TURİZM İŞLETMELERİNDE KARANLIK LİDERLİK: SEKTÖRE YÖNELİK BİR FARKINDALIK ÇALIŞMASI

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 75 - 94, 30.07.2023

Sibel Can Ayşe Atar

Öz

Liderlik konusu geçmişten günümüze kadar olan süreç içerisinde ilgiyi her gün daha da üzerinde toplamaktadır. Çünkü liderler toplumun her alanında büyük önem taşımaktadır. Liderlerin göstermiş oldukları davranışlar ve uyguladıkları kararlar, içerisinde bulunduğu işletmenin başarılı veya başarısız durumda olmasında belirleyici olduğu düşünülmektedir. Bu sebeple araştırmacılar için liderlik konusu önemli hale gelmiştir. Liderlik konusu hakkında yapılan çalışmalara incelendiğinde araştırmacılar genellikle liderlerin başarılı oldukları özellikleri incelmişlerdir. Fakat lideri olumsuz ve başarısız kılan özellikleri inceleyen çalışmalara rastlanılmamıştır. Karanlık liderlik konusunun ortaya çıkması araştırmacılara liderlik hakkında yeni bir bakış açısı getirmiştir. Bu çalışmanın amacı; turizm işletmelerinde karanlık liderlik konusunun, alan yazındaki çalışmaları inceleyerek sektörel anlamda anlaşılması adına farkındalık oluşturmaktır. Çalışmada nitel araştırma tekniği kullanılmıştır. Karanlık liderlik konusunun anlaşılması adına liderlik, liderlik tarzları, karanlık liderlik ve karanlık liderlik tarzları konuları için ayrı ayrı literatür araştırması yapılmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda, karanlık liderliğin turizm sektöründe değerlendirildiği çalışmalar incelenmiş ve tablo halinde sunulmuştur. Alan yazındaki çalışmalar incelendiğinde turizm işletmelerinde karanlık liderlik konusunun genellikle örgüt açısıyla bakılıp araştırıldığı görülmektedir. Çalışma sonucunda karanlık liderlik konusu turizm sektörü özelinde alan yazındaki örnek çalışmalar ile değerlendirilip uygulamacılara ve akademiye öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

liderlik, karanlık liderlik, turizm işletmeleri

DARK LEADERSHIP IN TOURISM ENTERPRISES: A STUDY AWARENESS FOR THE SECTOR

Öz

The subject of leadership attracts more and more attention every day in the process from the past to the present. Because leaders are of great importance in all areas of the society. It is thought that the behavior of the leaders and the decisions they make are determinative in the success or failure of the business they are in. For this reason, the issue of leadership has become important for researchers. When
the studies on the subject of leadership are examined, researchers have generally examined the characteristics of leaders in which they are successful. However, there are no studies examining the characteristics that make the leader negative and unsuccessful. The emergence of the dark leadership issue has brought researchers a new perspective on leadership. The aim of this study is to raise awareness in order to understand the subject of dark leadership in tourism enterprises in a sectoral sense by examining the studies in the literature. Qualitative research technique was used in the study. In order to understand the issue of dark leadership, a separate literature search was conducted for leadership, leadership styles, dark leadership and dark leadership styles. In line with the purpose of the study, studies in which dark leadership was evaluated in the tourism sector were examined and presented in a table. When the studies in the literature are examined, it is seen that the subject of dark leadership in tourism enterprises is generally looked at and researched from the perspective of organization. As a result of the study, the subject of dark leadership was evaluated with the case studies in the literature in the tourism sector and suggestions were developed for the practitioners and the academy

Anahtar Kelimeler

Leadership, Dark Leadership, Tourism Businesses.

