The City of Labris (Semibratnee Settlement) on the Border of the Bosporan Kingdom: First Results of the Expedition of the State Historical Museum

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 59 - 69, 24.12.2025

Denis Zhuravlev , Victoria Chernenko Anton Kamyshanov Nikolay Konotopov

Öz

This paper presents the first results of the State Historical Museum expedition (2024–2025) at the Semibratnee fortified settlement, identified with ancient Labrys, located on the southeastern frontier of the Bosporan Kingdom. Building on earlier geomagnetic prospection (2018–2019) and previous research, we evaluate a rectilinear, cardinally oriented complex near the fortification line, preliminarily interpreted as an agora bordered by stoai. Excavations in Trench II (c. 500 m²) exposed the western end of the Southern Stoa (Rooms 1–2), an adjacent street with a stone-built drainage channel, and associated architectural elements, including reused Doric components. Stratigraphic observations and ceramic evidence date the primary use of the excavated street and stoa sector to the 4th century BC and the first half of the 3rd century BC, with at least two construction phases, the earlier one likely ending in a fire episode. A roof-tile collapse in Room 2 suggests destruction no later than the mid/ third quarter of the 3rd century BC, followed by the apparent abandonment of this area. A later intramural burial (1st century BC–1st century AD) indicates the long-term disuse of the public complex and its drainage system. These results provide the first excavated evidence for planned civic architecture at Labrys and outline a preliminary chronological framework to be tested by future large-scale investigations.

Anahtar Kelimeler

Black Sea Region , Bosporan Kingdom , Architecture , Classical Period , Hellenistic Period

Boğaziçi Krallığı Sınırındaki Labris (Semibratnee Yerleşimi) Şehri: Devlet Tarih Müzesi Seferinin İlk Sonuçları

Öz

Semibratnee Yerleşimi olarak da bilinen antik Labrys kenti, Bosporos Krallığı'nın güneydoğu sınırında yer alan en önemli arkeolojik alanlardan biridir. Yaklaşık bir buçuk yüzyıldır bilim insanlarının dikkatini çekmesine rağmen, yerleşim yeri hâlâ yeterince araştırılmamıştır. Kentin özgün adı olan Labrys, alanda tesadüfen bulunan bir adak yazıtı sayesinde bilinmektedir. 2024 yılında Devlet Tarih Müzesi (Moskova), Devlet Hermitage Müzesi ve Maddi Kültür Tarihi Enstitüsü'nün (St. Petersburg) ortak programı çerçevesinde geniş çaplı kazılara başlanmıştır. Jeomanyetik Araştırmalar ve Olası Agora Kompleksi 2018-2019 yıllarında Carsten Mischka tarafından yürütülen kapsamlı jeomanyetik araştırma, kentin savunma sistemi, hendekler, surlar ve kentsel düzenini ortaya koymuştur. Yerleşimin güneydoğu kesiminde, ana yönlere göre konumlandırılmış ve doğu-batı doğrultusunda uzanan bir yapı kompleksi tespit edilmiştir. Bu kompleks, ön değerlendirmeye göre kentin agorası olarak yorumlanmaktadır. Kompleks, batıya açık ve diğer üç tarafı uzun dikdörtgen yapılarla (stoalarla) çevrili dörtgen bir avludan oluşmaktadır. Güney yapısının portikosu 3,5 metre, doğu ve kuzey yapılarının portikolarının derinliği ise 5,5 metredir. Yapıların genişliği 10-12,5 metre, uzunlukları 25-57 metre arasında değişmektedir. Plan özellikleri, Klasik ve Erken Hellenistik Dönem stoalarını anımsatmakta olup Atina Agorasındaki Güney Stoa I ile Priene ve Olbia ticaret meydanı yapılarıyla karşılaştırılabilir. 2024-2025 Kazı Sonuçları Toplam 500 m² alanda yürütülen kazılarda Güney Stoanın batı ucu (1 ve 2 numaralı odalar), batısındaki sokak ve 3 numaralı odanın bir kısmı açığa çıkarılmıştır. Kırma kireçtaşıyla döşenmiş sokak 13,2 metre uzunluğunda, 1,41-1,75 metre genişliğindedir. Batı sınırı boyunca 12,7 metrelik, her tarafı yontulmuş taş bloklarla çerçevelenmiş bir drenaj kanalı tespit edilmiştir. Sokaktan elde edilen seramikler MÖ 4. yüzyıl ile 3. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmektedir. En az iki yapım evresi ayırt edilmektedir. Birinci evre, düzgün kesilmiş anıtsal bloklarla stoanın inşasını kapsamakta olup duvar bloklarındaki kireçleşme izlerinin gösterdiği üzere bir yangınla sona ermiştir. İkinci evrede mimari elemanlar yeniden kullanılmıştır. 2 numaralı odada açığa çıkarılan Lakonia ve Korinthos tipi kiremit yığını, çatının MÖ 3. yüzyılın ortası/üçüncü çeyreğinden geç olmayan bir tarihte yıkıldığını göstermektedir. Geç Dönem Gömüsü ve Değerlendirme 2 numaralı odanın batı duvarı güzergâhında, cam boncuk ve votif kâse ile birlikte gömülmüş 40-49 yaşlarında bir erkeğe ait mezar keşfedilmiştir. MÖ/MS 1. yüzyıla tarihlenen bu gömü, söz konusu dönemde alanın yerleşim bölgesinden uzakta ve terk edilmiş olduğunu kanıtlamaktadır. Sonuç olarak, güney stoanın Sindike'nin Bosporos Krallığı'na katılmasının ardından MÖ 4. yüzyılın ikinci çeyreğinden önce olmamak üzere inşa edildiği varsayılmaktadır. MÖ 1. yüzyıl ile MS 1. yüzyıl arasında yerleşimin bu bölümündeki tüm yapılar terk edilmiş ve drenaj sistemi işlevini yitirmiştir. Antik Labrys'te yapılacak yeni araştırmalar bu kronolojik çerçeveyi netleştirecektir.

