikamet-izinleri
• International Organization for Migration (IOM). “International Migration Report 2022”. Erişim 22 Haziran 2023 https://worldmigrationreport.iom.int/wmr-2022-interactive/
• Lehman, Dawn., Fenza Paula., & Hollinger-Smith, Linda. “Diversity And Cultural Competency in Health Care Settings”. Mather LifeWays Orange Paper”. Erişim 12 Aralık 2023 www.matherlifeways.com
• Mülteciler Derneği. Türkiye’deki Suriyeli Sayısı Haziran 2023 – Mülteciler ve Sığınmacılar Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği. Erişim 22 Haziran 2023. https://multeciler.org.tr/turkiyedeki-suriyeli-sayisi/
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). “Uluslararası Göç İstatistikleri 2020” Erişim 19 Haziran 2023. https://data. tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Uluslararasi-Goc-Istatistikleri-2020-37212
• Transcultural CARE Associate (TCA). “The Process Of Cultural Competence in The Delivery Of Healthcare Services”. Erişim 11 Mart 2023 http://transculturalcare.net/the-process-of-cultural competence-in-the-delivery-of-healthcare-services/
• Shaw, Sidney. “Practicing Cultural Humility”. Counseling Today, Dec 27 (2016). Erişim 4 Ekim 2023 http://ct.counseling.org/2016/12/practicing-cultural-humility/