Kaynakça

• Aboramadan, M., Türkmenoğlu, M. A., Dahlez, K. A., ve Çiçek, B. (2020). Narcissistic Leadership and Behavioral Cynicism in the Hotel Industry: The Role of Employee Silence and Negative Workplace Gossiping. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 33(2), 428-447.
• Ak, S., ve Soybalı, H. H. (2021). Turizm İşletmeleri. Editör, E. Pelit içinde, Turizm İşletmeciliği (Yapı, Süreç, İşlevler ve Sorunlar (s. 24-80). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Aksu, G. (2012). Takım Liderinin Çalışanların Motivasyonu Üzerindeki Etkisi: Çağrı Merkezi İncelemesi. Akademik Bakış Dergisi(32), 1-21.
• Akyürek, M. İ. (2020). İnovasyon ve Liderlik. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(1), 15-24.
• Arslan , H., ve Uslu, B. (2014). Öğretmen Adaylarının Öğrenme Stilleri ile Liderlik Yönelimleri Arasındaki İlişki. Eğitim ve Bilim, 39(173), 341-355.
• Ashforth, B. (1994). Petty Tyranny in Organizations. Human Relations, 47(7), 755-778.
• Atar, A. (2018). Etkileşimci ve Dönüşümcü Liderliğin Örgütsel Sessizlik, Örgütsel Sinizm ve Psikolojik İyi Oluş Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Atar, A. (2021). Turizm İşletmelerinde Yönetim ve Organizasyon. E. Pelit içinde, Turizm İşletmeciliği (Yapı, Süreç, İşlevler ve Sorunlar) (s. 131-176). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Avcı, U., ve Turunç, Ö. (2012). Dönüşümcü Liderlik ve Örgüte Güvenin Kariyer Memnuniyetine Etkisi: Lider-Üye Etkileşiminin Aracılık Rolü. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4(2), 45-55.
• Bakan, İ., ve Büyükbeşe, T. (2010). Liderlik Türleri ve Güç Kaynaklarına İlişkin Mevcut Gelecek Durumların Karşılaştırılması Eğitim Kurumu Yöneticilerinin Algılarına Dayalı Bir Alan Araştırması. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(19), 73-84.
• Ballı, E. (2014). Otel İşletmelerinde Karanlık Liderliğin Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Sessizlik Üzerine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ballı, E., ve Çakıcı, A. (2016). Karanlık Liderliğin Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Sessizlik Üzerine Etkisi: Otel Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 167-180.
• Ballı, E., ve Çakıcı, A. (2019). Karanlık Liderlik: Otel İşletmelerinde Bir Araştırma. Electronic Turkish Studies, 14(2), 155-173.
• Ballı, E., ve Koca Ballı, A. İ. (2017). Karanlık Liderlik ve Örgütsel Etik İklim Arasındaki İlişki: Otel İşletmelerinde Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi, 74-81.
• Ballı, E., ve Koca Ballı, A. İ. (2019). Karanlık Liderlik ile Örgüt Kültürü Arasındaki İlişkiler: Otel İşletmesi Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Baloğlu, N., ve Karadağ, E. (2009). Ruhsal Liderlik Üzerine Teorik Bir Çözümleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(58), 165-190.
• Bass, B. M. (1985). Leadership and Performance Beyond Expectations. New York: Free Press.
• Başar, U., Sığrı, Ü., ve Basım, N. (2016). İş Yerinde Karanlık Liderlik. İşve İnsan Dergisi, 3(2), 65-76.
• Bolden, R. (2004). What is Leadership? Centre for Leadership Studies, University of Exeter.
• Burns, J. M. (1978). Leadership. New York: Harper ve Row.
• Caner, E. (2012). Durumsal Lider. Doktora Tezi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Conger, J. (1990). The Dark Side Of Leadership. Organizational Dynamics, 19(2), 44-55.
• Çelik, C., ve Sünbül, Ö. (2008). Liderlik Algılamalarında Eğitim ve Cinsiyet Faktörü: Mersin İlinde Bir Alan Araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 49-66.
• Çınar, B., Akgül, G., ve Korkmaz, E. (2018). Karizmatik Liderin İşgören Motivasyonuna Etkisi: Madencilik Sektöründe Bir Araştırma. TUJOM, 3(2), 143-165.
• Erben, G. S., & Ötken, A. B. (2014). Paternalist Liderlik ve İşe İlişkin İyilik İlişkisinde İş-Yaşam Dengesinin Rolü. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi(22), 103-122.
