BEDİÜZZAMAN SAİD NURSİ'YE GÖRE HUKUKTA ADALET ÇEŞİTLERİ

Yıl 2018, Sayı: 5, 9 - 37, 07.10.2018

Ali Bakkal

Öz

Bu çalışmanın amacı, Bediüzzaman Said Nursî’nin adalet çeşitleri hakkındaki

görüşlerini sistematik bir şekilde ortaya koymaktır. Bediüzzaman, adalet kavramını

bazen çeşitlere ayırarak bazen de ayırmayarak değişik açılardan ele alıp

incelemiştir. Biz de onun konuyla ilgili görüşlerini, eşitlik ilkesine dayanması,

tam ve eksik oluşu ve gerçekleştirme şekli olmak üzere üç açıdan ele alıp ortaya

koyduk. Bediüzzaman adaletin tahakkuku için en çok eşitlik ilkesi üzerinde

durmuş, sık sık “eşitliksiz adaletin adalet olmadığı”nı vurgulamıştır. Bununla

birlikte her alanda eşitlik ilkesinin uygulanmasının mümkün olmadığına da

dikkat çekerek bu alanda diğer adalet türlerinin tatbik edilmesi gerektiğine işaret

etmiştir. Onun adalet adına üzerinde en çok durduğu meselelerden biri de,

tam adalet (adalet-i mahza) mümkün iken eksik adalete (adalet-i izafiye) gidilemeyeceğidir.

Ayrıca eksik adalet sadece zaruret ilkesine dayanır, adalet-i izafiye

namına vehme ve kolaycılığa dayanan uygulamaların adalet olamayacağını ifade

eder. Gerçekleştirme şekli açısından da adaleti müsbet ve menfî olmak üzere

iki şekle ayırır; kişiye hakkı olduğu şeyi vermenin müsbet adalet, işlediği suç

karşılığında verilen cezanın da menfî adalet olduğunu belirtir.

Anahtar Kelimeler

Adalet, eşitlik, adalet çeşitleri, adalet-i mahza, adalet-i izafiye

Kaynakça

• Aral, Vecdi, Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları, İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2010.
• Aral, Vecdi “Hukuki Değer Olarak Adalet”, Çağdaş Hukuk Felsefesi ve Hukuk Kuramı İncelemeleri, (Hazırlayan: Hayrettin Ökçesiz), İstanbul: Kurtiş Matbaası, 1997.
• Aral, Vecdi, Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1995.
• Balcı, Muharrem, “Hak – Adalet – Özgürlük Kavramları Analizi”, http://www. muharrembalci.com/yayinlar/tebligler/3.pdf (Erişim, 14.04.2018).
• Balkır, Zehra Gönül, Adalet Estetiği, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (İUHFM) 1, (2014), c. LXXII, s. 61-72.
• Belgesay, M. Reşit, Kur’an Hükümleri ve Modern Hukuk, İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1963.
• Demir, Bayram, “Cezaların Bireyselleştirilmesi Açısından Zina Haddi”, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler –c. IX, Sayı: 23 (2005), s. 123-134.
• Erdoğan, Mustafa, “Adalet ve Eşitlik”, Muhafazakar Düşünce. Yıl: 4, Sayı: 15 (Kış 2008), s. 9-22.
• Güriz, Adnan, “Adalet Kavramı”, Adalet Kavramı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2001. s. 13-20.
• Hallaq, Wael B. “Dini ve Dini Olmayan Kültürlerde Hukuki Akıl Yürütmenin Mantığı”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5, çev. Muharrem Kılıç (2002), s. 49-70.
• http://aykiriakademi.com/dusunce-balonu/haber-dusunce-balonu/dunyanin- en-zengin-yuzde-biri-servetin-coguna-sahip-gelir-adletsizligi (Erişim: 01.05.2018)
• Işıktac, Yasemin, Hukuk Felsefesi, İstanbul: Filiz Kitabevi, 2006.
• İzzüddîn Muhammed Abdülazîz b. Abdisselâm, Kavâidü’l-Akâm fî Mesâlihi’l- Enâm (el-Kavâidü’l-Kübrâ), Dımeşk: Daru’l-Kalem, ty.
• Karaman, Hayreddin, “Adalet- Fıkıh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), I, 343-344.
• Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye (haz. Ali Himmet Berkî), İstanbul: 1978.
• Musa, M. Yusuf, Fıkh-ı İslâm Tarihi, çev. Ahmed Meylanî, İstanbul: Özdemir Basımevi, 1973.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Emirdağ Lâhikası, İstanbul: Sinan Matbaası, 1953.
• Nursî, Bediüzzaman Said, İlk Dönem Eserleri, İstanbul: Söz Basım Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Mektubat, İstanbul: Söz Basım Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Sözler, İstanbul: Söz Basım Yayın, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Tarihçe-i Hayat, İstanbul: Söz Basım Yayın, 2012.
• Öktem, Niyazi, Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi, İstanbul: Beta Basım Yayım, 1988.
• Öztürk, Mahmut, Kur’an-ı Kerim’de Kadınlara Karşı Bir Pozitif Ayrımcılık Örneği, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (2014), c. XIX, sy. 31, s. 99-135.
• Râgıb el-İsfehanî, Hüseyin b. Ali b. Muhammed, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, İstanbul: Kahraman Neşriyat, 1986.
• Serahsî, Şemsüddîn, el-Mebsût, Beyrut: Dârulma’rife, ts. Sıddıkî, Selim A., İslâm Devletinde Malî Yapı (çev. Rasim Özdenören), İstanbul: Fatih Matbaası, 1972.
• Taşçı, Mustafa, “Şeyh Edebâlî’nin Osman Gazi’ye Nasihati”, http://www.tariharastirmalari. com/seyhedebali_nasihat.html (01.05.2018).
• Türcan, Talip, İslâm Hukuk Biliminde Norm-Amaç İlişkisi, Ankara: Ankara Okulu, 2009.
• Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index. php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=147798 (Erişim: 01.05.2018).
• Yıldırımer, Şahban, Hukuk Felsefesi Açısından Tabii Hukuk Teorisi ve İslâm Hukuku, Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2014.
• Zekiyyüddîn Şabân, İslâm Hukuk İlminin Esasları, çev. İbrahim Kâfi Dönmez, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1990.