Bir Karaçam Kökünün Anatomisi: Heyelan İzleri*

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 1, 1 - 8, 05.03.2017

Barbaros Yaman

https://doi.org/10.17475/kastorman.295309

Öz

Yıllık halka tarihlendirme bilimi olarak
dendrokronoloji, fiziksel çevre ve kültürel alanlarda zamansal ve mekânsal
süreçlerin analiz edilmesinde yanılma payı oldukça düşük olan ve yıllık
çözünürlükte bilgi sunan önemli bir araç olarak kabul edilmektedir. Bu bilim
dalının jeomorfolojik olay ve olgularla ilişkili alt dalına da
dendrojeomorfoloji adı verilmiştir. Jeomorfolojik olay yeri ve yakın çevresinde
bulunan ağaç ve diğer odunsu bitkilerde gerçekleştirilen yıllık halka
analizleri, jeomorfolojinin birçok alanı için aydınlatıcı bilgi
sunabilmektedir. Oluşum tarihleri bilinmeyen heyelanlar başta olmak üzere, kaya
ve taş yuvarlanmaları, enkaz ve çamur akışları, ani seller, çığlar, toprak
erozyonu ve kumul hareketleri gibi fiziki coğrafyayı ilgilendiren birçok
olgunun yaşlandırılmasında, ilgili jeomorfolojik olaydan etkilenen ve zarar
gören ağaçların yıllık halka kronolojileri ve yıllık halka anatomisine ilişkin
bilgiler kullanılmaktadır. Bu makalede Bartın Akörensöküler Köyü’nde 2012
yılında meydana gelen heyelan sahasında bulunan bir karaçamın açığa çıkan kökü
anatomik yönden incelenmiştir. Heyelan sonrası dönemde yıllık halka
genişlikleri ile birlikte yaz odunu genişliği de artmış, ancak traheid çapları
ortalama % 45 oranında azalmıştır. Bu sonuçlar ilgili referanslar temelinde
beklenen sonuçlardır. Bununla birlikte açığa çıkan kökte heyelanla oluşmuş
mikro-yaraların tetiklediği dişli yıllık halkalar da (indented rings) olay
zamanına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dendrojeomorfoloji, heyelan, kök odunu anatomisi

Root Wood Anatomy of a Black Pine Tree: Landslide Traces

Öz

Dendrochronology
is the scientific discipline of dating based on tree-rings (growth rings) to
analyse temporal and spatial patterns of processes in the physical and cultural
sciences. Of which a sub-discipline of dendrochronology, dendrogeomorhology
provides the techniques to date and analyse earth surface processes such as rockfall and
landslide events, debris and mood flows, flash floods, avalanches, erosion and
sand dune dynamics, and etc. Moreover, exposed-root anatomy has been recently
used for dendrogeomorphological studies. In this study, found in a small scale
landslide event happened in the year of 2012 in Akörensöküler, Bartın – Turkey,
the exposed root wood of a black pine tree was investigated anatomically. After
the event, albeit wider tree rings with large latewood were formed, tracheid
diameters were 45 % smaller. These are expected results on the basis of former
dendrogeomorphological studies. However, indented rings formed due to
micro-scars in the exposed root also indicated to the event time.    

Anahtar Kelimeler

Dendrogeomorphology, landslide, root wood anatomy

Kaynakça

• Akkemik Ü. 2004. Dendrokronoloji: İlkeleri, Biyolojik Temelleri, Yöntemleri, Uygulama Alanları. ISBN: 975-404-730-8, 260s, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayını, İstanbul.
• Avcı M. 2007. Coğrafyacılar için Dendrokronoloji. ISBN: 978-975-9060-43-5, 247s, Çantay Yayınları, İstanbul.
• Aytuğ B. 1984. Sülük Gölü’nün Oluşumu, TUBİTAK Arkeometri Ünitesi bilimsel toplantı bildirileri IV, Ankara.
• Aytuğ B., Kılıç A. 1993. Contribution D’une Étude Dendrochronologique Á La Constatation De L’áge Du Lac Sülük (Bolu), Proceeding 5th Optima Meeting, Istanbul 8-15 September, 1986: 119–233, İstanbul.
• Bodoque J.M., Diez-Herrero A., Martin-Duque J.F., Rubiales J.M., Godfrey A., Pedraza J., Carrasco R.M., Sanz M.A. 2005. Sheet erosion rates determined by using dendrogeomorphological analysis of exposed tree roots: two examples from Central Spain. Catena 64: 81-102.
• Butler D.R., Malanson G.P., Oelfke, J.K. 1987. Tree-ring analysis and natural hazard chronologies: Minimum sample sized and index values. Professional Geographer 39(1): 41-47.
• Clague J.J. 2010. Dating landslides with trees. (Eds. M. Stoffel, M. Bollschweiler, D.R. Butler, B.H. Lokman, Tree Rings and Natural Hazards: A State-of-the-Art). 81–89, Springer, Dordrecht, Heidelberg, London, New York.
• EM-DAT (2016) The OFDA/CRED International Disaster Database. Université Catholique de Louvain, Brussels, Belgium. Available at www.emdat.be.
• Ercanoğlu M., Gokceoğlu C., Van Asch Th.W.J. 2004. Landslide susceptibility zoning north of Yenice (NW Turkey) by multivariate statistical techniques. Nat Hazards 32: 1–23.
• Ercanoğlu M. 2005. Landslide susceptibility assessment of SE Bartin (West Black Sea region, Turkey) by artificial neural networks. Nat Hazards Earth Syst Sci 5: 979–992.