• Erickson, A., Shaw, B., Murray, J., & Branch, S. (2015). Destructive Leadership. Organizational Dynamics, 4(44), 266-272.
• Erol, G., ve Köroğlu, A. (2013). Liderlik Tarzları ve Örgütsel Sessizlik İlişkisi: Otel İşletmelerinde Bir Araştırma. Seyahat Ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 10(3), 45-64.
• Eryeşil, K. (2018). Algılanan Örgütsel Adaletin Örgütsel Muhalefet Üzerindeki Etkisinde Çalışan Sesliliğinin Rolü: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Fatfouta, R. (2017). To be Blone or not to be Alone? Facets of Narcissism and Preference for Solitude. Personality and Individual Difference, 114, 1-4.
• Furnham, A., ve Trickey, G. (2011). Sex Differences and Dark Side Traits. Personality and Individual Differences, 50(4), 517-522.
• Gillaspie, S. M. (2009). The Impact of Dark Leadership On Organizational Commitment and Turnover. Unpublished Master Thesis. Usa: Emporia State University.
• Güldü, Ö., ve Aksu, N. E. (2016). Yıkıcı Liderlik Algısı ve MEsleki Tükenmişlik Arasındaki İlişkide Olumsuz Duygu Durumunun Aracı Rolü. Çalışma İlişkileri Dergisi, 7(2), 91-113.
• Gündüz, Y., ve Dedekorkut, S. E. (2014). Yıkıcı Liderlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 95-104.
• Güzel, S. Ö., ve Gedik, S. (2015). Turizm İşletmeleri. Editör, O. Akova, İ. Kızılırmak, H. Tanrıverdi içinde, Turizm İşletmeciliği Temel Kavramlar ve Uygulamalar (s. 59-90). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Hogan, R., ve Hogan, J. (2001). Assessing Leadership:A View of the Dark Side. International Journal of Evaluation and Assessment, 9, 40-51.
• İbicioğlu, H., Çiftçi, M., ve Kanten, P. (2010). Akademisyenlerin Akıl Hocalığı Eğilimleri ile Liderlik Tarzları Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(12), 53-71.
• İnce, C. (2013). Demokratik Liderlik ile İhtiyaçlar Hiyerarşisi Arasındaki İlişkiye Yönelik 5 Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Araştırma. Akademik Bakış Dergisi(35), 1-15.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4(4), 440-465.
• Katz, D., ve Kahn, R. L. (1978). The social psychology of organizations. New York: Wiley.
• Kayıkçı, K. (1999). Toplam Kalite Yönetiminde Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(20), 577-595.
• Kesken, J., ve Ünnü, N. A. (2011). Öteki Liderlik. Ankara : Gazi Kitap Evi.
• Kılıç, R., Keklik, B., ve Yıldız , H. (2014). Dönüştürücü, Etkileşimci ve Tam Serbesti Tanıyan Liderlik Tarzlarının Örgütsel Sessizlik Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi ,Celal Bayar Üniversitesi, 21(2), 250-268.
• Kırali, M. (2013). Liderlik Davranış Tiplerinin Örgütsel İletişim Üzerine Etkisi Edirne İlinde Bir Alan Araştırması. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Kozak, N., Kozak, M. A., ve Kozak, M. (2015). Genel Turizm: İlkeler Ve Kavramlar. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Küçüközkan, Y. (2015). Liderlik ve Motivasyon Teorileri: Kuramsal Bir Çerçeve. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 85-116.
• Lasakova, A., and Remisova , A. (2015). Unethical Leadership: Current Theoretical Trends and Conceptualization. Procedia Economics and Finance, 34, 319-328.
• Lipman-Blumen, J. (2005). Toxic Leadership: A Rejoinder. Leader to Leader(36), 29-36.
• Marcus, B., and Schuler, H. (2004). Antecedents of Counterproductive Behavior at Work: A General Perspective. Journal of Applied Psychology, 89(4), 647-660.
• McIntosh, G., and Rima, S. D. (1997). Overcoming the Dark Side of Leadership: The Paradox of Personal Dysfunction. Grand Rapids: MI: Baket Books.
• Mcllduff, E., and Coghlan, D. (2000). Understanding and Contending with Passive Aggressive Behaviour in Teams and Organizations. Journal of Managerial Psychology, 15(7), 716-736.
• Moxley, R. S. (2000). Leadership and Spirit. San Francisco: Jossey-Bass.