Anahtar Kelimeler

Black Sea Region , Bosporan Kingdom , Architecture , Classical Period , Hellenistic Period

Kaynakça

• Anfimov N. V. 1941. Anfimov, N. V. (1941). “Novye dannye k istorii Aziatskogo Bospora (Semibratnee gorodishche)” (“New Data on the History of the Asian Bosporus (Semibratnee Settlement)”). Soviet Archaeology VII, 258–267 (in Russian).
• Anfimov N. V. 1951. Anfimov, N. V. (1951). “Raskopki Semibratnego gorodishcha” (“Excavations of the Semibratnee Settlement”). Kratkie soobshcheniya instituta istorii material'noj kul'tury 37, 238–243 (in Russian).
• Anfimov N. V. 1953. Anfimov, N. V. (1953). “Issledovaniya Semibratnego gorodishcha” (“Explorations of the Semibratnee Settlement”). Kratkie soobshcheniya instituta istorii material'noj kul'tury 51, 99–111 (in Russian).
• Brashinsky I. B. 1966. Brashinsky, I. B. (1966). “Olbia”. In: Keramicheskoe proizvodstvo i antichnye keramicheskie stroitel'nye materialy (Ceramic Production and Ancient Ceramic Building Materials). Svod arheologicheskih istochnikov. Issue G1–20. Moscow: Nauka, pp. 36–45 (in Russian).
• Buiskikh A. V. 2020. Buiskikh, A. V. (2020). “Cherepica i arhitekturnaya terrakota hrama Afrodity v Ol'vii” (“Tiles and Architectural Terracotta of the Temple of Aphrodite in Olbia”). In: Vіd antichnostі do hristiyanstva. Zbіrnik naukovih statej, prisvyachenij 70-rіchchyu Vіtalіya Mihajlovicha Zubarya (From Antiquity to Christianity. Collection of Scientific Articles, Dedications to the 70th Anniversary of Vitalii Mikhailovich Zubar). Kyiv: IA NAS of Ukraine, pp. 45–60 (in Russian).
• Goroncharovsky V. A. 2005. Goroncharovsky, V. A. (2005). “Semibratnee gorodishche (Labrit): itogi i perspektivy issledovaniya” (“Semibratnee Settlement (Labrit): Research Results and Prospects)”. Stratum plus (2003–2004) 3, 208–219 (in Russian).
• Goroncharovsky V. A. 2007. Goroncharovsky, V. A. (2007). “Issledovanie temenosa v yuzhnoj chasti Semibratnego gorodishcha” (“Research of the Temenos in the Southern Part of the Semibratnee Settlement”). Bosporskij fenomen: sakral'nyj smysl regiona, pamyatnikov, nahodok (Bosporan Phenomenon: The Sacred Meaning of the Region, Monuments, and Finds). St. Petersburg, 185–190 (in Russian).
• Goroncharovsky V. A. 2009. Goroncharovsky, V. A. (2009). “Labris (Semibratnee gorodishche) i sindy (po materialam polevyh issledovanij Bosporskoj ekspedicii v 2001–2008 gg.)” (“Labrys (Semibratnee settlement) and the Sinds (based on field research materials of the Bosporus expedition in 2001–2008)”). Bosporos studie XXII. Simferopol–Kerch, 150–187 (in Russian).
