Is the Human Being a Rational Creature?

Yıl 2017, Sayı: 3, 15 - 39, 01.06.2017

Zeynep B. Uğur Afife Artık

https://doi.org/10.31120/0.2018.25

Öz

‘Human Rationality’, a very important assumption in many social sciences, requires at the least, consistent behavior which is in line with logical reasoning or behaviour simply defined as “acting while using intellect”.  Scientific studies also show that humans do not behave in a rational way. 

Some examples of human behavior which do not overlap with rationality are the following: 

(1) Framing Effect: This is a case where the same two options can be worded differently leading to changes in their relative attractiveness; 

(2) Decoy Effect: which means that people’s preference for one option over another changes as a result of adding a third bad option; 

(3) Certainty Effect: which implies people are willing to forgo some amount for certainty;

(4) Loss Aversion: which implies that the displeasure associated with loss is much larger than pleasure associated with the same amount of gain.

In the light of these findings, to find an answer to where to place intellect in human nature, we turn to religious sources as they take into account the physical and spiritual aspects of human nature in a comprehensive way. Therefore, in this study, we will examine the nature of the intellect, its working principles, its output and how the Risale-i Nur elaborates on the circumstances which cause the intellect to be disabled or impeded. According to the Risale-i Nur, intellect is the most invaluable device which the human being possesses. Its job is to combine or separate information coming from external senses; ie. to measure, estimate and evaluate. While doing these measurements, it also considers the past and future and collects information from there as well. A point which is emphasized in the Risale-i Nur is that intellect may be disabled in circumstances in which material and immaterial intoxicants or feelings predominate.  In a nutshell, the human being is not always rational according to the Risale-i Nur. The most evident indicator of this is that, although a person believes in Allah and the Hereafter, (s)he may still commit deadly sins.

Anahtar Kelimeler

said nursi, frugality

İnsan Rasyonel Bir Varlık Mıdır?

Öz

Sosyal bilimlerin birçok dalı için önemli bir varsayım olan ‘rasyonel insanın’ en azından tutarlı olması ve mantık ilkelerine aykırı hareket etmemesi basitçe aklını kullanarak hareket etmesi beklenmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, insanların çoğunlukla rasyonel davranmadığını göstermektedir. İnsan davranışlarının rasyonellikle örtüşmeyen sapmalarına örnek olarak; (1) ‘çerçeve etkisi’, (2) ‘tuzak etkisi’, (3) ‘kesinlik etkisi’ ve (4) ‘zarardan kaçınma’ verilebilir. Bu gelişmeler ışığında aklın insan mahiyetinde nereye oturması gerektiğine cevap aramak için insanı hem maddi hem manevi yönüyle bütüncül olarak değerlendirdiğinden dolayı, dini kaynaklara yönelinmiştir. Bu çalışmada, aklın mahiyetini, çalışma düsturlarını, çıktılarını ve aklı devre dışı bırakan durumları Risale-i Nur’dan incelenmektedir. Risale-i Nur’a göre insanın en kıymettar cihazı olan aklın görevi zahiri hasselerden giren verileri birleştirmek veya ayrıştırmak yani ölçüp, biçip tartmaktır. Bu ölçümleri yaparken geçmiş ve gelecek ile de alakadardır oradan bilgi toplar. Risale-i Nur’da ele alınan bir diğer önemli husus aklın bazı durumlarda maddi ve manevi sarhoş edicilerin veya hislerin baskın gelmesiyle devre dışı kalmasıdır. Kısacası, Risale-i Nur’a göre insan her zaman rasyonel değildir. Bunun da en aşikâr göstergesi, kişinin Allah’a ve ahirete iman ettiği halde aklının rağmına olarak büyük günahlara düşebilmesidir. 

Anahtar Kelimeler

iktisat, said nursi, insan

Kaynakça

• iktisat risalesi