• Okan, G. (2018). Karanlık Liderlik Ölçeği: Çalışanların Algısı Üzerine Bir Ölçeklendirme Çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özkalp, E., ve Kırel, Ç. (2013). Örgütsel Davranış. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Padilla, A., Hogan, R., and Kasier, R. B. (2007). The ToxicTtriangle: Destructive Leaders, Susceptible Followers, and Conducive Environments. The Leadership Quarterly, 18(3), 176-194.
• Paulhus, D. L., and Williams, K. M. (2002). The Dark Triad of Personality: Narcissism, Machiavellianism, and Psychopathy and Psychopathy. Journal of Research in Personality, 36(6), 556-563.
• Pagonis, G. W. (1992). The Work of The Leader. Harvard Business Review, 70(6), 118-126.
• Pelit, E. (2021). Turizm İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetimi. Editör, & E. Pelit içinde, Turizm İşletmeciliği (Yapı, Süreç, İşlevler ve Sorunlar) (s. 215-264). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Rüzgâr, N. ve Bedel, B. (2021). The Relationship Between Dark Leadership and Organizational Silence: A Comparative Example of Service and Production Sectors. A Comparative Example of Service and Production Sectors. Tourısm Studıes And Socıal Scıences, 692-717,
• Sezici, E., ve Güven, Ö. Z. (2017). İstismarcı Yönetici Algısının Kaytarma Üzerindeki Etkisinde Duygusal Tükenmenin Aracılık Rolü: Otel İşletmelerinde Bir İnceleme. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 28(1), 58-68.
• Sperry, L. (2003). Handbook of Diagnosis and Treatment of dsm-ıv-tr Personality Disorders. New York: Brunnr-Routledge.
• Şimşek, M. Ş., Akgemci, T., ve Çelik, A. (2011). Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış. Ankara: Gazi Kitapevi.
• T.C Başbakanlık Atatürk Kültür, D. v. (2023). Türk Dil Kurumu. https://www.tdk.gov.tr/ (16.03.2023 tarihinde erişilmiştir) adresinden alındı.
• Taşkıran, E., ve Köse, A. (2016). Duygusal Zekanın Liderlik Tarzları Üzerine Etkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(14), 577-596.
• Tekarslan, E., ve Kılınç , T. (2000). Davranışın Sosyal Psikolojisi. İstanbul: İ.Ü.İşletme Fakültesi Yayınları.
• Tepper, B. J. (2000). Consequences of Abusive Supervison. Academy of Management Journal, 43(2), 178-190.
• Torregiante, K. M. (2005). Destructive Personality Traits and Leadership Performance: A Pattern-Oriented Approach. Unpublished Doctoral Dissertation. North Carolina State University, USA.
• Usta, Ö. (2014). Turizm: Genel Ve Yapısal Yaklaşım. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Uygur, A., ve Öğretmenoğlu, M. (2018). The Dark Side and the Bright Side of Narcissictic Leadership: A Critical Review. International Journal of Economics, Commerce and Management, 6(4), 349-360.
• Ülbeği, İ. D., Özgen, H. M., ve Özgen, H. (2014). Türkiye’de İstismarcı Yönetim Ölçeğinin Uyarlaması: Güvenirlik ve Geçerlik Analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 1-12.
• Weaver, S. G., and Yancy, G. B. (2010). The Impact of Dark Leadership on Organizational Commitment and Turnover. Kravis Leadership Institute, Leadership Review, 10, 104-124.
• Weinberg, F. J., and Locander, W. B. (2014). Advancing workplace spiritual development: A dyadic mentoring approach. The Leadership Quarterly, 25(2), 391-408.
• Wiiliams, D. F. (2005). Toxic Leadership In The U.S. Army. USAWC Strategy Research Project. Pennsylvania, 170113: U.S. Army War College.
• Yavaş, A. (2016). Sectoral Differences in the Perception of Toxic Leadership. Procedia -Social and Behavioral Sciences, 229, 267-276.
• Yılmaz, F. (2019). Liderliğin Farklı Bir Yönü: Karanlık Liderlik. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 261-269.
• Yu, Y., Xu, S., Li, G., and Kong, H. (2020). A Systematic Review of Research on Abusive Supervision in Hospitality and Tourism. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 32(7), 2473-2496.