• Goroncharovsky V. A. & Smekalova T. N. 2007. Goroncharovsky, V. A. & Smekalova, T. N. 2007. “Magnitnaya razvedka Semibratnego gorodishcha v avguste 2006 g.” (“Magnetic exploration of the Semibratny settlement in August 2006”). The Cimmerian Bosporus and the barbarian world in antiquity and the Middle Ages. VIII Bosporan readings. Kerch, 286–292 (in Russian).
• Grechko D.S. 2015. Grechko, D.S. (2015). “Issledovaniya gorodishcha Dzhan-Baba v severo-zapadnom Krymu” (“Research of the Settlement Jan-Baba in North-Western Crimea”). Starozhitnostі rann'ogo zalіznogo vіkuyu. Arheologіya і davnya іstorіya Ukraіni (Antiquities of the Early Iron Age. Archaeology and ancient History of Ukraine) 2(15) 177-190 (in Russian).
• Smekalova T. N. 2024. Smekalova T. N. (2024). “Eshche raz o rezul'tatah magnitnoj s"emki na territorii Labrisa (Semibratnego gorodishcha) v 2006–2008 gg.” (“Once again on the results of magnetic survey on the territory of Labrys (Semibratny settlement) in 2006–2008”). Drevnosti Kubani (Antiquities of Kuban). 27. Krasnodar, 290–299 (in Russian).
• Smekalova, T. N. et al. 2010. Smekalova, T. N., Goroncharovsky, V. A., & Eliseev, A. Yu. 2010. “Geomagnitnaya s"emka na territorii Labrisa (Semibratnee gorodishche)” (“Geomagnetic survey on the territory of Labrys (Semibratnee settlement)”). In: Moscow, 58–62 (in Russian).
• Tohtas’ev S. R. 1998. Tohtas'ev, S. R. (1998). “K chteniyu i interpretacii posvyatitel'noj nadpisi Levkona I s Semibratnego gorodishcha” (“On the reading and interpretation of the dedicatory inscription of Leukon I from the Semibratnee settlement”). Hyperboreus 4.2, 286-301 (in Russian).
• Zhuravlev D.V. 2025. Zhuravlev, D.V. (2025). “Semibratnee gorodishche: novye issledovaniya” (“Semibratneye settlement: new research”). In: Trudy VII (XXIII) Vserossijskogo arheologicheskogo s"ezda (Proceedings of the VII (XXIII) All-Russian Archaeological Congress). Volume II. Krasnoyarsk. October 6-10, 2025. Krasnoyarsk .Pp. 164-166
• Zhuravlev D.V. et al. 2020. Zhuravlev, D.V., Batasova, A.V., Kobzev, A.A., Kudryashova, A.I., Kurkov, V.M., Mishka, C., Skripitsyna, T.N., & Schlotzhauer, U. (2020). “Razvedki na gorodishchah Krasnyj Oktyabr'1 i Semibratnee v Krasnodarskom krae” (“Survay at the sites of Krasny Oktyabr1 and Semibratney in the Krasnodar region”). Arheologicheskie otkrytiya. 2018 god (Archaeological discoveries. 2018). Moscow, 245–247 (in Russian).
• Zhuravlev D.V. et al. 2023. Zhuravlev D. V., Kamyshanov, A. M., Konotopov, N. P., Mishka, C., & Schlotzhauer, U. 2023. Raboty Bosporskoj arheologicheskoj ekspedicii Gosudarstvennogo istoricheskogo muzeya Works of the Bosporus Archaeological Expedition of the State Historical Museum. Arheologicheskie otkrytiya. 2021 god (Archaeological discoveries. 2021). Moscow, 247–251 (in Russian).